Cmentarz ewangelicki - Bruki Unisławskie II

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

bu2.PNG

Opis cmentarza

zabudowany.png mennonici.png
Położenie

Cmentarz położony ok. 380 m. za pierwszym cmentarzem ewangelickim w Brukach Unisławskich. Mijamy cmentarz pierwszy dalej jadąc w stronę Kokocka. Po lewej miniemy ciąg czterech domów jednorodzinnych z lat 80. XX w. (tzw. klocków). Tuż za nimi mamy stary dąb. Dojeżdżamy jeszcze kilkanaście metrów do najbliższego skrzyżowania z drogą gruntową. Po lewej mamy cmentarz. Od północnego i południowego zachodu graniczy z gospodarstwami domowymi. Od północnego wschodu z gruntową drogą, od południowego wschodu z DW nr 550.

Podstawowe informacje
Data założenia pocz. XIX w.
Wyznanie mennonicko-ewangelicki
Ówczesna parafia Kokocko (od 1829), przedtem Chełmno
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,46 ha albo 0,23 ha
Nr działki 15/1 albo na terenie 15/1
Kształt prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek k. XIX w.
Istniejąca dokumentacja APE Malbork, sygn. 9/59/0/1717 Der Begräbnisplatz der evangelischen Gemeinde in Friedrichsbruch, 1847-1888
Zagrożenia śmieci, likwidacja cmentarza
Stan zachowania BARDZO ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji przed 1914?, -

Według mapy z 1906 r. cmentarz nie zajmował całej powierzchni działki 15/1 tylko połowę, na wysokości której znajduje się dom.
Wg informacji z planu rozwoju wsi Bruki Unisławskie jeden z cmentarzy został zamknięty przed 1914 r., a drugi w okresie dwudziestolecia międzywojennego.

Roślinność
Drzewa dąb, sosna, …
Krzewy lilak, bez
Inne …

Brak informacji o istnieniu alei lub nie do wyodrębnienia na skutek zatarcia. Brak zarejestrowanych pomników przyrody.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Mogiły obmurowane NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Postumenty TAK 7 II poł. XIX w. - pocz. XX w. piaskowiec, beton 1 postument i 6 podstaw pod żeliwne krzyże
Przyścienne NIE - - - -
Inne NIE - - - -
RAZEM > 7 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -

Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych. Układ cmentarza nieczytelny.

Inskrypcje - fot. Kornel Pleskot, 2014

Galeria zdjęć

fot. Kornel Pleskot, 2017

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13

fot. Kornel Pleskot, 2014

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7

Renowacja

Nie przeprowadzono. Plan rozwoju miejscowości nie przewiduje żadnych działań porządkowo-renowacyjnych na terenie cmentarza. Prawdopodobnie ten jest starszym wobec oznaczonego jako pierwszy.

Osadnictwo w Brukach Unisławskich

Historia

W 1602 r. biskup chełmiński Wawrzyniec Gembicki osadził olędrów ( w tym mennonitów) na obszarze zwanym wówczas Białobłoty. Odpowiada to dzisiejszemu terytorium wsi Błoto oraz Bruki Kokocka (Bruki II). W późniejszym czasie zasiedlono także sąsiednie Bruki Unisławskie (Bruki I). Biskup pozwolił na posiadanie własnego cmentarza i szkoły (prawdopodobnie tyczyło się to wsi Błoto). Tuż po I rozbiorze ostatnie dwie wsie pod wpływem następnych akcji kolonizacyjnych nazwano odpowiednio Wilhelmsbruch (Bruki Kokokcka) oraz Friedrichsbruch (Bruki Unisławskie).
Bruki Unisławskie to charakterystyczna dla osadnictwa olęderskiego rzędówka bagienna. Działała szkoła ewangelicka, której budynek istnieje do dziś. Na początku XX w. postawiono mleczarnię. W latach 80. XIX w. ewangelicy stanowili 92% mieszkańców wsi, w 1921 było ich 60% i ta ilość pomału zaczęła spadać. Zanim aktywowano parafię ewangelicką w Kokocku, w 1829 r. luteranie należeli do parafii w Chełmnie.

Ludzie

Lista strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Angerhöfer, Barczewski, Bartz, Becker, Bennesmann, Bey, Blaurock, Bromund, Ciesiński, Dirks, Domke, Duwe, Eggert, Feldt, Fengler, Fisch, Guse, Gortz, Harke, Hartung, Hebbe, Jakubowski, Jahnke, Jarząbkowski, Krieger, Kurkowski, Kuhn, Lentz, Muller, Nell, Netzelmann, Otto, Palaschewski, Pansegram, Petelkau, Putschbach, Raabe, Reiß, Rick, Rubach, Saponski, Schmidt, Schulz, Schonfeld, Siliwinski, Soponski, Starczewski, Steinkraus, Sanger, Taflinski, Trikowski, Unger, Urbanowski, Waschke, Wenzke, Wilde, Wittkowski, Wunsch, Zabel, Zahnke, Zander, Zatuczewski, Zießmer, Zimmermann

Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Śliwiński (handel bydłem), Wydrzyński (kołodziej), Myszkowski (kowal), Janus (krawiec), Rubach (krawiec), Krzywdzińśki (murarz), Bottcher (piekarz, zajazd), Wandel (rzeźnik), Grabowska (sklep), Cebulak (wiatrak), Konig (karczma), Lewandowski (karczma), Ławasiński (karczma), Teszke (karczma)

Księga adresowa z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Schmidt (rzeźnik), Zudee (karczma), Kaniewski (sklep), Thober (młyn/wiatrak), Gietz (kowal)

Inne (z 1922): Walentowicz (sołtys), Stasiewski (wójt, właściciel mleczarni, taksator bydła i koni, rzeczoznawca), Henning (nauczyciel), Koźlikowska (akuszerka), Turzyńska (rolnik, rzeczoznawca), Boticher (karczmarz), Cebulak (właściciel wiatraka), Schlaak (właściciel wiatraka)

Inne (z Westpreussen.de): Fiedler, Mows, Trojahn, Zemke, Treichel, Schoetzau, Geschke

Bibliografia:

  1. 2776 Unislaw, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1906. comp.jpg
  2. M. Biskup (red.), Dzieje Chełmna i jego regionu. Toruń: TNT, 1968, s. 77, . comp.jpg
  3. Deutsches Reichs-Adressbuch. Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 77. comp.jpg
  4. J. T. Dziedzic, P. Ossowski, Powiat i miasto Chełmno. Monografja krajoznawcza, Chełmno, 1923, s. 18, 25, 32, 36, 38, 41, 109, 172 . comp.jpg
  5. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 479-480. comp.jpg
  6. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1136. comp.jpg
  7. A. Mańkowski, Dwa przywileje emfiteutyczne biskupa Gembickiego dla Holendrów z r. 1602, [w: ] "Zapiski TNT", 1937, t. X, nr 11-12, s. 410-418. comp.jpg
  8. A. Mietz, Wiejskie cmentarze protestanckie w dolinie Wisły pod Chełmnem w XVII - XVIII w. Katalog cmentarzy, [w:] Rocznik Grudziądzki, 1994, t. XI, s. 175-205.
  9. Plan Rozwoju Miejscowości Bruki Kokocka, 2007. comp.jpg [dostęp: 05.02.2015]
  10. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 7. comp.jpg
  11. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. II, s. 420-421. comp.jpg
2016bruki_unisławskiecmentarzewangelickimennonicioledrzy
wersja strony: 4, ostatnia edycja: 08 Jan 2017 04:10
Edytuj Oceń (0) Tagi Historia Pliki Drukuj Narzędzia + Opcje
O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License