Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony w polu, w południowej części wsi. Jadąc droga wojewódzką nr 269 z Chodcza do Przedcza prowadzącą przez Cettyu dojeżdżamy do jedynego skrzyżowania we wsi gdzie skręcamy w lewo (w prawo drogowskaz wskazuje drogę na Boniewo). Stąd ok. 360 m prosto. Aby dojść do niego należy się kierować dawną aleją prowadzącą w pole. Ze wszystkich stron sąsiaduje z polem uprawnym.
Podstawowe informacje
| Data założenia | I poł. XIX w. |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Przedecz (od 1826) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,14 ha |
| Nr działki | 104, 105 - aleja |
| Kształt | prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek | ? |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | całkowita likwidacja |
| Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, - |
Roślinność
| Drzewa | lipa, klon, … |
| Krzewy | grochodrzew, lilak, … |
| Inne | barwinek, … |
Układ cmentarza czytelny. Istnieje aleja lipowa prowadząca do niego od strony ulicy.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | TAK | 1 | 1914 | żeliwo | ucięty nad podstawą |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | >9 | I poł. XX w. | lastryko, sztuczny kamień | - |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | 10 | I poł. XX w. | lastryko, sztuczny kamień, granit, marmur | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| ŁĄCZNIE | >11 stanowisk | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Inskrypcje - fot. Tymoteusz Słowikowski, 2014;
Galeria zdjęć
fot. Tymoteusz Słowikowski, 2014
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
Renowacja
Nie przeprowadzono.
Osadnictwo w Cettach
Historia
Cetty to dawna własność szlachecka wzmiankowana w 1539 r. Wówczas miejscowość była podzielona na części należące do Ruszków, Mielińskich i Ogorzelewskiego. Pod koniec XVI w. w rękach Broniewskich. W 1789 r. właścicielem był Marceli Szadkowski. Nie wiemy, czy to on sprowadził osadników i czy stało się to jeszcze w XVIII w., czy na początku XIX w. Wiadomo, że w 1814 r. istniała już szkoła ewangelicka. Nie był to jednak kantorat. Cmentarz występuje już na mapie z 1850 r. Protestanci podlegali parafii w Przedczu. W 1921 r. liczyli 64% mieszkańców wsi. Nowa szkoła powstała w 1929 r. Ofiarodawcą terenu był Emil Badke. Była to powszechna polska szkoła wiejska, w której uczęszczające do niej dzieci ewangelików uczył kantor z Łaniąt. W okresie międzywojennym działała także mleczarnia oraz wybudowana w w 1915 r. wąskotorowa linia kolejowa z Wagańca do Krośniewic ze stacją w Cettatch, zamknięta w 2008 r.
Ludzie
Na cmentarzu spoczywa pastor Ferdinand Karl Woldemar Buschmann (1857-1917). Urodził się w Kaster (Kastre) na terenie dzisiejszej Estonii (wtedy gubernia liwońska). Z pochodzenia Niemiec, który czuł się Estończykiem. Po ukończeniu studiów teologicznych w Dorpacie był nauczycielem. W 1893 r. został mianowany na wikariusza w Karris (Estonia). Był członkiem estońskich towarzystw edukacyjnego i literackiego. Na ziemiach polskich najpierw był wikariuszem w Łodzi. Potem przez krótki czas administrował parafiami w izbicy, Chodczu i Babiaku. Stanowisko pastora parafii ewangelickiej w Przedczu objął w 1898 r. Za jego kadencji wybudowano nowe murowane kantorówki w Mieczysławowie i Nowejwsi Wielkiej, ufundowano nowe organy w przedeckim kościele oraz przeprowadzono jego remont. Spoczął w Cettach gdyż stary cmentarz ewangelicki w Przedczu został zamknięty z powodu przepełnienia, a nowego jeszcze wówczas nie ustanowiono. W pogrzebie udział wzięli pastorzy z Łodzi, Dąbia i Chodcza. Żona zmarła w 1943 r w Meklemburgii.
Według informacji od mieszkańców ofiarodawca terenu na szkołę, Emil Badke, zrobił to wyłącznie pod groźbą szantażu. Otóż za zabójstwo, którego dokonał dano mu ultimatum - albo szkoła postawiona na jego uprzednio prywatnym terenie i zbudowana z cegieł pochodzących z jego cegielni albo sąd. Zgodnie z relacjami nieżyjących już mieszkańców żołnierze przywiązali do koni i ciągnęli po torach kolejki do Boniewa.
Michael Engbert - nauczyciel w 1814
Arndt - nauczyciel w 1827
Bibliografia:
- M. Borucki, Ziemia kujawska pod względem historycznym, jeograficznym, archeologicznym, ekonomicznym i statystycznym, Włocławek, 1882, s. 155.
- Informacje od Pana Sławomira Niedziółki (2018).
- J. Kłaczkow, Rozwój organizacyjny parafii ewangelickich na Kujawach Wschodnich w pierwszej połowie XIX wieku ze szczególnym uwzględnieniem Chodcza i Przedcza, "Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie", 2000, z. 14, s. 69-87.
- E. Kneifel, Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden der Kalischer Diözese, 1937, s. 183-197.
- E. Kneifel, Die Pastoren der Evangelisch-Augsburgischen Kirche in Polen, 1967, s. 70-71.
- P39S28 D Przedecz, 1:25 000, WIG, 1944.
- Krośniewicka Kolej Dojazdowa, http://www.koleje.wask.pl/kolejOg.php?id=krskd [dostęp: 07.05.2015].
- A. Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Wielkopolska, t. II, Warszawa, 1883, s. 24.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 1, m. st. Warszawa, woj. warszawskie. Warszawa: GUS, 1925, s. 198.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. I, s. 536.
- Cz. Topolski, Historia powstania ośmioklasowej szkoły podstawowej w Cettach i jej działalność, 1974, http://bmzch.pl/historia/historia-szkoly-w-cettach [dostęp: 07.05.2015]
- Życie Włocławka i okolicy, 1929, nr 2, s. 21.