Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony w polu, na zachód od centrum wsi, przy ul. Krakowskiej. Będąc przy kościele przy ul. Bohaterów kierujemy się na północ ku skrzyżowaniu z ul. Krakowską gdzie skręcamy. Od cmentarza leżącego po lewej stronie dzieli nas ok. 720 m. Ze wszystkich stron graniczy z polem.
Podstawowe informacje
| Data założenia | XIX w. |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Sadki (od 1870), Dębionek-Radzicz (1862-1870), przed 1862 Łobżenica |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,12 ha |
| Nr działki | 159 |
| Kształt | prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek | ? |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | śmieci, dewastacja |
| Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945, - |
Roślinność
| Drzewa | klon,… |
| Krzewy | lilak, grochodrzew, … |
| Inne | trawa, pokrzywy, bluszcz, … |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Brak informacji co do istnienia alei. Układ cmentarza nieczytelny.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | 5 | I poł. XX w. | lastryko, beton | częściowo destrukty |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | TAK | 2 | II poł. XIX - I poł. XX w. | żelazo | obejścia żeliwne |
| Postumenty | TAK | 1 | I poł. XX w. | lastryko | bez mogiły |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| ŁĄCZNIE | 8 stanowisk | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Inskrypcje - fot. Franciszek Otto, 1996;
Galeria zdjęć
fot. Sławomir Sikorski, 2016
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
fot. Sławomir Sikorski, 2014
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
Renowacja
W 2016 cmentarz został odkrzaczony z inicjatywy prywatnej pod nadzorem leśniczego.
Osadnictwo w Dębowie
Historia
Pierwotnie własność klasztoru w Byszewie, wymieniana w 1288 r. Już w 1372 istniała parafia katolicka. Wtedy wieś miała dwóch właścicieli, klasztor oraz Sędzioja Pałukę (fundatora kościoła). Wieś w okresie staropolskim często zmieniała właścicieli i dzierżawców. Byli nimi m. in. Jan Zaremba, rodzina Latalskich, Krotoskich, Dembińskich, Wałdowskich i Broniewskich, w rękach których Dębowo było także tuż po I rozbiorze. Ostatnim polskim właścicielem był Jan Łakiński (od 1804 r.) Ufundował pierwszy murowany kościół, w 1806 r. pierwsze nabożeństwo. Niestety majątek popadł w długi i w połowie XIX w. zakupił go Friedrich August von Hohmeier. Nie pobył długo gdyż w 1857 r. sprzedał go rodzinie Martini, która przebywała w Dębowie do 1945 r. Rodzina Martini rozwinęła folwark budując gorzelnię, spichlerz, lodownię, wieżę ciśnień i in.
W latach 1932-1933 Skarb Państwa uszczuplił teren majątku o 600 ha, który rozparcelował pomiędzy chłopów. Również w latach 30. XX w. doszło do rozbudowy świątyni. Stary kościół stał się kaplicą boczną. Konsekracja nastąpił w 1938 r. Wraz z nadejściem II wojny światowej Polaków wysiedlono, a ich miejsce zajęli Niemcy z Besarabii. W 1945 r. musieli uciekać wraz z właścicielami folwarku. Dwór został spalony przez Armię Czerwoną i rozebrany. Podobno w kolekcji właściciela znajdowały się eksponaty zrabowane z muzeum miejskiego w Bydgoszczy. Na jego miejscu jest teraz budynek mieszkalny.
Istniejący do dziś budynek szkoły ewangelickiej wybudowano w 1889 r. Działała do 1936. Zlikwidowano ją i powołano w jej miejsce polską szkołę powszechną łącząc ją z dawną szkołą katolicką. Dzieci niemieckie również do niej uczęszczały. Ewangelicy głównie mieszkali w kolonii zwanej Amfluss, choć i w samym Dębowie jeszcze w 1921 r. było ich blisko 40%. Sytuacja zmieniła się po wspomnianej parcelacji z lat 30. XX w.
Ludzie
Bibliografia:
- 2870 Sadke, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1940.
- Archiwum domowe Franciszka Otto, 1996.
- Deutsches Reichs-Adressbuch. Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 2.
- Dębowo na stronie PolskieZabytki.pl, http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/8721/Debowo/ [dostep: 27.08.2014]
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1291.
- S. Łaniecki, Nadnoteckie pałace, dwory, folwarki Krajny i Pałuk, Toruń, 2013, s. 87-105.
- H. Papstein, Kreis Wirsitz, ein westpreußisches Heimatbuch, Bad Zwischenahn : Heimatkreis Wirsitz/Westpreussen, 1982, s. 301-303.
- Plan odnowy miejscowości Dębowo, Sadki, 2011.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 124.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. II, s. 28.
- A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 324-325.