Są błędy? Niejasności? Brakuje czegoś? A może chcesz użyć poniższych informacji? - pisz: lp.pw|adytnalta.akcilegnawe#lp.pw|adytnalta.akcilegnawe
Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony na terenie zabudowanym wsi Choceń przy zbiegu ulic Słonecznej i Zakrzewskiej, przy ul. Zakrzewskiej 12 naprzeciwko gospodarstwa przy ul. Zakrzewskiej 27. Jadąc drogą wojewódzką od strony Kowala należy tuż po zauważeniu zielonej tablicy oznaczającej wjazd na teren wsi Zakrzewek skręcić w pierwszą w lewo drogę (ul. Zakrzewska) i następnie jechać prosto ok. 550 metrów. Po prawej stronie, tuż za rozwidleniem dróg (ul. Zakrzewskiej i dochodzącej ul. Słonecznej), widzimy zadrzewiony i zakrzaczony teren cmentarza. Od północy sąsiaduje z ul. Zakrzewską, od wschodu z terenem szkółki iglaków, a od południa i zachodu z gruntami ornymi.
Na posiedzeniu Rady Gminy Choceń z dnia 25 lutego 2020 roku radni uchwalili wniosek do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o zniesienie nazwy wsi Zakrzewek przyłączonej w 2011 roku do Chocenia. Coroczne rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 28 grudnia 2020 roku (Dz. U. z 2020 r., poz. 2426) nie zatwierdziło tej zmiany toteż nazwa Zakrzewek nadal obowiązuje.
Podstawowe informacje
| Data założenia | III ćw. XIX w. (przed 1867) |
| Wyznanie | ewangelicko-augsburski |
| Ówczesna parafia | Chodecz (od 1809) |
| Status | brak dokumentów potwierdzających urzędowe zamknięcie cmentarza |
| Powierzchnia | ~0,10 ha |
| Nr działki | obręb Choceń, nr 708 |
| Kształt | zbliżony do prostokąta |
| Najstarszy zachowany nagrobek z inskrypcja | nie znaleziono |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | śmieci, splantowanie terenu, zbycie działki na inny cel |
| Stan zachowania | ZŁY, typ III |
| Data ostatniego pochówku, zamknięcia, likwidacji | ?, -, - |
| Ewidencja zabytków | WEZ, WUOZ Toruń, delegatura we Włocławku |
| Stan prawny | własność Gminy Choceń, Lz |
Przez północno-zachodnie naroże cmentarza przechodzi kanalizacja natomiast przez północno-wschodnie naroże przechodzi wodociąg.
Roślinność
| Drzewa | brzoza, dąb, |
| Krzewy | lilak, … |
| Inne | trawa, bluszcz |
Brak pomników przyrody. Do starodrzewu można zaliczyć dęby.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mogiły obmurowane | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane z postumentem | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły ziemne | TAK | ? | - | - | dające się wyczuć w podłożu wybrzuszenia będące mogiłami ziemnymi |
| Pola grobowe | TAK | 1 | I poł XX w. | metal | w środku krzyż z postacią Ukrzyżowanego |
| Postumenty | NIE | - | - | - | - |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
| RAZEM | 1 stanowisko widoczne | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Krzyż | NIE | - | - | - | - |
| Budynek sakralny | NIE | - | - | - | - |
Układ zewnętrzny cmentarza czytelny.
Układ wewnętrzny całkowicie zatarty.
Inskrypcje
Nie znaleziono.
Galeria zdjęć
fot. Alicja Drozd-Lipińska, 2021
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
 |
| fot. 17 |
 |
| fot. 18 |
 |
| fot. 19 |
 |
| fot. 20 |
 |
| fot. 21 |
WUOZ Toruń, delegatura we Włocławku, 2019
 |
| fot. 4 |
Działania porządkowo-remontowe, upamiętnienia
Nie przeprowadzono.
Cmentarz ujęty w publikacji projektu "Zagubione ślady społeczności ewangelickiej we Włocławku i okolicy" realizowanego przez Włocławski Uniwersytet Trzeciego Wieku.
Pierwotnie nieewidencjonowany cmentarz w Zakrzewku został w listopadzie 2019 roku - po poważnych podejrzeniach co do możliwości zbycia jego terenu na inny cel - wpisany do wojewódzkiej ewidencji zabytków. Osobno dokonano wpisu jedynego widocznego nagrobka. Niestety w wydanym w 2010 roku i obowiązującym SUIKZP Gminy Choceń brakuje wzmianki o tym cmentarzu.
W odpowiedzi na pismo Stowarzyszenia Lapidaria Gmina Choceń wyjaśniła, że istnieją rozbieżności pomiędzy archiwalną dokumentacją gminną a ewidencją gruntów i budynków Starostwa Powiatowego we Włocławku. Działka nr 708 wedle stanu z 1963 roku była własnością Gromadzkiej Rady Narodowej i "stanowiła cmentarz ewangelicki" zaś wedle Starostwa Powiatowego we Włocławku jest to grunt zakrzaczony i zalesiony. Gmina Choceń nie posiada żadnych dowodów na to, że obecnie działka nr 708 jest cmentarzem (!), co jest niezwykle istotne dla istnienia obiektu w przypadku dokonywania zmian MPZP dla dawnej wsi Zakrzewek.
Osadnictwo w Zakrzewku
Historia
Zakrzewek powstał dopiero w 1844 roku poprzez wyodrębnienie części areału majątku Choceń będącego w posiadaniu rodziny Zakrzewskich. Ignacy Zakrzewski herbu Pomian zdecydował się na wycięcie lasu i osiedlenie na tym terenie protestanckich kolonistów, którzy wydzierżawili od niego ziemię w zamian za czynsz roczny, po uprzednim doprowadzeniu nieużytków do zdolności uprawnej. Mówiący po niemiecku przybysze wiary ewangelickiej należeli do parafii ewangelickiej w Chodczu. W spisie płatników składek na rzecz parafii z 1846 roku figuruje 9 nazwisk ówczesnych gospodarzy, zaś łącznie mieszkało tu wtedy 53 ewangelików. Nieco późnieszy spis z 1849 roku informuje o 10 gospodarzach (56 ewangelikach).Każdy z gospodarzy posiadał identyczny areał o powierzchni 8 morgów. Najwcześniejsze dane o istnieniu o kantortu pochodzą z 1867 roku. Prawdopodobnie z uwagi na ilość protestantów oraz względnie dużą odległość od macierzystej parafii (11 km) kantorat - szkoła służąca za dom modlitwy wraz z cmentarzem - powstał nieco wcześniej. Służył także ewangelikom z sąsiednich osad.
Najwyraźniej nieatrakcyjne warunki spowodowały, że wielu protestantów wyjeżdzało do bardziej perspektywicznych ośrodków lub udawali do Niemiec a nawet do Ameryki Północnej. Odzyskanie niepodległości przez Polskę w 1918 roku spotęgował ich emigrację. Pierwszy polski spis powszechny z 1921 roku odnotował, że ewangelicy w Zakrzewku stanowili 21% wszystkich mieszkańców. Po kilkunastu ewangelików mieszkało jeszcze w Szczutkowie, Choceniu, Wilkowiczkach, Pustkach Choceńskich a w Czerniewicach 26. Niestety odpływ wiernych w kolejnych latach spowodował, że szkoła w 1925 roku była już zamknięta. Cmentarz niewątpliwie czynny był w 1937 roku i stanowił własność parafii w Chodczu. Z pewnością należy założyć, że pochówki odbywały się w czasie okupacji, gdy w miejsce częściowo wysiedlonych polskich mieszkańców sprowadzono Niemców. Wtedy Zakrzewek (Sakschewek) przemianowano na Stauen.
Ludzie
Płatnicy składki na rzecz parafii ewangelickiej w Chodczu z 1846 ze wsi Zakrzewek: Michał Zilkendorf, Michał Nikolaj, Jerzy Bretkrentz, Krzysztof Düsterhof, Samuel Wojan, Bogumił Litke, Michał Bretkrentz, Marcin Hofman, Wilhelm Eschner,
Bibliografia:
- 3928B Ehrstaetten (Marysin), 1:25 000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1944.
- Archiwum Główne Akt Dawnych [dalej: AGAD], Centralne Władze Wyznaniowe [dalej: CWW], sygn. 1242, k. 548.
- AGAD, CWW, sygn. 1243, k. 21-22.
- E. H. Busch, Beitrage zur Geschichte und Statistik des Kirchen- und Schulwesens der Ev.-Augsburg. Gemeinden in Königreich Polen, 1867, s. 208.
- I. Drozd, Gmina Choceń ze strony projektu "Zagubione ślady społeczności ewangelickiej we Włocławku i okolicy", 2012
- E. Kneifel, Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden in der Kalischer Diözese. Posen 1937, s. 103–104.
- J. Kłaczkow, Rozwój organizacyjny parafii ewangelickich na Kujawach wschodnich w pierwszej połowie XIX wieku ze szczególnym uwzględnieniem Chodcza i Przedcza, [w:] "Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie", 2000, t. 14, s. 69–87.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 1, Miasto Stołeczne Warszawa, Województwo Warszawskie, Warszawa 1925, s. 207.
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich pod red. B. Chlebowskiego, t. XIV, Warszawa 1895, s. 317.
- Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzenego Gminy Choceń, Choceń 2010.