Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony w polu, na zachód od głównej drogi przechodzącej przez wieś. Przejeżdżając przez wieś Niewierz w kierunku Brodnicy skręcamy tuż za jeziorem Niewierz w lewo (droga między sklepem a jeziorem). Tym traktem docieramy do torów kolejowych i przejeżdżamy je. Następnie po 300 metrach mamy skrzyżowanie z kapliczką gdzie skręcamy w prawo. Po dalszych 300 metrach jesteśmy na miejscu. Cmentarz sąsiaduje od północy z terenem zalesionym, od wschodu i zachodu z polami uprawnymi, a od południa z drogą, którą dojechaliśmy.
Podstawowe informacje
| Data założenia | 1832 |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Grzybno (od 1898), przedtem Brodnica (świątynia wybudowana w 1830, protestantyzm w Brodnicy sięga 1553 roku) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,22 ha |
| Nr działki | 16 |
| Kształt | prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek | ? |
| Istniejąca dokumentacja | APE Malbork, sygn. 9/59/0/1878, Der evangelische Begräbnisplatz in Choyno 1832-1907 |
| Zagrożenia | śmieci, dewastacja |
| Stan zachowania | UPAMIĘTNIONY, Typ VIa |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, - |
Roślinność
| Drzewa | dąb,… |
| Krzewy | lilak… |
| Inne | trawa, … |
Układ cmentarza czytelny. Na jego terenie występuje pomnik przyrody - dąb o obwodzie 370 cm uznany w 1978 roku.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | 25 | I poł. XX w. | piaskowiec, lastryko, beton | |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | 1 | I poł. XX w. | ? | postument w kształcie uciętego pnia dębu |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| ŁĄCZNIE | 25 stanowisk | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | TAK | 1 | 2013 | kamień polny | kamień z tablicą pamiątkową |
Brak danych o osobach znanych i zasłużonych pochowanych na cmentarzu.
Inskrypcje - fot. Mariusz Kaniecki, 2015;
Galeria zdjęć
fot. Mariusz Kaniecki, 2015
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
Renowacja
W 2013 roku przeprowadzono prace porządkowe polegające na wycince krzaków, wywozie śmieci i zgrabieniu liści. Nie zajmowano się nagrobkami. Uroczystość została zwieńczona nabożeństwem ekumenicznym po przewodnictwem ks. proboszcza Michała Walukiewicza z parafii ewangelicko-augsburskiej z Rypina oraz ks. proboszcza Sławomira Witkowskiego z parafii rzymskokatolickiej z Mszana. Odsłonięto wtedy kamień z tablicą pamiątkową sfinansowany przez dr Rudolfa Birkholza.
Osadnictwo w Chojnie
Historia
Dawny majątek szlachecki wspomniany po raz pierwszy w 1340 roku. W latach 1731-1786 właścicielami byli Adam Łyskowski i Karol Betlewski, potem kolejno: Karl Ludwig von Brauchitsch, Chlebowski, Bonkowski, Schluffelgeld, starosta Jan Wybicki. Od 1837 do 1888 Chojno było w rękach rodziny Freudenfeld. Następnie nabył je Franciszek Sowiński. Parcelacja nastąpiła w 1909 r.
Protestancki w Chojnie byli obecni od czasów pierwszego zaboru pruskiego. Według akt cmentarz ewangelicki założono w 1832, a rok później szkołę ewangelicką. Mimo to w XIX w. nie stanowili większości populacji wsi. Statystyki z lat 80. XIX w. stwierdzają, że było ich 36%. Proporcje zmieniły się wraz z parcelacją majątku w 1909 r. i zmianą statusu miejscowości z obszaru dworskiego na wieś gminną w 1910 r. Wtedy zniemczono nazwę na Fichtenwalde. Spis powszechny z 1921 stwierdził 79% protestanckich mieszkańców Chojna. Od 1898 uczęszczali do parafii ewangelickiej w Grzybnie, przedtem do Brodnicy.
Ludzie
Lista strat z I wojny światowej: Birkner, Brettschneider, Budzinski, Foedke, Gabriel. Gutowski, Klonowski, Przyjewski, Słupski, Speynowski, Suszinski, Szimanski, Zielinski
Kalendarz Nauczycielski na rok 1925 - Walentyna Wiśniewska (nauczycielka)
Bibliografia:
- 2781 Wrotzk, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1911.
- AP Gdańsk, sygn. 10/10/0/5615, Schule in Choyno, Kreis Strasburg Vol. 1. 1833-1868
- APE Malbork, sygn. 9/59/0/1878, Der evangelische Begräbnisplatz in Choyno 1832-1907.
- Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, Berlin, 1880, s. 94-95.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg, 1890, s. 546-548.
- Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 25.
- Obelisk na cmentarzu ewangelickim, "Czas Brodnicy", http://www.czasbrodnicy.pl/czasbrodnicy/1,93191,14365329,Obelisk_na_cmentarzu_ewangelickim.html [dostęp: 09.10.2015]
- Odsłonięcie tablicy - cmentarz ewangelicki Chojno, [dostęp: 09.10.2015]
- H, Plehn, Geschichte des Kreises Strasburg in Westpreussen, Leipzig, 1900, s. 54, 82, 210, 211, 251, 328, 343.
- H. Plehn, Ortsgeschischte des Kreises Strasburg in Westpreussen, Königsberg, 1900, s. 12.
- Provinz Westpreussen. Im Auftrag der Landwirtschaftskammer unter Mitwirkung der Königlichen Behörden der Provinz, Berlin, 1909, s. 292-293.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 3
- Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Bobrowo. Część A. Uwarunkowania i diagnoza stanu zagospodarowania przestrzennego, Bobrowo 2010, s. 17, 37, http://www.bobrowo.bip.net.pl/?a=1399 [dostęp: 05.10.2015]
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. I, s. 622.
- Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin: P. Niekammer, 1903, s. 158-159.
- J. Wultański, Historia ewangelicyzmu brodnickiego, Brodnica 1998