Cmentarz ewangelicki - Cetty

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

cetty.PNG

Opis cmentarza

polny.png chronione.png
Położenie

Cmentarz położony w polu, w południowej części wsi. Jadąc droga wojewódzką nr 269 z Chodcza do Przedcza prowadzącą przez Cettyu dojeżdżamy do jedynego skrzyżowania we wsi gdzie skręcamy w lewo (w prawo drogowskaz wskazuje drogę na Boniewo). Stąd ok. 360 m prosto. Aby dojść do niego należy się kierować dawną aleją prowadzącą w pole. Ze wszystkich stron sąsiaduje z polem uprawnym.

Podstawowe informacje
Data założenia I poł. XIX w.
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Przedecz (od 1826)
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,14 ha
Nr działki 104, 105 - aleja
Kształt prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek ?
Istniejąca dokumentacja ?
Zagrożenia całkowita likwidacja
Stan zachowania ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji 1945?, -
Roślinność
Drzewa lipa, klon, …
Krzewy grochodrzew, lilak, …
Inne barwinek, …

Układ cmentarza czytelny. Istnieje aleja lipowa prowadząca do niego od strony ulicy.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże TAK 1 1914 żeliwo ucięty nad podstawą
Obeliski NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK >9 I poł. XX w. lastryko, sztuczny kamień -
Mogiły ziemne NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Postumenty TAK 10 I poł. XX w. lastryko, sztuczny kamień, granit, marmur -
Przyścienne NIE - - - -
ŁĄCZNIE >11 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -
Inskrypcje - fot. Tymoteusz Słowikowski, 2014;


Galeria zdjęć

fot. Tymoteusz Słowikowski, 2014

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14

Renowacja

Nie przeprowadzono.


Osadnictwo w Cettach

Historia

Cetty to dawna własność szlachecka wzmiankowana w 1539 r. Wówczas miejscowość była podzielona na części należące do Ruszków, Mielińskich i Ogorzelewskiego. Pod koniec XVI w. w rękach Broniewskich. W 1789 r. właścicielem był Marceli Szadkowski. Nie wiemy, czy to on sprowadził osadników i czy stało się to jeszcze w XVIII w., czy na początku XIX w. Wiadomo, że w 1814 r. istniała już szkoła ewangelicka. Nie był to jednak kantorat. Cmentarz występuje już na mapie z 1850 r. Protestanci podlegali parafii w Przedczu. W 1921 r. liczyli 64% mieszkańców wsi. Nowa szkoła powstała w 1929 r. Ofiarodawcą terenu był Emil Badke. Była to powszechna polska szkoła wiejska, w której uczęszczające do niej dzieci ewangelików uczył kantor z Łaniąt. W okresie międzywojennym działała także mleczarnia oraz wybudowana w w 1915 r. wąskotorowa linia kolejowa z Wagańca do Krośniewic ze stacją w Cettatch, zamknięta w 2008 r.

Ludzie

Na cmentarzu spoczywa pastor Ferdinand Karl Woldemar Buschmann (1857-1917). Urodził się w Kaster (Kastre) na terenie dzisiejszej Estonii (wtedy gubernia liwońska). Z pochodzenia Niemiec, który czuł się Estończykiem. Po ukończeniu studiów teologicznych w Dorpacie był nauczycielem. W 1893 r. został mianowany na wikariusza w Karris (Estonia). Był członkiem estońskich towarzystw edukacyjnego i literackiego. Na ziemiach polskich najpierw był wikariuszem w Łodzi. Potem przez krótki czas administrował parafiami w izbicy, Chodczu i Babiaku. Stanowisko pastora parafii ewangelickiej w Przedczu objął w 1898 r. Za jego kadencji wybudowano nowe murowane kantorówki w Mieczysławowie i Nowejwsi Wielkiej, ufundowano nowe organy w przedeckim kościele oraz przeprowadzono jego remont. Spoczął w Cettach gdyż stary cmentarz ewangelicki w Przedczu został zamknięty z powodu przepełnienia, a nowego jeszcze wówczas nie ustanowiono. W pogrzebie udział wzięli pastorzy z Łodzi, Dąbia i Chodcza. Żona zmarła w 1943 r w Meklemburgii.

Według informacji od mieszkańców ofiarodawca terenu na szkołę, Emil Badke, zrobił to wyłącznie pod groźbą szantażu. Otóż za zabójstwo, którego dokonał dano mu ultimatum - albo szkoła postawiona na jego uprzednio prywatnym terenie i zbudowana z cegieł pochodzących z jego cegielni albo sąd. Zgodnie z relacjami nieżyjących już mieszkańców żołnierze przywiązali do koni i ciągnęli po torach kolejki do Boniewa.

Michael Engbert - nauczyciel w 1814
Arndt - nauczyciel w 1827


Bibliografia:

  1. M. Borucki, Ziemia kujawska pod względem historycznym, jeograficznym, archeologicznym, ekonomicznym i statystycznym, Włocławek, 1882, s. 155. comp.jpg
  2. Informacje od Pana Sławomira Niedziółki (2018).
  3. J. Kłaczkow, Rozwój organizacyjny parafii ewangelickich na Kujawach Wschodnich w pierwszej połowie XIX wieku ze szczególnym uwzględnieniem Chodcza i Przedcza, "Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie", 2000, z. 14, s. 69-87.
  4. E. Kneifel, Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden der Kalischer Diözese, 1937, s. 183-197. comp.jpg
  5. E. Kneifel, Die Pastoren der Evangelisch-Augsburgischen Kirche in Polen, 1967, s. 70-71. comp.jpg
  6. P39S28 D Przedecz, 1:25 000, WIG, 1944. comp.jpg
  7. Krośniewicka Kolej Dojazdowa, http://www.koleje.wask.pl/kolejOg.php?id=krskd [dostęp: 07.05.2015].
  8. A. Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Wielkopolska, t. II, Warszawa, 1883, s. 24. comp.jpg
  9. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 1, m. st. Warszawa, woj. warszawskie. Warszawa: GUS, 1925, s. 198. comp.jpg
  10. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. I, s. 536. comp.jpg
  11. Cz. Topolski, Historia powstania ośmioklasowej szkoły podstawowej w Cettach i jej działalność, 1974, http://bmzch.pl/historia/historia-szkoly-w-cettach [dostęp: 07.05.2015]
  12. Życie Włocławka i okolicy, 1929, nr 2, s. 21. comp.jpg

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License