Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony był na terenie zabudowanym ograniczony od południa dzisiejszą ul. Mickiewicza, od wschodu ul. Hallera, od północy zabudowaniami leżącymi przy ul. Skargi, a od zachodu z zabudowaniami leżącymi przy ul. Paderewskiego. Obecnie na terenie części cmentarza stworzono park oraz miejsce pochówku żołnierzy Armii Czerwonej, na pozostałej części położona jest hala sportowa.
Podstawowe informacje
| Data założenia | XIX w. |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Chełmża (od 1803 r.), przedtem Chełmno |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~1,08 ha |
| Nr działki | 54/2, 54/10, 54/9, 54/8, 54/6, 54/7, 54/4, 54/11, 54/12 |
| Kształt | wielobok zbliżony do prostokąta |
| Najstarszy zachowany nagrobek | brak |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | śmieci, odpady szklane |
| Stan zachowania | CMENTARZ ZLIKWIDOWANY, Typ II |
Układ cmentarza nieznany ze względu na jego likwidację.
Roślinność
| Drzewa | dąb, lipa, ? |
| Krzewy | ? |
| Inne | trawa |
Brak alei. Brak zarejestrowanych pomników przyrody.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Obejścia | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | od strony ul. Mickiewicza i Hallera widoczne fragmenty murów cmentarnych wraz z płotem |
| Brama | NIE | - | - | - | słupek po bramie od strony ul. Mickiewicza |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | była, ale rozebrano |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje - fot Michał P. Wisniewski, 2012, 2014;
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2012
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
fot. Michał P. Wiśniewski, 2014
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
Renowacja
Renowacja niemożliwa ze względu na likwidację cmentarza. Od strony zbiegu ulic Mickiewicza i Hallera na odtworzonym fragmencie murów zainstalowano tablicę pamiątkową o treści Miejsce spoczynku mieszkańców Chełmży wyznania ewangelickiego, po drugiej stronie tej tablicy, już na terenie parku również postawiono kamień z tablicą o tej treści. Już w 1934 r. chciano zamknąć cmentarz. Na początku PRL (w latach 1948-1953), komisja oświaty działająca przy MRN utworzyła na terenie cm. ewangelickiego tam ogródki dla uczniów. Na rewersie poprzedniego pomnika Armii Czerwonej widać było ślady po zeszlifowanych napisach nagrobkowych. Trudno powiedzieć, czy przeprowadzano jakąkolwiek ekshumację. Resztki nagrobków zamaskowano nasypując ziemi prawie na wysokość korony odgradzającego cmentarz muru. Kaplica cmentarna, zburzona tuż po II wojnie, stała tam, gdzie dziś sala sportowa.
Osadnictwo w Chełmży
Historia
…
Ludzie
…
Bibliografia:
- 2877 Culmsee, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1909;
- L. Belzyt, Dzieje Chełmży w okresie międzywojennym. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2002;
- P. Birecki, Dzieje sztuki w Chełmży. Chełmża: Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna im. Juliana Prejsa, 2001;
- P. Birecki, D. Meller, Chełmża. Kultura w dziejach miasta, Chełmża: Towarzystwo Przyjaciół Chełmży, 2010, s. 64;
- P. Birecki, Losy protestanckich obiektów sakralnych na terenie ziemi chełmińskiej w II połowie XX wieku, [w:] Polski protestantyzm w czasach nazizmu i komunizmu. Zbiór studiów pod red. Jarosława Kłaczkowa, Toruń: Adam Marszałek, s. 652.
- J. Błaszczyk Justyna (et. al.), Zachować od zapomnienia. Rozmowy o przeszłości. Chełmża: Stowarzyszenie Homo Homini, 2005;
- H. Maercker, Geschichte der ländlichen Ortschaften und der drei kleineren Städte des Kreises Thorn in seiner früheren Ausdehnung vor der Abzweigung des Kreises Briesen i. J. 1888. Danzig, 1900;
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926;
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902;