Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
Opis cmentarza




Położenie
Cmentarz położony na terenie płaskim, przy ul. Jaworowej, ok. 70 m. na północ od DK nr 80. Zlokalizowany na terenie zabudowanym. Od północy sąsiaduje z ulicą Jaworową i jej skrzyżowaniem z ulicą Akacjową oraz z terenami domów jednorodzinnych. Od wschodu z terenem gospodarstwa domowego, od południa z dawną szkołą ewangelicką, a od zachodu z ul. Jaworową i gospodarstwem sołtysa wsi.
Podstawowe informacje
Data założenia | < 1789 |
Wyznanie | ewangelicki |
Ówczesna parafia | Ostromecko (od 1855), przedtem Górsk (od 1614) szkoła jako dom modlitwy na miejscu |
Status | nieczynny |
Powierzchnia | ~0,23 ha |
Nr działki | 244 |
Kształt | czworokąt zbliżony do trapezu |
Najstarszy zachowany nagrobek | 1841 r. |
Istniejąca dokumentacja | ? |
Zagrożenia | śmieci |
Stan zachowania | RENOWACJA, Typ VIa |
Data zamknięcia, likwidacji | 1945, ? |
Roślinność
Drzewa | klon, brzoza, lipa, sosna, … |
Krzewy | lilak, dzika róża, grochodrzew, … |
Inne | trawa, pokrzywy, … |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Aleja zatarta. Układ cmentarza czytelny.
Nagrobki i inne elementy
Nagrobki | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
Cippusy | NIE | - | - | - | - |
Grobowce | NIE | - | - | - | - |
Krzyże | TAK | 1 | 1841 | żeliwo | do tego z 4 podstawy po usuniętych krzyżach |
Obejścia | TAK | 1 | k. XIX/pocz. XX w. | żelazo | fragment ogrodzenia żeliwnego, gdzie indziej jedynie ślady po ogrodzeniu |
Obeliski | NIE | - | - | - | - |
Mogiły obmurowane | TAK | 63 | k. XIX - I poł. XX w. | lastryko, beton, piaskowiec | w tym również destrukty, występują 2 pola grobowe |
Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
Postumenty | TAK | 21 | III ćw. XIX w. - I poł. XX w. | lastryko, beton, piaskowiec | przy mogiłach obmurowanych lub osobno, w tym destrukty, 1 postument typu "dąbek" |
Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
ŁĄCZNIE | co najmniej 63 stanowiska | ||||
Elementy | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | fragment żeliwnego ogrodzenia w południowo zachodnim rogu cmentarza, część została zabrana jako ogrodzenia przykościelnego cmentarza rzymskokatolickiego gdzie zamontowano uprzednio bramę i ogrodzenie z cmentarza ewangelickiego przykościelnego w Złejwsi Wielkiej |
Brama | NIE | - | - | - | służy jako brama od PGRu, żelazo |
Kościół | NIE | - | - | - | - |
Kaplica | NIE | - | - | - | - |
Inne | NIE | - | - | - | - |
Na cmentarzu spoczywa Martin Theodor Zittlau, odznaczony orderem czerwonego orła (najprawdopodobniej IV klasy).
Inskrypcje - fot. Michał P. Wiśniewski, 2014-2015; fot. R. Piątkowska, 2016;
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2015
fot. Paweł Piątkowski, 2015
fot. Michał P. Wiśniewski, 2014
Renowacja
Renowację cmentarza przeprowadzono w latach 2014-2016 z inicjatywy Państwa Marka i Reginy Piątkowskich. W pracach oprócz Państwa Piątkowskich uczestniczył sołtys i radny gminy Zławieś Wielka, Pan Sławomir Składanek oraz inni mieszkańcy wsi. Po wycięciu zbędnej roślinności przystąpiono do porządkowania nagrobków, które zostały okopane, a postumenty ustawione. Na zakończenie wyczyszczono je, a na terenie posiano trawę oraz zasadzono w mogiłach kwiaty.
Osadnictwo w Czarnowie.
Historia
1880's : 90%
1910: 88%
1921: 59%
Ludzie
Księga adresowa z 1908 r. wymienia następujące nazwiska: Behnke (stolarz), Brand (nauczyciel), Bruschke (gospodarz rolny, sołtys), Brzóskiewicz (szewc), Buhse (karczmarz), Czarnecki (dzierżawca), Duwe (gospodarz rolny), Fehlauer (gospodarz rolny), Finger (gospodarz rolny), Fritz (gospodarz rolny), von Gock (proboszcz), Knopf (gospodarz rolny), Krause (gospodarz rolny), Lau (gospodarz rolny), Liedtke (gospodarz rolny), Neubauer (gospodarz rolny), Otto (kowal), Pansegrau (emeryt), Bridigkeit (nauczyciel), Qualo (krawiec), Rabeneck (młynarz), Rosenberg (gospodarz rolny), Rubner (gospodarz rolny), Schmidt (gospodarz rolny), Strenz (gospodarz rolny), Wessel (szewc), Wichert (murarz), Wicknig (młynarz), Witt (gospodarz rolny), Wolboldt (gospodarz rolny)
Lista strat z I wojny światowej wymienia następujące nazwiska: Bettin, Brandt, Breitzke, Bruschke, Buhrmeister, Busse, Ciesielski, Degdau, Dietrich, Domogalski, Fenske, Finger, Franz, Gollnick, Gode, Hiersch, Hinkel, Hirsch, Hoppe, Janke, Kirchhoff, Klinkiewicz, Krause, Krienke, Lemke, Lenz, Lewandowski, Medzinski, Meyer, Miltt, Ott, Otto, Pelkowski, Reindorf, Rick, Schulz, Strenz, Waibel, Wicknig, Will, Witt, Ziesmann
Księga adresowa Polski z 1928 wymienia następujące nazwiska: Behnke (stolarz), Buhse (zajazd), Gniot (gospodarz rolny), Klawon (koszykarz), Neubauer (gospodarz rolny), Neumann (młyn), Nichterstein (gospodarz rolny), Rubner (gospodarz rolny), Wehsel (szewc), Wicknig (młyn, wiatrak), Żurek (gospodarz rolny)
Księga adresowa z 1941 r. wymienia następujące nazwiska: Bulinski (kowal), Busse (gościniec), Fenske (szewc), Ruther (młyn),
Bibliografia:
- 2875 Fordon, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1909.
- Adressbuch für Thorn : Stadt und Land 1908, 1908.
- Deutsches Reichs-Adressbuch, Berlin: Buch und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 139
- G. G. Dittmann, Beyträge zur Geschichte der Stadt Thorn. Bd. 1, 1789, s. 39.
- Gemeindelexikon die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln : auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1912, s. 78-79.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1144.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 57
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. I, s. 763.