Cmentarz ewangelicki - Anieliny I

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

eort.jpg

Opis cmentarza

polny.png smieci.png
Położenie

W połowie długości wsi znajduje się przejazd kolejowy. Cmentarz znajduje się tuż za przejazdem, po lewej stronie drogi prowadzącej w kierunku lasu. Od północy sąsiaduje z lasem, od wschodu i zachodu z polem uprawnym, od południa z torami kolejowymi.

Podstawowe informacje
Data założenia poł. XIX w.
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Sadki (od 1870), Dębionek-Radzicz (1863-1870), Nakło (przed 1863)
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,35 ha
Nr działki 44 i 45
Kształt wydłużony prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek IV ćw. XIX w.
Istniejąca dokumentacja ?
Zagrożenia śmieci
Stan zachowania ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji 1945?, ?
Roślinność
Drzewa dąb, klon, …
Krzewy lilak, …
Inne pokrzywy, …

Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza zatarty.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Mogiły obmurowane NIE - - - -
Mogiły ziemne TAK 1 IV ćw. XIX w. - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe TAK 1 IV ćw. XIX w. kamień polny INS. 1
Pola grobowe NIE - - - -
Postumenty TAK 3 IV. ćw XIX w. - I poł. XX w. kamień polny, piaskowiec w tym 2 destrukty - podstawy od krzyży
Przyścienne NIE - - - -
ŁĄCZNIE 3 stanowiska
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -

Brak danych o osobach zasłużonych pochowanych na cmentarzu.

Inskrypcje - fot. Sławomir Sikorski, 2014;


Galeria zdjęć

fot. Sławomir Sikorski, 2014

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8

Renowacja

Nie przeprowadzono.


Osadnictwo w Anielinach.

Historia

Nadnotecka wieś nazywana z początku Anielą (niem. Angela) pojawia się na kartach historii pod koniec 1829 roku, z inicjatywy Bnińskich osiadłych w Samostrzelu. Oficjalny dziennik urzędowy rejencji bydgoskiej poinformował o jej założeniu we wpisie z 20 grudnia 1829 roku. Jednak najwcześniejsze dane potwierdzające istnienie nowej osady pochodzą z ksiąg metrykalnych parafii ewangelickiej w Nakle - pierwszy wpis związany z Anielinami pojawia się w księdze chrztów w listopadzie 1829 r. Nazwę zniemczono na Elsenort w 1912 r. W pierwszym spisie powszechnym z 1921 r. doliczono się 42% ewangelickich mieszkańców, do wybuchu II wojny światowej ilość ta malała. W czasie zaborów natomiast proporcje były odwrotne, wg spisu z 1860 r. Anieliny liczyły 90% ewangelików. Początkowo parafia mieściła się w Nakle, a od 1870 r. w Sadkach. Szkoła ewangelicka istniała od co najmniej 1860 r. Tuż po odzyskaniu niepodległości stała się polską szkołą powszechną. Wówczas stała się sześcioklasową szkołą II stopnia, gdzie ostatnia klasa trwała dwa lata. Przez Anieliny poprowadzono w 1851 r. linię kolejową Pruskiej Kolei Wschodniej łączącej Krzyż z Bydgoszczą (docelowo Berlin z Gdańskiem) i wybudowano stację kolejową oraz placówkę pocztową wraz z remizą.
We wsi prężnie działało Towarzystwo Uczestników Powstania Wielkopolskiego. Z tym okresem związana jest potyczka jaka miała miejsce 9 lutego 1919 r. na łąkach anielińskich pomiędzy powstańcami, a niemieckim Heimatschutzem. Wycofujący się powstańcy pozostawili na polu bitwy czterech rannych, którzy zostali dobici przez… niemieckich mieszkańców Anielin. Istniało także miejscowe towarzystwo rolnicze oraz przez bardzo krótki okres gniazdo TG "Sokół" (1927).
Okupacja hitlerowska w Anielinach skutkowała wymordowaniem części Polaków albo ich wysiedleniem. Pozostała mniejszość została zmuszona do pracy na niemieckich gospodarstwach. Nauka w szkole dla polskich dzieci odbywała się tylko raz na tydzień. Od 1944 r. w szkole zamieszkały niemieckie sieroty, które straciły rodziców w wyniku bombardowań miast Rzeszy przez aliantów. W 1945 r. wznowiono działalność szkoły, która trwa do dziś, z tym że od 2002 r. jest to prywatna placówka edukacyjna.

Ludzie

Lista strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Barbknecht, Behnke, Bembnista, Ehrenberg, Falkenberg, Gowa, Gruhlke, Gums, Hubscher, jaskolski, Jeick, Kapetta, Kaßner, Klemm, Kromrey (Krumrey), Kruger, Lange, Ludtke, Nowak (Nowack), Prill (Pryll), Pujec, Ruchocki, Ropke, Schalau, Schulz, Schyporski, Seeling, Smolinski, Sowa, Stuwe, Teske, Wnuk, Wruck, Wunk

Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Leichner (wiatrak), Nowak (karczma), Ochiel (kołodziej), Rotnicki (szewc), Rychan (karczma), Smoliński (koszykarz), Szatkowski (kowal), Trojan (krawiec)

Księga adresowa z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Lemke (sklep)

Lista mieszkańców z końca 1944 r. zawiera następujące nazwiska: Borger, Drewitz, Ehrenberg, Falkenberg, Gallus, Gappa, Glasmer, Joop, Kilinski, Kruger, Lange, Leber, Nalesita, Nimsch, Plowinski, Richau, Ruks, Schalau, Schmidt, Schulz, Spieker, Strauss, Tessmer, Thom, Vedder, Zeske

Inni:
Walenty Wnuk - maturzysta z 1924 r., absolwent gimnazjum w Nakle and Notecią, studia prawnicze
Kulczyńscy Marian i Jadwiga - nauczyciele od 1932 r.


Bibliografia:

  1. 2870 Sadke, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1911. comp.jpg
  2. A. Bogucki, Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" na Pomorzu 1893-1939, Bydgoszcz, 1997, s. 151. comp.jpg
  3. Amtsblatt der der Königlichen Preussischen Regierung zu Bromberg, Jg 1830, nr 3, s. 37. comp.jpg
  4. Deutsches Reichs-Adressbuch. Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 75. comp.jpg
  5. Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Poznańskiego, 1932, nr 10, s. 272. comp.jpg
  6. Kirchenbuch der Getauften in der evangelischen Gemeinde der Kirchspiels Nakel. Taufen 1824-1837, s. 148-149 (nr 118/1829).
  7. "Gazeta Bydgoska" z 13.02.1929 r., nr 300, s. 5. comp.jpg
  8. "Gazeta Bydgoska" z 29.12.1929 r., nr 300, s. 7. comp.jpg
  9. "Gazeta Bydgoska" z 11.02.1930 r., nr 34, s. 6. comp.jpg
  10. Historia szkoły w Anielinach, http://www.anieliny.pl/index.php/szkola-podstawowa/historia-szkoly [dostęp: 17.12.2014]
  11. S. Kamosiński, Współmieszkańcy - Polacy i Niemcy w gminie Sadki, "Promocje kujawsko-pomorskie", 2002, nr 11-12 (120), s. 42-43. comp.jpg
  12. Krajna i Nakło : studja i rozprawy wydane z okazji pięćdziesięciolecia gimnazjum imienia Bolesława Krzywoustego w Nakle, nakło-Wyrzysk: Wydział Powiatowy w Wyrzysku, 1926, s. 261. comp.jpg
  13. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1249. comp.jpg
  14. W. Olszewski, Ł. Jastrząb, Lista strat Powstania Wielkopolskiego od 27 grudnia 1918 roku do 8 marca 1920 roku, wyd. II, Koszalin, 2009, s. 80, 112, 187, comp.jpg
  15. "Orędownik" z 03.07.1912 r., nr 148, s. 2. comp.jpg
  16. H. Papstein, Kreis Wirsitz, ein westpreußisches Heimatbuch, Bad Zwischenahn : Heimatkreis Wirsitz/Westpreussen, 1982, s. 339-341.
  17. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 121. comp.jpg
  18. Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 160-161. comp.jpg
  19. A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 324. comp.jpg

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License