Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
| Brak zaznaczonego cm na starych mapach |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony na niewielkim wzniesieniu ok. 120 m. na północ od głównej drogi przebiegającej przez wieś. Kierując się DK nr 91 w stronę Włocławka, po przejechaniu niewielkiego mostku na Tążynie zgodnie z kierunkowskazem skręcamy na zachód (w prawo) i po przejechaniu ok. 800 m. powinniśmy zobaczyć po prawej stronie krzyż wystający ponad krzaki (w lato nie widać go ). Od strony północnej sąsiaduje ze skarpą i łąką zalewową za którą przepływa Tążyna, od wschodu i południa z nieużytkami, a od zachodu z łąką.
Podstawowe informacje
| Data założenia | od co najmniej 1847 r. |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Nieszawa (od 1828), kantorat Nowy Ciechocinek |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,12 ha |
| Nr działki | 39 |
| Kształt | sześciokąt nieforemny |
| Najstarszy zachowany nagrobek | 1890 r. |
| Istniejąca dokumentacja | Karta Cmentarna z 1994 r. |
| Zagrożenia | śmieci |
| Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, - |
Według mieszkańców chowano tu również ofiary epidemii cholery.
Roślinność
| Drzewa | dąb, sosna |
| Krzewy | lilak, głóg, … |
| Inne | ? |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza nieznany. Brak informacji o istnieniu alei.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | TAK | 1 | 1890 | żeliwo | wewnątrz obejścia |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | 4 | I poł. XX w. | lastryko, beton | |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | TAK | 1 | ? | żeliwo | brak jednej ze ścian obejścia, wejście zachowane fragmentarycznie |
| Postumenty | TAK | 2 | I poł. XX w. | piaskowiec | wewnątrz obejścia |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| ŁĄCZNIE | 5 stanowisk | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | XX w. | ? | pozostałość w formie betonowego słupka ogrodzeniowego |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | TAK | 1 | XX w. | drewno | krzyż |
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje - fot. Karolina Falleńczyk, 2014-2015
Galeria zdjęć
fot. Karolina Falleńczyk, 2015
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
fot. Karolina Falleńczyk, 2014
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
Renowacja
Cmentarz został uporządkowany przez grupę aleksandrowskich miłośników dziejów miasta przed 2006 r. Na zdjęciach z 2011 r. widzimy, że krzyż Karla Pekrula i postument Karoline Tober stały przy drewnianym krzyżu, a od 2013 r. są wewnątrz pola grobowego. W maju 2015 r. zauważono wycięcie części krzaków - cmentarz posiada swojego opiekuna, prawdopodobnie mieszkańca wsi. Krzyż Karla Pekrula został poddany zabiegom konserwatorskim przez Karolinę Falleńczyk. Po koniec maja 2015 z inicjatywy Lapidariów okopano 4 nagrobki oraz zakonserwowano ogrodzenie.
Osadnictwo w Białych Błotach.
Historia
Dzięki badaniom Roberta Stodolnego wiemy, że przywilej nadania ziemi osadnikom olęderskim został podpisany w 1788 r. przez Aleksandra Macieja Modlińskiego, podkomorzego brzesko-kujawskiego. W dokumencie tym czytamy, że olędrzy obecni są już od kilkunastu lat co pozwala przesunąć datę pojawienia się ich na początek lat 70. XVIII w. Po części potwierdzają to dokumenty kościelne. W wizytacji parafii Służewo z 1779 r. czytamy o Uklei, w której mieszka 17 akatolików. Wówczas właścicielem wsi była rodzina Wolskich - najprawdopodobniej to oni sprowadzili olędrów. Z kolei w 1783 r. w Regestrze Diecezjów wyszczególniono Uklej jako olędry będące własnością Wolskiego i Modlińskiego. Podkreślić należy zawiłość administracyjną. Otóż cała ówczesna kolonia Ukleja składała się z trzech osad: Uklei Folwarcznej, Uklei Zakrzewskiej i Holendrów Białobłockich należących do jednego właściciela. W rękach Wolskich były jeszcze w 1789 r. W XIX w. właścicielami byli Trojanowscy. Współcześnie mamy wieś Białe Błota, które zajmują obszar dawnych Holendrów Białobłockich (inna nazwa Białe Błota Holendry) oraz Uklei Zakrzewskiej natomiast Uklej Folwarczna wchodzi w skład miasta Aleksandrów Kujawski.
Niewiele brakowałoby, a Holendry Białobłockie oraz Uklej Zakrzewska (jak również część Goszczewskich Holendrów obok Służewa) przestałyby istnieć. W 1847 r. na skutek kontroli obszaru nadgranicznego przez inspektora Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu nakazano usunięcie gospodarstw położonych zbyt blisko granicy prusko-rosyjskiej. Inspektor podkreślał, że w przypadku piaszczystej ziemi gospodarze zapewne utrzymują się z uczestniczenia w przemycie i chronią zbiegów z wojska. Właściciel Walenty Trojanowski odmówił likwidacji gospodarstw. Zrobienie tego byłoby złamaniem prawa gdyż były one podobnie jak ziemia własnością czynszową gospodarzy, a nie samowolą budowlaną. Zarzucił także inspektorowi nieprawdziwe stwierdzenia jakoby gospodarstwa przeznaczone do likwidacji leżą na pustkowiach ponieważ położone były w od dawna założonej wsi (Holendry Białobłockie) posiadającej swojego sołtysa, cmentarz, a nawet posterunek strażników celnych. Trojanowski przedstawił szczegółowe dane dotyczące wielkości gospodarstw, źródeł i wysokości dochodu kolonistów, a także pozytywną opinię strażników celnych stacjonujących w Białych Błotach (identycznie postąpił Wodziński w przypadku Goszczewskich Holendrów). Sprawa zakończyła się przychylnie dla kolonistów w 1849 r. Należy podkreślić iż koloniści solidarnie podpisali dokument nakazujący eksmisję w przypadku stwierdzenia jakiegokolwiek wykroczenia skarbowego.
Z dokumentów Naczelnika Powiatu Włocławskiego z lat 60. XIX w. dowiadujemy się m. in., że osadnicy zajmowali się nie tylko uprawą roli, ale także produkcją tkaniny. Poznajemy także nazwiska właścicieli gospodarstw.
Białe Błota nie posiadały własnego kantoratu, ani co za tym idzie szkoły ewangelickiej. Protestanci przypisani byli do parafii ewangelickiej w Nieszawie, dzieci uczęszczały do szkoły w Nowym Ciechocinku. Z pierwszego spisu powszechnego z 1921 r. wynika, iż najwięcej ewangelików mieszkało na obszarze Białych Błót - 82%. W Uklei Zakrzewskiej było ich 44%, a w Uklei Folwarcznej zaledwie 2 osoby, co stanowiło 8% populacji.
Ludzie
Nazwiska mieszkańców z 1864 r.
Uklej Zakrzewska: Krystian Pankratz, Michał Tuber, Adam Tuber, Michał Tuber II, Adam Hank, Marcin Krause
Holendry Białobłockie: Anna Lange, Karol Pekról, Jan Geplach, Józef Nowiński, Krystian Kiesler, Jan Karpus, Adam Kiesler, Michał Kruczewski, Józef Krakowski, Anna Leniewska, Paweł Machciński, Jakób Rakowski, Krystyna Hann, Jakób Cylka, Anna Rynert, Piotr Wendt
Bibliografia:
- M. Borucki, Ziemia kujawska pod względem historycznym, jeograficznym, archeologicznym, ekonomicznym i statystycznym, Włocławek: H. Neuman, 1882, s. 169, 360, 361.
- Cmentarz nad Tążyną. Białe Błota, Blog Jerzego, http://jerzy-foto.blogspot.com/2011/02/cmentarz-nad-tazyna.html [dostęp: 11.03.2014]
- R. Guldon, Z. Guldon, Osadnictwo województwa inowrocławskiego w latach 1775-1789, "Ziemia Kujawska", 1981, t. VI, s. 99-113.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 1, M. St. Warszawa, województwo warszawskie. Warszawa: GUS, 1925, s. 105.
- R. Stodolny, Koloniści olęderscy w Uklei w dokumentach Komisji Rządowej Przychodu i Skarbu z lat 1847-1849 oraz w aktach Naczelnika Powiatu Włocławskiego, "Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie", 2011, t. 26, s. 123-132.
- M. Strzelecki, Niewiele już zostało, "Gazeta Pomorska", 30 października 2006, wydanie internetowe: http://www.pomorska.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20061030/INNEMIASTA01/110300326 [dostęp: 27.05.2014]
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. II, s. 123. (Białe Błota), Uklej patrz t. XII, s. 772.