Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
Opis cmentarza





Położenie
Cmentarz położony przy głównej drodze biegnącej przez wieś, naprzeciwko stacji uzdatniania wody. Ze Skępego udajemy się ulicą Płocką w kierunku Ligowa. Po 4,8 km dojeżdżamy do skrzyżowania gdzie zgodnie z kierunkowskazem skręcamy w prawo na Boguchwałę. Po następnych 1,5 km skręcamy w lewo zgodnie z kierunkowskazem. Po dalszych 600 metrach skręcamy w prawo, by za 400 metrów skręcić w lewo. Dojeżdżamy do ostatniego skrzyżowania. Tu w lewo i po 300 metrach po lewej stronie mamy cmentarz, a po prawej stację uzdatniania wody. Cmentarz od południa sąsiaduje z drogą, którą dojechaliśmy, od północy z terenem zalesionym, a od wschodu i zachodu z terenami należącymi do gospodarstw. W odległości niecałych 30 metrów znajduje się dawna szkoła ewangelicka - kantorat.
Podstawowe informacje
Data założenia | 1847 (najpóźniej w 1853) |
Wyznanie | ewangelicki |
Ówczesna parafia | Sierpc (od 1837) |
Status | nieczynny |
Powierzchnia | ~0,15 ha |
Nr działki | 153 |
Kształt | prostokąt |
Najstarszy zachowany nagrobek | podpisany, 1935 |
Istniejąca dokumentacja | - |
Zagrożenia | śmieci, dewastacja |
Stan zachowania | BARDZO ZŁY, Typ III |
Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, ? |
Cmentarz wpisany do rejestru zabytków, nr rej. 348/A z 29.06.1994.
Roślinność
Drzewa | dąb, klon, akacja, lipa |
Krzewy | lilak, … |
Inne | barwinek, konwalia, … |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza czytelny, układ wewnętrzny nieznany - aleja najprawdopodobniej szła od dzisiejszego wejścia, brak danych o podziale na kwatery.
Nagrobki i inne elementy
Nagrobki | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
Cippusy | NIE | - | - | - | - |
Grobowce | NIE | - | - | - | - |
Krzyże | NIE | - | - | - | - |
Obeliski | TAK | 1 | I poł. XX w. | beton, granit | brak zakończenia charakterystycznego dla obelisku |
Mogiły obmurowane | TAK | 1 | I poł. XX w. | beton | - |
Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
Pola grobowe | TAK | - | - | - | - |
Postumenty | TAK | 3 | I poł. XX w. | beton | - |
Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
ŁĄCZNIE | 5 stanowisk | ||||
Elementy | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Mur ogrodzeniowy | TAK | - | I poł. XX w. | beton | słupki - pozostałości po ogrodzeniu |
Brama | NIE | - | - | - | - |
Kościół | NIE | - | - | - | - |
Kaplica | NIE | - | - | - | - |
Inne | TAK | 1 | I poł. XX w. | drewno | krzyż z krucyfiksem |
Inskrypcje - fot. Eugen Kleister, 2004, 2010; fot. Tomasz Kowalski, 2017;
Galeria zdjęć
fot. Tomasz Kowalski, 2017
fot. Fundacja AriAri, 2017
fot. Tomasz Kowalski, 2013
fot. Tomasz Kowalski, 2010
fot. Eugen Kleister, 2010
Renowacja
Nie przeprowadzono. Wydaje się, że cmentarz musiał być w ostatnich 2 latach odkrzaczany.
Osadnictwo w Boguchwale
Historia
Teren dzisiejszej Boguchwały porastał niegdyś las, który należał do rodziny Trzcińskich, właścicieli dóbr Osiek (gm. Mochowo, pow. sierpecki, woj. mazowieckie). Zlecili oni jego wyrąb i pierwotnie założyli folwark, którego trzonem była owczarnia. Ostatecznie w 1847 roku Trzecińscy sprzedali teren niemieckim kolonistom i ten rok uważany jest za początek rumunku Boguchwała. Nazwa Boguchwała wzięła się według legendy ze słów jakie uradowany Trzciński wypowiedział po wygranym procesie sądowym o wytyczenie granicy dóbr z właścicielami Skępego, Zielińskimi - Bogu chwała!. Tak naprawdę pierwsza nazwa brzmiała Holendry Osieckie. Pośrodku nowej kolonii właściciel sprezentował kolonistom 3 morgi ziemi, a do wybudowania pierwszego domu modlitwy podarował im grube deski od wielkiej stodoły. Pierwszy powstał cmentarz, a pierwszym nieboszczykiem tam pochowanym był kolonista, na którego spadło drzewo.
W 1852 Trzciński sprzedał kolonistom jeszcze cztery włóki lasu; miejsce to zwane jest na starych mapach "Cztery Włóki". Z powodu kiepskiej ziemi warunki życia w pierwszych latach były bardzo ciężkie. Poza pracą w polu ich głównym celem było jak najszybsze wybudowanie domu modlitwy, który był gotowy w 1853. Powstał zaraz obok cmentarza. Nie udało się wybudować tak dużego gmachu, by w środku mieściła się sala modlitwy, sala klasowa i mieszkanie dla nauczyciela toteż szkołę z pomieszczeniem mieszkalnym dla nauczyciela wybudowano osobno. Co ciekawe, w spisie statystycznym z 1867 figuruje jako mieszcząca się w Osieku. W drewnianym budynku uczyło się wówczas 30 dzieci.
W 1869 jeden z rolników, Christian Hein, ufundował na rzecz kantoratu dzwony. A wiąże się z tym następująca historia. Kiedy stary Hein rozmyślał nad latami spędzonymi z ukochaną żoną przyszła mu do głowy myśl, że przy jej grobie oraz obok - w miejscu przeznaczonym dla siebie - zasadzi 2 dęby. Tak też uczynił. Na cmentarzu bywał często toteż szybko zauważył, że o ile dąb po stronie żony rośnie bezproblemowo to jego dąb usycha. Wpadł wtedy na pomysł, by ufundować dzwony dla domu modlitwy. Wkrótce złożył zamówienie u warszawskiego ludwisarza (sygnaturka była drewniana). Niebawem zmarł, a pozostali mieszkańcy ku swojemu zdziwieniu zauważyli, że dąb zasadzony po stronie Heina zaczął zielenieć.
Z biegiem czasu kolonistów w sąsiednich wsiach przybywało toteż dom modlitwy robił się coraz ciaśniejszy. Wybudowano więc nowy murowany z miejscem na chór puzonistów, dla których instrumenty ufundowali członkowie kantoratu. Również sala szkolna została powiększona jednak nadal nie spełniała wymagań w związku z rosnącą ilością uczniów. W okresie międzywojennym przeznaczono dawny budynek na mieszkanie dla nauczyciela, a na ziemi podarowanej przez Adolfa Stockmanna wybudowano nową szkołę
W 1921 roku ewangelicy w Boguchwale stanowili 74% mieszkańców. Protestantów nie brakowało także w sąsiednich miejscowościach, zwłaszcza w Gorzeszynie, Czterech Włókach, Osieku i Malanówku. Ewangelicy z wymienionych miejscowości wraz z ewangelikami z Boguchwały podlegali pod parafię ewangelicką w Sierpcu oddaloną o 18 km.
Na krótko przed wybuchem wojny kaplica została pomalowana, a cmentarz powiększony. W okresie okupacji nabożeństwa były prowadzone przez Adolfa Stockmanna lub jego syna Bertolda.
Po 1945 kaplica została przemianowana na katolicką podlegającą parafii w Ligowie, a potem rozebrana. Z materiału wybudowano mały domek oraz powiększono szkołę do budynku z 2 klasami. Dzwony zabrano do kościoła w Ligowie.
Ludzie
Nazwiska niemieckich mieszkańców Boguchwały: Abram, Ahrend, Arendt, Barke, Berecki, Bohnke, Bonkowski, Brauer, Busch, Ciecin, Fech, Finger, Gogolin, Harbart, Heise, Hoffmann, Jaworski, Kiesel, Klein, Linke, Matte, Meiser, Ogorek, Pekrul, Peplau, Prill, Radtke, Radun, Rindfleisch, Ritz, Rossol, Schielke, Semrau, Stockmann, Wickner, Wittkowski, Wollenberg
Nazwiska niemieckich mieszkańców podlegających pod kantorat spoza Boguchwały:
Malanówko: Mielke, Winter
Grabowiec: Fech
Gorzeszyn: Finger, Hetke, Kieselbach, Klepatsch, Liedtke, Linke, Muller, Richert, Ristau, Ritz, Wurzbacher, Zillmann
Osiek: Werner
Źródło: Lux, Schlachter
Kantorzy: Albert Bessel, Daniel Retz, Gottlieb Scherp, August Ferchau, Edwin Stoy, Adolf Tomm, Samulewitsch, Hermann Tomm, Hirsch, Jozef Fisch
Nauczyciele pochodzący z Boguchwały: Julius Prill, Gustav Prill, Gustav Schlachter, Albert Prill
Bibliografia:
- 3182 Schemmensee, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, OKH/G StdH, 1940.
- A. Breyer, Deutsche Gaue in Mittelpolen, "Deutsche Monatshefte in Polen", Heft 10, 1935. Wersja elektroniczna 2006, s. 20, 22
- E. H. Busch, Beitrage zur Geschichte und Statistik des Kirchen und Schulwesens der Ev.-Augsburg. Gemeinden im Konigreich Polen, Leipzig, 1867.
- E. Eichelkraut, Deutsche Dörfer im Kreis Lipno, Dobriner Land (Polen), Teil II, Wuppertal, 2000, s. 8-12, 131, 140.
- E. Eichelkraut, Deutsche Dörfer im Kreis Lipno, Dobriner Land (Polen), Teil III, Wuppertal, 2010, s. 14-17.
- E. Kneifel, Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden in Polen 1555-1939. Eine Parochialgeschichte in Einzeldarstellungen, Vierkirchen über München : Selbstverlag des Verfassers, 1971, s. 70-71.
- A. Plitt, Die Kirchengemeinde Sierpc - Sichelberg und ihre Kantorate, 2010, 35-45.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 1, m. st. Warszawa, Województwo Warszawskie. Warszawa: GUS, 1925, s. 61.
- Miasto i gmina Skępe. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Część A, Skępe, 2010, s. 21, 31.
- Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 31 marca 2017, s. 57.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. I, s. 279.
- Zdjęcia cmentarza w Boguchwale na stronie stowarzyszenia Tradytor, 2010, http://forum.tradytor.pl/viewtopic.php?f=97&t=2301
- Zdjęcia cmentarza w Boguchwale na UpstreamVistula, 2008, http://www.upstreamvistula.org/Cemeteries/Cemetery_Distinct.php?id=176