Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz polny, położony w północno-zachodniej części wsi. Od południowego zachodu graniczy z drogą bitą łączącą Borki ze skrzyżowaniem z drogą wojewódzką nr 550 Chełmno - Unisław. Z pozostałych stron otoczony lasem sosnowym.
Podstawowe informacje
| Data założenia | ~ XVII w. |
| Wyznanie | menonicko-ewangelicki |
| Ówczesna parafia | ewangelicy: Kokocko, przed 1829 r. Chełmno; menonici: zbór w Sosnówce |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,21 ha |
| Nr działki | 142/3 |
| Kształt | zbliżony do prostokąta |
| Najstarszy zachowany nagrobek | XIX w. |
| Istniejąca dokumentacja | APE Malbork, sygn. 9/59/0/1711 Die Erweiterung des evangelischen Kirchhofs in Blotto, 1902. |
| Zagrożenia | dewastacja |
| Stan zachowania | UPORZĄDKOWANY, Typ VIa |
Cmentarz poszerzony w 1902.
Roślinność
| Drzewa | kasztanowiec, akacja, … |
| Krzewy | iglaki, … |
| Inne | trawa, … |
Aleja wtórna. Brak zarejestrowanych pomników przyrody.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | tylko podstawy po uciętych krzyżach |
| Mogiły obmurowane | TAK | > 40 | k. XIX - I poł. XX w. | lastryko, piaskowiec, beton | - |
| Mogiły ziemne | TAK | > 5 | - | - | - |
| Pola grobowe | TAK | 3 | XIX / XX | pozostałości po żeliwnych ogrodzeniach | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | > 15 | k. XIX - I poł. XX w | lastryko, beton, piaskowiec, żeliwo | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| RAZEM | > 60 stanowisk | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | TAK | 1 | 2011 | beton, drewno | zbudowany po renowacji |
| Brama | TAK | 1 | 2011 | beton, drewno | zbudowana po renowacji |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2016;
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
 |
| fot. 17 |
 |
| fot. 18 |
 |
| fot. 19 |
 |
| fot. 20 |
 |
| fot. 21 |
 |
| fot. 22 |
 |
| fot. 23 |
 |
| fot. 24 |
 |
| fot. 25 |
 |
| fot. 26 |
 |
| fot. 27 |
 |
| fot. 28 |
 |
| fot. 29 |
 |
| fot. 30 |
 |
| fot. 31 |
 |
| fot. 32 |
 |
| fot. 33 |
 |
| fot. 34 |
 |
| fot. 35 |
 |
| fot. 36 |
 |
| fot. 37 |
 |
| fot. 38 |
 |
| fot. 39 |
 |
| fot. 40 |
 |
| fot. 41 |
 |
| fot. 42 |
 |
| fot. 43 |
 |
| fot. 44 |
 |
| fot. 45 |
 |
| fot. 46 |
 |
| fot. 47 |
 |
| fot. 48 |
 |
| fot. 49 |
 |
| fot. 50 |
 |
| fot. 51 |
 |
| fot. 52 |
 |
| fot. 53 |
 |
| fot. 54 |
 |
| fot. 55 |
 |
| fot. 56 |
 |
| fot. 57 |
 |
| fot. 58 |
 |
| fot. 59 |
 |
| fot. 60 |
 |
| fot. 61 |
 |
| fot. 62 |
 |
| fot. 63 |
 |
| fot. 64 |
fot. Zbigniew Dykiel, 2012;
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
Renowacja
Pierwsze prace porządkowe na cmentarzu przeprowadzono już w 2003 roku. Potem, w 2009, wykonano większość prac renowacyjnych na nagrobkach, a także zamontowano tablicę pamiątkową oraz wykonano alejkę i drewnianą bramę wejściową. W 2011 dokonano ogrodzenia cmentarza. Środki na ten cel pochodziły ze Starostwa Chełmińskiego (konkurs "Dziedzictwo kulturowe naszego sołectwa") i Urzędu Gminy Unisław. W późniejszych latach obsadzono iglakami i posiano trawę. Co roku na cmentarzu prowadzony jest oprysk. Na rogatkach miejscowości od strony Unisławia i Borek zamontowano tabliczki z mapą dojazdu do cmentarza. Renowacja w ogromnej większości jest dziełem pracy i poświęcenia mieszkańców Błót, a w szczególności Pani sołtys Małgorzaty Bednarek. W 2013 w ramach walki ze szrutówkiem kasztanowiaczkiem uczniowie SP w Brukach Unisławskich uprzątnęli liście cmentarnych kasztanowców.
Osadnictwo w Błocie
Historia
Pierwsza pisemna wzmianka pochodzi z końca XIV wieku, a więc z czasów krzyżackich. Była to miejscowość należąca do miasta Chełmno. Częste powodzie powodowały nieurodzaj. Sytuacja zmieniła się dopiero na początku siedemnastego stulecia. W 1602 r. biskup chełmiński Wawrzyniec Gembicki osadził olędrów (w tym mennonitów) na obszarze zwanym wówczas Białobłoty. Odpowiada to dzisiejszemu terytorium wsi Błoto oraz Bruki Kokocka (Bruki II). W późniejszym czasie zasiedlono także sąsiednie Bruki Unisławskie (Bruki I). Biskup pozwolił na posiadanie własnego cmentarza i szkoły.
Błoto to charakterystyczna dla osadnictwa olęderskiego rzędówka bagienna. Działała szkoła ewangelicka. Menonici uczęszczali do zboru w Sosnówce, a ewangelicy od 1829 do parafii w Kokocku. W połowie lat 80. XIX w. protestanci stanowili 92% mieszkańców. Żyło tu w tym czasie także 6 Żydów. Pierwszy spis powszechny wykazał, że ilość ewangelików w 1921 wynosiła blisko 80%.
Ludzie
Gospodarze osadzeni przywilejem w 1602: Akierman, Stegorz, Grorczon, Grofelt, Kowal, Rybak, Shoc, Mencz, Kosbiersch, Koch
Lista strat z I wojny światowej: Adams, Blessing, Bottke, Epding, Fenske, Gohl, Hinz, Kopp, Kruger, Kuhrke, Lauter, Lawrenz, Ludwikowski, Majewski, Merlitz, Moede, Muller, Ott, Raabe, Roch, Schulz, Sonnenberg, Steinke, Suchott, Tietz, Trude, Waschke, Wetzel
z 1922: Jurkiewicz (sołtys, wiatrak),
Nauczyciel z 1925: Wilhelm Krebs
Księga adresowa z 1928: Aszkowski (murarz), Jurkiewicz (wiatrak), Pansegrau (gospodarz), Sobolewski (szewc), Wolfram (kołodziej)
Księga adresowa z 1941: Bensemann (stolarz)
Inne: Beyer, Klatt, Tapper, Treichel, Wittkowski, Wodtke, Zimmermann,
Źródła:
- 2775 Rasmushausen, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1936.
- APE Malbork, sygn. 9/59/0/1711 Die Erweiterung des evangelischen Kirchhofs in Blotto, 1902.
- M. Biskup (red.), Dzieje Chełmna i jego regionu. Toruń: TNT, 1968, s. 68.
- Błoto w internetowym Słowniku historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu, http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=428&q=b%C5%82oto&d=0&t=0
- Cmentarz menonicki we wsi Błoto, 2009, https://www.youtube.com/watch?v=gz9JX4w0nZE
- Cmentarz w Błocie na forum Marienburg.pl
- Deutsches Reichs-Adressbuch. Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 4.
- J. T. Dziedzic, P. Ossowski, Powiat i miasto Chełmno. Monografja krajoznawcza, Chełmno, 1923, s. 22, 109, 115, 172, .
- Gemeindelexikon für die Provinz Westpreussen : auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1. Dezember 1885 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1887, s. 120-121.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg, 1890, s. 475-476.
- E. Jacobson, Topographisch-statistisches Handbuch für den Regierungsbezirk Marienwerder, 1868, s. 70-71.
- Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 26.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1133.
- A. Mańkowski, Dwa przywileje emfiteutyczne biskupa Gembickiego dla Holendrów z r. 1602, [w: ] "Zapiski TNT", 1937, t. X, nr 11-12, s. 410-418.
- A. Mietz, Wiejskie cmentarze protestanckie w dolinie Wisły pod Chełmnem w XVII - XVIII w. Katalog cmentarzy, "Rocznik Grudziądzki", 1994, t. XI, s. 182, 183, 184, 186, 187, 188, 189, 191-192.
- O sprzątaniu przez uczniów SP w Brukach Unisławskich w 2013 w ramach ratowania kasztanowców, http://spbruki.jimdo.com/
- Plan odnowy miejscowości Błoto na lata 2008-2015, 2008.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 7.
- M. Smól, Błoto. Zadbali o mennonickie mogiły. "Gazeta Pomorska" z 21.11.2009 r. [dostęp: 05.04.2012]
- M. Smól, Bruki Unisławskie. Zadbali o cmentarz i go ogrodzili. "Gazeta Pomorska" z 01.12.2011 r. [dostęp 05.04.2012]
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I, s. 252. Warszawa, 1880-1902.