Cmentarz ewangelicki - Buk Góralski

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

bg.PNG

Opis cmentarza

polny.png chronione.png mennonici.png
Położenie

Cmentarz polny położony ok. 170 m. na północny wschód od głównej drogi asfaltowej biegnącej przez wieś łączącej Górale z Jabłonowem Pomorskim. Jadąc od strony wsi Górale na wysokości jeziora Gorzechówko skręcamy w prawo w drogę wzdłuż której jest szpaler drzew i po ok. 170 m. tuż przy drodze widzimy cmentarz. Nekropolia od północy, wschodu i południa graniczy z polami uprawnymi natomiast od wschodu z drogą bitą.

Podstawowe informacje
Data założenia pocz. XIX w.
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Konojady (od 1891 r.), przedtem Lisnowo (od 1722)
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,38ha
Nr działki 196
Kształt zbliżony do prostokąta
Najstarszy zachowany nagrobek I poł. XX w.
Istniejąca dokumentacja ?
Zagrożenia śmieci, odpady budowlane
Stan zachowania ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji 1945, -
Roślinność
Drzewa klon, ?
Krzewy grochodrzew, lilak
Inne bluszcz

Układ cmentarza czytelny. Dająca się wyodrębnić aleja poprzez szpaler drzew. Wymiary cmentarza ograniczone drzewostanem. Brak pomników przyrody. Istniejąca tabliczka informująca o zakazie śmiecenia została zniszczona (Fot. 2)

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże TAK 1 XXI drewno, metal współczesny krzyż pamiątkowy
Mogiły obmurowane TAK >10 I poł. XX w. lastryko, sztuczny kamień
Obejścia NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Postumenty TAK 10 k. XIX w - I. poł. XX w. lastryko, piaskowiec, sztuczny kamień 5 postumentów tzw. "dąbków" (fot. 2, 2013, fot. 1, 2014) , 3 postumenty lastrykowe (INS. 1, 5, 6), 2 destrukty (INS. 2, 3)
Przyścienne NIE - - - -
Inne NIE - - - rzeźba anioła prawdopodobnie z piaskowca, którego w 2014 już nie było
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -

Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.

Inskrypcje - fot. Anna i Michał Chabros, 2013; Łukasz Maurycy Stanaszek, 2014;

Galeria zdjęć

fot. Anna i Michał Chabros, 2013

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8

fot. Łukasz Maurycy Stanaszek, 2014

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9

Renowacja

Nie przeprowadzono. Nie wiadomo, czy cmentarz podlegał wycince roślinności. Tabliczka informująca o miejscu pochówku i zakazie śmiecenia został zniszczona, lecz na cmentarzu nie znaleziono skupisk odpadków. Na zdjęciu z 2013 r. widzimy postać anioła, który najwyraźniej w 2014 r. ulotnił się. Plan Odnowy Miejscowości Buk Góralski uchwalony w 2014 r. nie przewiduje żadnych działań związanych z cmentarzem.

Osadnictwo w Buku Góralskim.

Historia

Według legendy nazwa wsi wzięła się stąd, że w przeszłości jej tereny były całkowicie porośnięte lasami bukowymi. Przymiotnik "góralski" najpewniej od bliskości wsi Górale. W lustracji królewszczyzn z 1664 r. wspomniany jest Buk Brodnicki, w którym dzierżawca dóbr Rywałd - Maciej Bukowski posiada przywilej darmowego rąbania drewna. Wówczas znajdowały się tam 3 chałupy, w tym jedna zamieszkała. Nie wiemy jednak, czy Buk Brodnicki jest tożsamy z Bukiem Góralskim, o którym po raz pierwszy wspomina lustracja z 1738 r. Został założony na pustkach należących do wsi Górale, tzn. najprawdopodobniej na surowym korzeniu i zasiedlony przez 10 gospodarzy. Wizytacja kościelna z 1756 r. podaje, że osada została dopiero co zagospodarowana i mieszka w niej 14 gospodarzy, w tym połowa to protestanci. Jak informuje kolejna lustracja z 1765 r. Buk Góralski był wówczas nową kolonią należącą do starostwa brodnickiego. Powyższe informacje i fragment drzewa genealogicznego rodziny Stahnke pozwala stwierdzić, że miejscowość powstała ok. 1730 r. Jako królewszczyzna, wieś została została zasiedlona osadnikami na prawie olęderskim.
Szkoła ewangelicka została założona już w 1772 albo 1773 r. Protestanci uczęszczali do parafii ewangelickiej znajdującej się w Lisnowie, a od 1891 r do parafii w Konojadach. W latach 80. XIX w. naliczono 81% ewangelików natomiast w spisie z 1921 r. zanotowano 65% ludności ewangelickiej.
Niemiecka nazwa była przez długi czas zapożyczona z polskiego i brzmiała Buggoral, w 1904 r. zniemczono ją na Leinefelde. Ta ostatnia nazwa obowiązywała również podczas okupacji hitlerowskiej, podczas której 21 września 1939 r. Niemcy zamordowali 12 polskich rolników z Buku Góralskiego.
Po wojnie we wsi wybudowano szkołę "tysiąclatkę" w 1968 r.

Ludzie

Nazwiska osiedlonych gburów z lustracji z 1765 r.: Cholc, Chrystyjan, Kanela, Kardynałek, Klimek, Krygier, Kryniewicz, Luboński, Niderblat, Olszyński, Stanka, Tadajewski, Wichert

Lista strat z I wojny światowej: Ambrosius, Anger, Babel, Bartel, Bastian, Block, Choinowski, Foedde, Gesch, Grabowski, Grönke (Grünke), Heymann, Jahnke, Jankowski, Klabuhn, Komnick, Kurzhals, Lemke, Libutzki, Mierau, Reich, Riemer, Schimanski, Schindler, Schlaak, Schultz, Stahnke, Strohschein, Templin, Wagner, Woelke, Wunsch, Zarski, Zarth, Zauszniewski

Księga adresowa Polski z 1928 r. wymienia następujące nazwiska: Graff (murarz, kowal), Lewandowski (murarz), Uszler (Krawiec)

Księga adresowa z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Miłoszewski (szewc), Thielmann (cegielnia)

Inne:
August Rosenau - gospodarstwo ponad 50 ha w 1929 r.
Melania Kurkielewicz (ur. 1903) - ofiara zbrodni stalinowskich, zm. 1945 r. w Charkowie
Jan Szynkielewicz (ur. 1888) - ofiara zbrodni stalinowskich, zm. 1945 r. w Charkowie
Florian Mytnik (ur. 1916) - jeden z rozstrzelanych w Buku Góralskim w 1939 r.
Emma Kickel i Edward Schulz - sprzedający gospodarstwo w 1926 r.

Źródła i opracowania:

  1. 2581 Gr. Plowenz, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, po 1904. comp.jpg
  2. S. Bilski, Region brodnicki. Historia, zabytki, krajobraz, Toruń: TTK, 1985, s. 38, 71. comp.jpg
  3. S. Bilski, B. Schuetz, Ofiary zbrodni stalinowskich z byłego powiatu brodnickiego, [w:] Szkice Brodnickie, t. 2, pod. red. K. Grążawskiego, Brodnica: TMZM, 1993, s. 388, 391. comp.jpg
  4. Buk Góralski na stronie Atlasu Wsi Polskich comp.jpg [dostęp: 18.04.2013]
  5. Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 108. comp.jpg
  6. J. Dygała, Lustracja województw Prus Królewskich 1765. Tom Ii Województwo c,
  7. Fragment drzewa genealogicznego rodziny Stahnke nadesłanego przez Ł. M. Stanaszka.
  8. "Gazeta Grudziądzka" z 16.02.1926 r., nr 20, s. 3. comp.jpg
  9. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 480-482. comp.jpg
  10. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1137-1138. comp.jpg
  11. Księga gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów województwa pomorskiego, Toruń, 1929, s. 68-69. comp.jpg
  12. A. Mańkowski, J. Paczkowski, Opis królewszczyzn w województwach chełmińskim, pomorskim i malborskim w roku 1664, Toruń: TNT, 1938, s. 435. comp.jpg
  13. Plan odnowy miejscowości Buk Góralski, 2014, http://www.biuletyn.net/nt-bin/_private/jablonowo/3835.pdf [dostęp: 23.02.2015]
  14. H. Plehn, Ortsgeschischte des Kreises Strasburg in Westpreussen, Königsberg, 1900, s. 35. comp.jpg
  15. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 3. comp.jpg
  16. Sulimierski F., Chlebowski B., Walewski W. i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. I., s. 457. comp.jpg
buk_goralskicmentarzewangelickioledrzy
wersja strony: 17, ostatnia edycja: 24 Feb 2015 10:52
Edytuj Oceń (0) Tagi Historia Pliki Drukuj Narzędzia + Opcje
O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License