Cmentarz ewangelicki - Boguchwała

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

tqLlqp44ToouucKLlK2LhMgLJfHPofceF8zgvhJKo5x0acN0GOVa2gMt7mxYjPOWZvN2FLy_iidTEbtpcZI=w320

Opis cmentarza

zabudowany.png szkolny.png chronione.png mennonici.png Znak_Zabytkowy.jpg
Położenie

Cmentarz położony przy głównej drodze biegnącej przez wieś, naprzeciwko stacji uzdatniania wody. Ze Skępego udajemy się ulicą Płocką w kierunku Ligowa. Po 4,8 km dojeżdżamy do skrzyżowania gdzie zgodnie z kierunkowskazem skręcamy w prawo na Boguchwałę. Po następnych 1,5 km skręcamy w lewo zgodnie z kierunkowskazem. Po dalszych 600 metrach skręcamy w prawo, by za 400 metrów skręcić w lewo. Dojeżdżamy do ostatniego skrzyżowania. Tu w lewo i po 300 metrach po lewej stronie mamy cmentarz, a po prawej stację uzdatniania wody. Cmentarz od południa sąsiaduje z drogą, którą dojechaliśmy, od północy z terenem zalesionym, a od wschodu i zachodu z terenami należącymi do gospodarstw. W odległości niecałych 30 metrów znajduje się dawna szkoła ewangelicka - kantorat.

Podstawowe informacje
Data założenia 1847 (najpóźniej w 1853)
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Sierpc (od 1837)
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,15 ha
Nr działki 153
Kształt prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek podpisany, 1935
Istniejąca dokumentacja -
Zagrożenia śmieci, dewastacja
Stan zachowania BARDZO ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji 1945?, ?

Cmentarz wpisany do rejestru zabytków, nr rej. 348/A z 29.06.1994.

Roślinność
Drzewa dąb, klon, akacja, lipa
Krzewy lilak, …
Inne barwinek, konwalia, …

Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza czytelny, układ wewnętrzny nieznany - aleja najprawdopodobniej szła od dzisiejszego wejścia, brak danych o podziale na kwatery.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Obeliski TAK 1 I poł. XX w. beton, granit brak zakończenia charakterystycznego dla obelisku
Mogiły obmurowane TAK 1 I poł. XX w. beton -
Mogiły ziemne NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Pola grobowe TAK - - - -
Postumenty TAK 3 I poł. XX w. beton -
Przyścienne NIE - - - -
ŁĄCZNIE 5 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy TAK - I poł. XX w. beton słupki - pozostałości po ogrodzeniu
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne TAK 1 I poł. XX w. drewno krzyż z krucyfiksem
Inskrypcje - fot. Eugen Kleister, 2004, 2010; fot. Tomasz Kowalski, 2017;


Galeria zdjęć

fot. Tomasz Kowalski, 2017

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17
{$caption}
fot. 18
{$caption}
fot. 19
{$caption}
fot. 20
{$caption}
fot. 21
{$caption}
fot. 22
{$caption}
fot. 23
{$caption}
fot. 23
{$caption}
fot. 24
{$caption}
fot. 25
{$caption}
fot. 26
{$caption}
fot. 27
{$caption}
fot. 28

fot. Fundacja AriAri, 2017

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6

fot. Tomasz Kowalski, 2013

{$caption}
fot. 1

fot. Tomasz Kowalski, 2010

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16

fot. Eugen Kleister, 2010

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6

Renowacja

Nie przeprowadzono. Wydaje się, że cmentarz musiał być w ostatnich 2 latach odkrzaczany.


Osadnictwo w Boguchwale

Historia

Teren dzisiejszej Boguchwały porastał niegdyś las, który należał do rodziny Trzcińskich, właścicieli dóbr Osiek (gm. Mochowo, pow. sierpecki, woj. mazowieckie). Zlecili oni jego wyrąb i pierwotnie założyli folwark, którego trzonem była owczarnia. Ostatecznie w 1847 roku Trzecińscy sprzedali teren niemieckim kolonistom i ten rok uważany jest za początek rumunku Boguchwała. Nazwa Boguchwała wzięła się według legendy ze słów jakie uradowany Trzciński wypowiedział po wygranym procesie sądowym o wytyczenie granicy dóbr z właścicielami Skępego, Zielińskimi - Bogu chwała!. Tak naprawdę pierwsza nazwa brzmiała Holendry Osieckie. Pośrodku nowej kolonii właściciel sprezentował kolonistom 3 morgi ziemi, a do wybudowania pierwszego domu modlitwy podarował im grube deski od wielkiej stodoły. Pierwszy powstał cmentarz, a pierwszym nieboszczykiem tam pochowanym był kolonista, na którego spadło drzewo.
W 1852 Trzciński sprzedał kolonistom jeszcze cztery włóki lasu; miejsce to zwane jest na starych mapach "Cztery Włóki". Z powodu kiepskiej ziemi warunki życia w pierwszych latach były bardzo ciężkie. Poza pracą w polu ich głównym celem było jak najszybsze wybudowanie domu modlitwy, który był gotowy w 1853. Powstał zaraz obok cmentarza. Nie udało się wybudować tak dużego gmachu, by w środku mieściła się sala modlitwy, sala klasowa i mieszkanie dla nauczyciela toteż szkołę z pomieszczeniem mieszkalnym dla nauczyciela wybudowano osobno. Co ciekawe, w spisie statystycznym z 1867 figuruje jako mieszcząca się w Osieku. W drewnianym budynku uczyło się wówczas 30 dzieci.
W 1869 jeden z rolników, Christian Hein, ufundował na rzecz kantoratu dzwony. A wiąże się z tym następująca historia. Kiedy stary Hein rozmyślał nad latami spędzonymi z ukochaną żoną przyszła mu do głowy myśl, że przy jej grobie oraz obok - w miejscu przeznaczonym dla siebie - zasadzi 2 dęby. Tak też uczynił. Na cmentarzu bywał często toteż szybko zauważył, że o ile dąb po stronie żony rośnie bezproblemowo to jego dąb usycha. Wpadł wtedy na pomysł, by ufundować dzwony dla domu modlitwy. Wkrótce złożył zamówienie u warszawskiego ludwisarza (sygnaturka była drewniana). Niebawem zmarł, a pozostali mieszkańcy ku swojemu zdziwieniu zauważyli, że dąb zasadzony po stronie Heina zaczął zielenieć.
Z biegiem czasu kolonistów w sąsiednich wsiach przybywało toteż dom modlitwy robił się coraz ciaśniejszy. Wybudowano więc nowy murowany z miejscem na chór puzonistów, dla których instrumenty ufundowali członkowie kantoratu. Również sala szkolna została powiększona jednak nadal nie spełniała wymagań w związku z rosnącą ilością uczniów. W okresie międzywojennym przeznaczono dawny budynek na mieszkanie dla nauczyciela, a na ziemi podarowanej przez Adolfa Stockmanna wybudowano nową szkołę
W 1921 roku ewangelicy w Boguchwale stanowili 74% mieszkańców. Protestantów nie brakowało także w sąsiednich miejscowościach, zwłaszcza w Gorzeszynie, Czterech Włókach, Osieku i Malanówku. Ewangelicy z wymienionych miejscowości wraz z ewangelikami z Boguchwały podlegali pod parafię ewangelicką w Sierpcu oddaloną o 18 km.
Na krótko przed wybuchem wojny kaplica została pomalowana, a cmentarz powiększony. W okresie okupacji nabożeństwa były prowadzone przez Adolfa Stockmanna lub jego syna Bertolda.
Po 1945 kaplica została przemianowana na katolicką podlegającą parafii w Ligowie, a potem rozebrana. Z materiału wybudowano mały domek oraz powiększono szkołę do budynku z 2 klasami. Dzwony zabrano do kościoła w Ligowie.

Ludzie

Nazwiska niemieckich mieszkańców Boguchwały: Abram, Ahrend, Arendt, Barke, Berecki, Bohnke, Bonkowski, Brauer, Busch, Ciecin, Fech, Finger, Gogolin, Harbart, Heise, Hoffmann, Jaworski, Kiesel, Klein, Linke, Matte, Meiser, Ogorek, Pekrul, Peplau, Prill, Radtke, Radun, Rindfleisch, Ritz, Rossol, Schielke, Semrau, Stockmann, Wickner, Wittkowski, Wollenberg

Nazwiska niemieckich mieszkańców podlegających pod kantorat spoza Boguchwały:
Malanówko: Mielke, Winter
Grabowiec: Fech
Gorzeszyn: Finger, Hetke, Kieselbach, Klepatsch, Liedtke, Linke, Muller, Richert, Ristau, Ritz, Wurzbacher, Zillmann
Osiek: Werner
Źródło: Lux, Schlachter

Kantorzy: Albert Bessel, Daniel Retz, Gottlieb Scherp, August Ferchau, Edwin Stoy, Adolf Tomm, Samulewitsch, Hermann Tomm, Hirsch, Jozef Fisch
Nauczyciele pochodzący z Boguchwały: Julius Prill, Gustav Prill, Gustav Schlachter, Albert Prill


Bibliografia:

  1. 3182 Schemmensee, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, OKH/G StdH, 1940. comp.jpg
  2. A. Breyer, Deutsche Gaue in Mittelpolen, "Deutsche Monatshefte in Polen", Heft 10, 1935. Wersja elektroniczna 2006, s. 20, 22 comp.jpg
  3. E. H. Busch, Beitrage zur Geschichte und Statistik des Kirchen und Schulwesens der Ev.-Augsburg. Gemeinden im Konigreich Polen, Leipzig, 1867.
  4. E. Eichelkraut, Deutsche Dörfer im Kreis Lipno, Dobriner Land (Polen), Teil II, Wuppertal, 2000, s. 8-12, 131, 140.
  5. E. Eichelkraut, Deutsche Dörfer im Kreis Lipno, Dobriner Land (Polen), Teil III, Wuppertal, 2010, s. 14-17.
  6. E. Kneifel, Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden in Polen 1555-1939. Eine Parochialgeschichte in Einzeldarstellungen, Vierkirchen über München : Selbstverlag des Verfassers, 1971, s. 70-71.
  7. A. Plitt, Die Kirchengemeinde Sierpc - Sichelberg und ihre Kantorate, 2010, 35-45.
  8. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 1, m. st. Warszawa, Województwo Warszawskie. Warszawa: GUS, 1925, s. 61. comp.jpg
  9. Miasto i gmina Skępe. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Część A, Skępe, 2010, s. 21, 31. comp.jpg
  10. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 31 marca 2017, s. 57. comp.jpg
  11. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. I, s. 279. comp.jpg
  12. Zdjęcia cmentarza w Boguchwale na stronie stowarzyszenia Tradytor, 2010, http://forum.tradytor.pl/viewtopic.php?f=97&t=2301
  13. Zdjęcia cmentarza w Boguchwale na UpstreamVistula, 2008, http://www.upstreamvistula.org/Cemeteries/Cemetery_Distinct.php?id=176

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License