Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony w na południowy zachód, od centrum wsi, ok. 900 m. od kaplicy rzymskokatolickiej pw. Chrystusa Miłosiernego, dawnego kościoła ewangelickiego. Jadąc od centrum Dębionka w kierunku południowym napotykamy rozwidlenie trzech dróg. Droga po lewej prowadzi do Sadkowskiego Młyna, droga po prawej do Radzicza, a droga środkowa to ta, przy której leży cmentarz. Będzie widoczny z lewej strony drogi, tuż za gospodarstwem. Od północy, wschodu i południa sąsiaduje z polami uprawnymi, a od zachodu ze wspomnianą drogą.
Podstawowe informacje
| Data założenia | I poł. XIX w. |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Dębionek-Radzicz (od 1862), przed 1862 Łobżenica. Już w XVIII w. istniała kaplica, a od 1832 r. fachwerkowy kościół w Dębionku |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,74 ha |
| Nr działki | 290 |
| Kształt | prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek | ? |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | śmieci |
| Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, ? |
Roślinność
| Drzewa | dąb, lipa, klon, … |
| Krzewy | bez, … |
| Inne | bluszcz, trawa, … |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Starodrzew zachowany. Układ cmentarza czytelny. Istnieje aleja.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | >20 | k. XIX w. - I poł. XX w. | lastryko, beton, piaskowiec | - |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | TAK | >2 | I poł. XX w. | lastryko | - |
| Postumenty | TAK | ? | k. XIX w. - I poł. XX w. | lastryko, beton, piaskowiec | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| ŁĄCZNIE | >22 stanowiska | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Brak danych o osobach zasłużonych pochowanych na cmentarzu.
Inskrypcje - fot. Sławomir Sikorski, 2014;
Galeria zdjęć
fot. Sławomir Sikorski, 2014
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
 |
| fot. 17 |
Renowacja
Nie przeprowadzono.
Osadnictwo w Dębionku.
Historia
Pierwotnie Dębionek należał do parafii ewangelickiej w Łobżenicy. Już w XVII w. istniał dom modlitwy zamieniony w 1832 r. na fachwerkowy kościół. Od 1862 wieś wraz z nieodległym Radziczem tworzą odrębną parafię ewangelicką. W 1912 wybudowano nowy murowany kościół. Częściowo rozebrany, po 1945 r. pełnił rozmaite funkcje. Od 1997 formalnie jest kaplicą filialną pw. Miłosiernego Chrystusa parafi Św. Michała Archanioła w Dębowie.
O majątku w Dębionku wspominano już w 1399 r. Był on wzięty w dzierżawę przez rody Samostrzelskich, Rynarzewskich, Dembińskich. W 1604 r. staje się własnością Witosławskich, a na końcu Koczorowskich. Jak już wspomniano wieś zasiedlona była niemal wyłącznie przez protestantów. W połowie XVIII w. sprowadzono osadników z dzisiejszego Pomorza Zachodniego (z Sińczycy). Wówczas zanotowano tylko 1 katolika (1766 r.). Ze statystyk wynika, że w latach 80. XIX w. ewangelicy stanowili 86% populacji wsi (było także 14 Żydów). W 1921 r . natomiast 82%. W tym samym roku ostatni niemiecki właściciel (od 1907 r.) Michael Glaser sprzedaje majątek władzom polskim i wraz z 9 synami udaje się do Niemiec. Z biegiem lat to samo czyni większość innych Niemców, a ich gospodarstwa kupują Polacy, którym nie dane było długo w nich mieszkać. Część z nich wysiedlono, by ich gospodarstwa dać, podobnie jak w wielu miejscowościach Krajny, Niemcom z Besarabii. Warto na koniec przypomnieć krawca niemieckiego o nazwisku Jopp, który otwarcie krytykował hitleryzm za co w 1939 r. został zamordowany przez Niemców tak jak ponad setka Polaków z gminy Sadki.
Nazwa Dębionka po niemiecku brzmi Debenke, a Dębna Dembno. Bliskość nazw oraz wspólny właściciel dóbr (Koczorowski) spowodowały galimatias podczas głosowania w wyborach powiatowych w 1881 r.
Ludzie
Najbardziej zasiedziała była rodzina Voltzke - od 1789 r.
Pod koniec 1944 r. Dębionek zamieszkiwali mieszkańcy o nazwiskach: Abraham, Bettin, Bleck, Borger, Buschmann, Busse, Bruckart, Dretzke, Dreweler, Eichhorst, Erdmann, Folker, Geske, Glaser, Gramenz, Gruhlke, Hinz, Jaschek, Joop, Klawitter, Kolander, Kriegel, Krienke, Kolm, Kunz, Lange, Lenz, Lowe, Mahlke, Marquardt, Meier, Molkentin, Muller, Rux, Schmidt, Schulke, Schwertfeger, Wahl, Wickert, Wrase, Zolmer, Zuther
Bibliografia:
- 2770 Dembno, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1876.
- Deutsches Reichs-Adressbuch. Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 56.
- Dębionek na stronie PolskieZabytki.pl, http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/968/Debionek/ [dostep: 27.08.2014
- "Gazeta Toruńska" z 04.11.1881, nr 253, s. 1-2.
- Informacje o kaplicy w Dębionku na stronie parafii pw. Św. Michała Archanioła w Dębowie, http://parafia-debowo.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=1&Itemid=1 [dostep: 24.09.2014]
- B. Kamiński, A było ich ponad stu… - kampania wrześniowa 1939. Praca na wojewódzki konkurs im. gen. bryg. prof. Elżbiety Zawadzkiej "Oni tworzyli naszą historię".
- S. Kamosiński, Współmieszkańcy - Polacy i Niemcy w gminie Sadki, "Promocje kujawsko-pomorskie", 2002, nr 11-12 (120), s. 42-43.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1291.
- H. Papstein, Kreis Wirsitz, ein westpreußisches Heimatbuch, Bad Zwischenahn : Heimatkreis Wirsitz/Westpreussen, 1982, s. 62 i s. - DODAĆ.
- Plan odnowy miejscowości Dębionek, 2009 (dostęp: 17.09.2014)
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 121.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. II, s. 18.
- A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 324.