Cmentarz ewangelicki - Dobromierz (Dobromierz Górny)

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

dg.PNG

Opis cmentarza

las.png mennonici.png
Położenie

Cmentarz położony na skraju lasu w południowej części Dobromierza Górnego. Będąc w Nowej Wsi Wielkiej przy kościele kierujemy się na wschód Aleją Pokoju za tory, mijamy następne tory do Naftobazy i po ok. 270 m. skręcamy w lewo w las. Po ok. 230 m. mamy rozwidlenie gdzie skręcamy w prawo i dalej jedziemy ok. 1,8 km prosto. W momencie gdy będzie zakręt 90 stopni w prawo zatrzymujemy się. Cmentarz będzie po lewej stronie drogi.

Podstawowe informacje
Data założenia XIX w. (na mapie z 1893 r. jest)
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Nowa Wieś Wielka (od 1860), przedtem Łabiszyn (od 1782)
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,36ha
Nr działki 17113
Kształt prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek I poł. XX w.
Istniejąca dokumentacja ?
Zagrożenia -
Stan zachowania ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji 1945, -
Roślinność
Drzewa dąb, …
Krzewy lilak
Inne

Brak alei informacji o istnieniu alei. Brak pomników przyrody. Układ cmentarza częściowo czytelny.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK 5 I poł. XX w. lastryko, beton
Mogiły ziemne NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Postumenty TAK 1 I poł. XX w. ? pod krzyż
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Przyścienne NIE - - - -
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -

Brak danych o pochówkach osób znanych i szczególnie zasłużonych.

Inskrypcje

Nie znaleziono.


Galeria zdjęć

fot. Filip Zieliński, 2015

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10

Renowacja

Nie przeprowadzono.


Osadnictwo w Dobromierzu.

Historia

Opracowanie dotyczące dziejów samorządu gminy Nowa Wieś Wielka podaje, że w okresie I Rzeczpospolitej w drugiej połowie XVI w. na terenie dzisiejszego Dobromierza istniała wieś o nazwie Ryczywieś. Prawdopodobnie podzielona była na część szlachecką i królewską. Ta ostatnia miała administracyjnie podlegać starostwu bydgoskiemu. Jednak ani u Pawińskiego opisującego szczegółowo zasięg XVI wiecznych parafii na terenie Wielkopolski ani u Guldona opisującego rozmieszczenie własności ziemskiej w XVI w. nie znajdujemy wzmianki o tej miejscowości. Również lustracja starostwa bydgoskiego z 1765 r. wydana w 2011 r. nie wymienia wsi o nazwie Ryczywieś jako wcześniejszej osady w miejscu Bruhlsdorf. Przyczyną wymarcia osady miał być potop szwedzki i wojna północna, a do ponownego zasiedlenia przyczynił się starosta bydgoski hrabia Henryk Bruhl piastujący ten urząd w latach 1750-1763. Biorąc pod uwagę brak takiej miejscowości w wymienionych pozycjach, daty podpisanych przez Bruhla kontraktów z olędrami osiedlonymi w innych miejscowościach starostwa bydgoskiego oraz zaangażowanie polityczne w ostatnich latach życia (zm. w 1763) możemy domniemywać, że zasiedlenie odbyło się na surowym korzeniu i nastąpiło bliżej połowy lat 50. XVIII w. Jedno z opracowań podaje datę 1754, lecz nie odsyła do źródeł. Wieś nazwano od nazwiska wójta bydgoskiego Bruhlsdorf. Inwentarz wójtostwa bydgoskiego z 1744 r. nie wymienia takiej wsi. Istnienie jej potwierdza natomiast inwentarz z 1766 r. i lustracja z 1765 r. Znajdziemy tam także wzmiankę o dekrecie granicznym sądu komisarycznego bez szczegółów dotyczących sprawy. Mapa Schroettera powstała na podstawie danych zbieranych w latach 1796-1802 pokazuje wieś o charakterze rozproszonym o jednej nazwie (Bruhlsdorf). Tymczasem teren ten został podzielony pomiędzy powiat bydgoski i inowrocławski. Spis z 1818 wymienia taką samą nazwę miejscowości dla oby dwóch powiatów. Mapy powiatów z 1848 r. pokazują różnicę w nazwie. A mianowicie Bruhlsdorf po bydgoskiej stronie zyskał przymiotnik "królewski" (Kgl. Bruhlsdorf), po inowrocławskiej stronie zyskał przymiotnik "szlachecki" (Adl. Bruhlsdorf). Spis statystyczny rejencji bydgoskiej z 1818 podaje Ryczywiec jako odpowiednik niemieckiego Bruhlsdorf i jest to najstarsza wzmianka o takiej nazwie topograficznej. Wtórnie pojawiają się polskie odpowiedniki (Ryczywieś Królewska i Ryczywieś Szlachecka). We wspomnianym spisie z 1818 r. nie ma jeszcze rozróżnienia na część zwaną królewską i szlachecką aczkolwiek miejscowość o nazwie Bruhlsdorf wymieniona jest w obu powiatach: bydgoskim i inowrocławskim.
Zapewne już w czasie zaborów dokonano następnych zasiedleń niemieckimi kolonistami. Poniekąd dowodem na to jest więcej niż jeden cmentarz ewangelicki na terenie wsi.
W 1920 r. Kgl. Bruhlsdorf przemianowano na Dobromierz, a Adl. Bruhlsdorf na Prądocin przy czym nadal miejscowości te leżały w różnych powiatach. Prądocin dołączono do bydgoskiego dopiero w 1954 r.
W świetle statystyk mieszkańcami byli prawie wyłącznie ewangelicy stanowiący od 1860 do 1921 ponad 90% populacji wsi. Do 1860 r. należeli do parafii ewangelickiej w Łabiszynie, potem uczęszczali parafii w Nowej Wsi Wielkiej. Szkoła ewangelicka istniała już w 1860 r.

Ludzie

Księga strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Bialkowski, Bogs, Brandt, Breitenfeld, Dey, Geschke, Hahn, Hirsch, Hoft, Hubner, Kamp, Klinkau, Kottke, Kurzhals, Kuttnick, Lewandowski, Papke, Prehm, Sommerfeld, Walter, Weiss, Wendland, Ziesack, Zimelski , Zink

Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Bose (murarz), Neubauer (szewc), Papke (karczma)

Księga adresowa z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Neubauer (szewc), Papke (karczma/gościniec)


Źródła i opracowania:

  1. 253 Hohensalza, Karte des Deutschen Reiches, 1:100 000, 1893. comp.jpg
  2. 3074 Penchowo, Messtischblatt, 1:25 000, 1940. comp.jpg
  3. Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 15. comp.jpg
  4. Dziennik Urzędowy Ministerstwa Byłej Dzielnicy Pruskiej z 14.09.1920, nr 53, s. 940. comp.jpg
  5. Z. Górski, R. Kabaciński, A. Mietz, Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1765. Województwo inowrocławskie, Bydgoszcz: Wydawnictwo UKW, 2011, s. 54.
  6. R. Guldon, Z. Guldon, Inwentarz wójtostwa bydgoskiego z 1744 roku, "Bydgoskie Towarzystwo Naukowe", Prace Wydziału Nauk Humanistycznych, Seria C, nr 10, Prace Komisji Historii, VII, 1970.
  7. Z. Guldon, Rozmieszczenie własności ziemskiej na Kujawach w II połowie XVI wieku, Toruń-Łódź: TNT - PWN, 1964.
  8. R. Kabaciński, Inwentarze starostwa i wójtostwa bydgoskiego z lat 1753-1766, "Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Źródła do dziejów Bydgoszczy", nr 9, 1977, s. 62-63.
  9. S. Kozierowski, Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski, t. II M-Z, Poznań, 1922, s. 265. comp.jpg
  10. G. Meinhardt, Aus Brombergs Vergangenheit. Ein Heimatbuch für den Stadt- und Landkreis,Wilhelmshaven : Bidegast-Vereinigung e. V., 1973, s. 46.
  11. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1292. comp.jpg
  12. Ł. Myszka, Gmina Nowa Wieś Wielka. Z dziejów samorządu terytorialnego - do 2002 roku, Bydgoszcz: Margraffsen, 2006, s. 9.
  13. A. Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Wielkopolska, t. I, Warszawa, 1883, s. 259-260. comp.jpg (gdyby Ryczywieś isniała w XVI w. to należałaby do parafii Lisewo Kościelne)
  14. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 3. comp.jpg
  15. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. X, s. 81. comp.jpg
  16. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Nowa Wieś Wielka, Nowa Wieś Wielka, 2014, s. 21, comp.jpg
  17. Uebersicht der Bestandtheile und Verzeichniss aller Ortschadten des Bromberger Regierungsbezirks, 1818, s. 16, 79. comp.jpg
  18. Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks : mit einer geographisch-statistischen Übersicht derselben, Bromberg: Gruenauer, 1833, s. 9. comp.jpg
  19. Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 2-3. comp.jpg
  20. A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 112-113. comp.jpg

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License