Cmentarz ewangelicki - Anieliny II

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

anieliny.jpg

Opis cmentarza

polny.png chronione.png
Położenie

Cmentarz położony ok. 130 m. na północ od torów kolejowych przechodzących przez całą długość wsi. Będąc na stacji kolejowej Anieliny skręcamy w prawo (na północ) kierując się na Śmielin. Po ok. 260 m. skręcamy w prawo. Droga prowadzi na cmentarz, który znajduje się po prawej stronie, po ok. 650 m. To charakterystyczny zagajnik widziany z prawej strony drogi. Od Północy, południa i zachodu graniczy z polem uprawnym, a iod wschodu z obszarem leśnym.

Podstawowe informacje
Data założenia K. XIX w.
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Sadki (od 1870), Dębionek-Radzicz (1863-1870), Nakło (przed 1863)
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,31 ha
Nr działki 69
Kształt prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek k. XIX w.
Istniejąca dokumentacja ?
Zagrożenia śmieci
Stan zachowania ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji 1945?, ?
Roślinność
Drzewa dąb, klon,…
Krzewy lilak, …
Inne bluszcz, trawa, pokrzywy …

Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Starodrzew częściowo zachowany. Układ cmentarza czytelny. Istnieje kwatera dziecięca. Istnieje aleja wtórna przez cały cmentarz.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK >30 k. XIX w. - I poł. XX w. lastryko, beton, piaskowiec -
Mogiły ziemne NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Pola grobowe TAK 1 I poł. XX w. żeliwo resztki obejścia żeliwnego
Postumenty TAK >5 I poł. XX w. lastryko, beton, piaskowiec w tym jeden w postaci ułamanego pnia dębu
Przyścienne NIE - - - -
ŁĄCZNIE >30 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -

Brak danych o osobach zasłużonych pochowanych na cmentarzu.

Inskrypcje - fot. Sławomir Sikorski, 2014;

Galeria zdjęć

fot. Sławomir Sikorski, 2014

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17
{$caption}
fot. 18
{$caption}
fot. 19
{$caption}
fot. 20
{$caption}
fot. 21
{$caption}
fot. 22
{$caption}
fot. 23
{$caption}
fot. 24
{$caption}
fot. 25
{$caption}
fot. 26
{$caption}
fot. 27
{$caption}
fot. 28
{$caption}
fot. 29

Renowacja

Nie przeprowadzono. na cmentarzu znajduje się dużo zniczy, co dowodzi pamięci lokalnych mieszkańców.

Osadnictwo w Anielinach.

Historia

Nadnotecka wieś nazywana z początku Anielą (niem. Angela) pojawia się na kartach historii pod koniec 1829 roku, z inicjatywy Bnińskich osiadłych w Samostrzelu. Oficjalny dziennik urzędowy rejencji bydgoskiej poinformował o jej założeniu we wpisie z 20 grudnia 1829 roku. Jednak najwcześniejsze dane potwierdzające istnienie nowej osady pochodzą z ksiąg metrykalnych parafii ewangelickiej w Nakle - pierwszy wpis związany z Anielinami pojawia się w księdze chrztów w listopadzie 1829 r. Nazwę zniemczono na Elsenort w 1912 r. W pierwszym spisie powszechnym z 1921 r. doliczono się 42% ewangelickich mieszkańców, do wybuchu II wojny światowej ilość ta malała. W czasie zaborów natomiast proporcje były odwrotne, wg spisu z 1860 r. Anieliny liczyły 90% ewangelików. Początkowo parafia mieściła się w Nakle, a od 1870 r. w Sadkach. Szkoła ewangelicka istniała od co najmniej 1860 r. Tuż po odzyskaniu niepodległości stała się polską szkołą powszechną. Wówczas stała się sześcioklasową szkołą II stopnia, gdzie ostatnia klasa trwała dwa lata. Przez Anieliny poprowadzono w 1851 r. linię kolejową Pruskiej Kolei Wschodniej łączącej Krzyż z Bydgoszczą (docelowo Berlin z Gdańskiem) i wybudowano stację kolejową oraz placówkę pocztową wraz z remizą.
We wsi prężnie działało Towarzystwo Uczestników Powstania Wielkopolskiego. Z tym okresem związana jest potyczka jaka miała miejsce 9 lutego 1919 r. na łąkach anielińskich pomiędzy powstańcami, a niemieckim Heimatschutzem. Wycofujący się powstańcy pozostawili na polu bitwy czterech rannych, którzy zostali dobici przez… niemieckich mieszkańców Anielin. Istniało także miejscowe towarzystwo rolnicze oraz przez bardzo krótki okres gniazdo TG "Sokół" (1927).
Okupacja hitlerowska w Anielinach skutkowała wymordowaniem części Polaków albo ich wysiedleniem. Pozostała mniejszość została zmuszona do pracy na niemieckich gospodarstwach. Nauka w szkole dla polskich dzieci odbywała się tylko raz na tydzień. Od 1944 r. w szkole zamieszkały niemieckie sieroty, które straciły rodziców w wyniku bombardowań miast Rzeszy przez aliantów. W 1945 r. wznowiono działalność szkoły, która trwa do dziś, z tym że od 2002 r. jest to prywatna placówka edukacyjna.

Ludzie

Lista strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Barbknecht, Behnke, Bembnista, Ehrenberg, Falkenberg, Gowa, Gruhlke, Gums, Hubscher, jaskolski, Jeick, Kapetta, Kaßner, Klemm, Kromrey (Krumrey), Kruger, Lange, Ludtke, Nowak (Nowack), Prill (Pryll), Pujec, Ruchocki, Ropke, Schalau, Schulz, Schyporski, Seeling, Smolinski, Sowa, Stuwe, Teske, Wnuk, Wruck, Wunk

Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Leichner (wiatrak), Nowak (karczma), Ochiel (kołodziej), Rotnicki (szewc), Rychan (karczma), Smoliński (koszykarz), Szatkowski (kowal), Trojan (krawiec)

Księga adresowa z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Lemke (sklep)

Lista mieszkańców z końca 1944 r. zawiera następujące nazwiska: Borger, Drewitz, Ehrenberg, Falkenberg, Gallus, Gappa, Glasmer, Joop, Kilinski, Kruger, Lange, Leber, Nalesita, Nimsch, Plowinski, Richau, Ruks, Schalau, Schmidt, Schulz, Spieker, Strauss, Tessmer, Thom, Vedder, Zeske

Inni:
Walenty Wnuk - maturzysta z 1924 r., absolwent gimnazjum w Nakle and Notecią, studia prawnicze
Kulczyńscy Marian i Jadwiga - nauczyciele od 1932 r.

Bibliografia:

  1. 2870 Sadke, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1911. comp.jpg
  2. A. Bogucki, Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" na Pomorzu 1893-1939, Bydgoszcz, 1997, s. 151. comp.jpg
  3. Amtsblatt der der Königlichen Preussischen Regierung zu Bromberg, Jg 1830, nr 3, s. 37.
  4. Deutsches Reichs-Adressbuch. Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 75. comp.jpg
  5. Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Poznańskiego, 1932, nr 10, s. 272. comp.jpg
  6. "Gazeta Bydgoska" z 13.02.1929 r., nr 300, s. 5. comp.jpg
  7. "Gazeta Bydgoska" z 29.12.1929 r., nr 300, s. 7. comp.jpg
  8. "Gazeta Bydgoska" z 11.02.1930 r., nr 34, s. 6. comp.jpg
  9. Historia szkoły w Anielinach, http://www.anieliny.pl/index.php/szkola-podstawowa/historia-szkoly [dostęp: 17.12.2014]
  10. S. Kamosiński, Współmieszkańcy - Polacy i Niemcy w gminie Sadki, "Promocje kujawsko-pomorskie", 2002, nr 11-12 (120), s. 42-43. comp.jpg
  11. Kirchenbuch der Getauften in der evangelischen Gemeinde der Kirchspiels Nakel. Taufen 1824-1837, s. 148-149 (nr 118/1829).
  12. Krajna i Nakło : studja i rozprawy wydane z okazji pięćdziesięciolecia gimnazjum imienia Bolesława Krzywoustego w Nakle, nakło-Wyrzysk: Wydział Powiatowy w Wyrzysku, 1926, s. 261. comp.jpg
  13. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1249. comp.jpg
  14. W. Olszewski, Ł. Jastrząb, Lista strat Powstania Wielkopolskiego od 27 grudnia 1918 roku do 8 marca 1920 roku, wyd. II, Koszalin, 2009, s. 80, 112, 187, comp.jpg
  15. "Orędownik" z 03.07.1912 r., nr 148, s. 2. comp.jpg
  16. H. Papstein, Kreis Wirsitz, ein westpreußisches Heimatbuch, Bad Zwischenahn : Heimatkreis Wirsitz/Westpreussen, 1982, s. 339-341.
  17. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 121. comp.jpg
  18. Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 160-161. comp.jpg
  19. A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 324. comp.jpg
anielinycmentarzewangelicki
wersja strony: 11, ostatnia edycja: 04 May 2021 06:12
Edytuj Oceń (0) Tagi Historia Pliki Drukuj Narzędzia + Opcje
O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License