Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony w lesie (niegdyś polny), ok. 350 m na południowy zachód od centrum wsi, przy nieutwardzonej drodze prowadzącej w stronę wsi Przybysław. Będąc przy kapliczce w centrum wsi kierujemy się ok. 100 m. w stronę Dąbrowy Biskupiej, a następnie skręcamy w lewo w las. Następnie ok. 240 m. wgłąb lasu. Cmentarz leży po lewej stronie, tam gdzie na skraju lasu przy drodze stoi dąb. Od północy, wschodu i południa graniczy z lasem, od zachodu ze wspomnianą drogą.
Podstawowe informacje
| Data założenia | p. XX w. (1903?) |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Dąbrowa Biskupia (od 1857), (1845-1857) jako filiał Murzynka, przedtem Inowrocław |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,11 ha |
| Nr działki | 101 |
| Kształt | prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek | I poł. XX w. |
| Istniejąca dokumentacja | Karta cmentarna, oprac. Wojciech Popek, 1988. |
| Zagrożenia | śmieci, zniesienie cmentarza |
| Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1964, - |
Roślinność
| Drzewa | dąb, klon, sosna, … |
| Krzewy | lilak, grochodrzew, … |
| Inne | konwalia, … |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Brak informacji co do istnienia alei. Układ cmentarza częściowo czytelny.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Obejścia | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | ok. 10 | I poł. XX w. | beton, lastryko | |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | > 4 | I poł. XX w. | beton, lastryko, piaskowiec | w tym 1 "dąbek" |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| ŁĄCZNIE | ? | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Inskrypcje - fot. Michał P. Wiśniewski, 2014
Brak informacji o pochówkach osób znanych i zasłużonych.
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2016
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
fot. Michał P. Wiśniewski, 2014
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
fot. Karta cmentarna, oprac. W. Popek, 1988
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
Renowacja
Nie przeprowadzono. Prawdopodobnie w 2015 był odkrzaczany jednak gałęzie pozostawiono na cmentarzu co utrudnia eksplorację.
Osadnictwo w Chlewiskach.
Historia
Wieś przez ponad 500 lat należała do biskupstwa włocławskiego (1250-1796). Po sekularyzacji majątku kościelnego przez władze pruskie została oddana w dzierżawę wieczystą. Oprócz domeny Chlewiska istniał mały folwark na potrzeby parafii katolickiej oraz część wsi Chlewiskie Budy (powstały w latach 30. XIX w) i Nowiny. Domena była w posiadaniu A. Krzyckiego, potem G. Wegnera, a po jego śmierci wdowa sprzedała go komisji kolonizacyjnej w 1900 r. W ten sposób Chlewiska stały się majątkiem osiedleńczym gdzie w latach 1901-1903 zaczęto osiedlać kolonistów niemieckich.
We wsi działała szkoła ewangelicka z 1902 r. (obiekt stoi do dziś), oraz cegielnia. W I połowie XIX w. istniała już karczma. W II połowie XIX w. dokonano melioracji gruntów.
W latach 80. XIX w. ewangelicy stanowili 30% mieszkańców wsi. Było także 4 Żydów. Ówczesnym problemem był analfabetyzm sięgający 45%. W 1921 r. zanotowano 49% ewangelików. Tuż po odzyskaniu niepodległości folwark znów stał się własnością kościelną dzierżawioną przez E. Adaszewskiego, a potem niejakiego Kleina. Podczas okupacji zarządzał nim treuhander Doplau, a od 1946 r. stał się własnością Skarbu Państwa. Obecnie część należy do probostwa, a część jest w rękach prywatnych.
Parafia rzymskokatolicka została powołana z inicjatywy biskupów kujawskich jeszcze w XIII wieku. W 1730 r. wspominany jest folwark proboszczowski w wizytacji biskupa Szembeka. Kościół był budowlą drewnianą, która spaliła się w 1905 r. Zostały po nim dzwony, które zamontowano na wieży nowego, murowanego w stylu neogotyckim kościoła z 1910. Obecnie jest to parafia pow. Św. Trójcy.
Ludzie
W księdze adresowej z 1903 r. wymieniono nazwiska: Demke, Friedrich, Gillert (nauczyciel), Koch (zarządca domeny), Madajewski, Reiner, Romann, Rosin
Lista strat z I wojny światowej zawiera nazwiska: Bromka, Głowacki, Kendzierski, Klinger, Kurek, Matuszak, Rentz, Ruther, Schmidt, Zachwieja, Żmudziński
W księdze adresowej Polski z 1928 r. wymieniono nazwiska: Hedwig, Kiernożycki, Leis (kowal)
Bibliografia:
- 3277 Luisenfelde, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, OKH/G StdH, 1944.
- Adressbuch des Grundbesitzes im Grossherzogthum Posen dem Areal nach von 500 Morgen, Berlin, 1872, s. 62-63.
- Adressbuch für die Stadt Inowrazlaw und die Kreise Inowrazlaw und Strelno, Inowrazlaw: Kujawischer Bote, 1903, s. 167.
- J. N. Bobrowicz, Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego, 1846, s. 486.
- Die Geschichte, die wirtschaftliche und die kulturelle Entwickelung des Kreises Hohensalza bis zum Jahre 1911, Hohensalza: Lehmann, 1911, s. 84-85, 712, 733-734.
- Historia Chlewisk na stronie Urzędu Gminy Dąbrowa Biskupia, http://dabrowabiskupia.pl/contents/content/83/3191
- Karta cmentarna, oprac. Wojciech Popek, 1988.
- Księga adresowa gospodarstw rolnych województwa poznańskiego, 1926, s. 78-79.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1282.
- Kurzgefasstes statistisches Handbuch der Provinz Posen, Posen, 1877, s. 150.
- Opis Chlewisk na http://szlak.fio.org.pl/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=16&Itemid=40 [dostep: 08.10.2014].
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 22
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. I, s. 584.
- Uebersicht der Bestandtheile und Verzeichniss aller Ortschadten des Bromberger Regierungsbezirks, 1818, s. 89.
- Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks : mit einer geographisch-statistischen Übersicht derselben, Bromberg: Gruenauer, 1833, s. 76.
- Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 94-95.
- A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 206-207.