Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony na skraju lasu w południowej części Dobromierza Górnego. Będąc w Nowej Wsi Wielkiej przy kościele kierujemy się na wschód Aleją Pokoju za tory, mijamy następne tory do Naftobazy i po ok. 270 m. skręcamy w lewo w las. Po ok. 230 m. mamy rozwidlenie gdzie skręcamy w prawo i dalej jedziemy ok. 1,8 km prosto. W momencie gdy będzie zakręt 90 stopni w prawo zatrzymujemy się. Cmentarz będzie po lewej stronie drogi.
Podstawowe informacje
| Data założenia | XIX w. (na mapie z 1893 r. jest) |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Nowa Wieś Wielka (od 1860), przedtem Łabiszyn (od 1782) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,36ha |
| Nr działki | 17113 |
| Kształt | prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek | I poł. XX w. |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | - |
| Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945, - |
Roślinność
| Drzewa | dąb, … |
| Krzewy | lilak |
| Inne | … |
Brak alei informacji o istnieniu alei. Brak pomników przyrody. Układ cmentarza częściowo czytelny.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | 5 | I poł. XX w. | lastryko, beton | |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | 1 | I poł. XX w. | ? | pod krzyż |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Brak danych o pochówkach osób znanych i szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje
Nie znaleziono.
Galeria zdjęć
fot. Filip Zieliński, 2015
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
Renowacja
Nie przeprowadzono.
Osadnictwo w Dobromierzu.
Historia
Opracowanie dotyczące dziejów samorządu gminy Nowa Wieś Wielka podaje, że w okresie I Rzeczpospolitej w drugiej połowie XVI w. na terenie dzisiejszego Dobromierza istniała wieś o nazwie Ryczywieś. Prawdopodobnie podzielona była na część szlachecką i królewską. Ta ostatnia miała administracyjnie podlegać starostwu bydgoskiemu. Jednak ani u Pawińskiego opisującego szczegółowo zasięg XVI wiecznych parafii na terenie Wielkopolski ani u Guldona opisującego rozmieszczenie własności ziemskiej w XVI w. nie znajdujemy wzmianki o tej miejscowości. Również lustracja starostwa bydgoskiego z 1765 r. wydana w 2011 r. nie wymienia wsi o nazwie Ryczywieś jako wcześniejszej osady w miejscu Bruhlsdorf. Przyczyną wymarcia osady miał być potop szwedzki i wojna północna, a do ponownego zasiedlenia przyczynił się starosta bydgoski hrabia Henryk Bruhl piastujący ten urząd w latach 1750-1763. Biorąc pod uwagę brak takiej miejscowości w wymienionych pozycjach, daty podpisanych przez Bruhla kontraktów z olędrami osiedlonymi w innych miejscowościach starostwa bydgoskiego oraz zaangażowanie polityczne w ostatnich latach życia (zm. w 1763) możemy domniemywać, że zasiedlenie odbyło się na surowym korzeniu i nastąpiło bliżej połowy lat 50. XVIII w. Jedno z opracowań podaje datę 1754, lecz nie odsyła do źródeł. Wieś nazwano od nazwiska wójta bydgoskiego Bruhlsdorf. Inwentarz wójtostwa bydgoskiego z 1744 r. nie wymienia takiej wsi. Istnienie jej potwierdza natomiast inwentarz z 1766 r. i lustracja z 1765 r. Znajdziemy tam także wzmiankę o dekrecie granicznym sądu komisarycznego bez szczegółów dotyczących sprawy. Mapa Schroettera powstała na podstawie danych zbieranych w latach 1796-1802 pokazuje wieś o charakterze rozproszonym o jednej nazwie (Bruhlsdorf). Tymczasem teren ten został podzielony pomiędzy powiat bydgoski i inowrocławski. Spis z 1818 wymienia taką samą nazwę miejscowości dla oby dwóch powiatów. Mapy powiatów z 1848 r. pokazują różnicę w nazwie. A mianowicie Bruhlsdorf po bydgoskiej stronie zyskał przymiotnik "królewski" (Kgl. Bruhlsdorf), po inowrocławskiej stronie zyskał przymiotnik "szlachecki" (Adl. Bruhlsdorf). Spis statystyczny rejencji bydgoskiej z 1818 podaje Ryczywiec jako odpowiednik niemieckiego Bruhlsdorf i jest to najstarsza wzmianka o takiej nazwie topograficznej. Wtórnie pojawiają się polskie odpowiedniki (Ryczywieś Królewska i Ryczywieś Szlachecka). We wspomnianym spisie z 1818 r. nie ma jeszcze rozróżnienia na część zwaną królewską i szlachecką aczkolwiek miejscowość o nazwie Bruhlsdorf wymieniona jest w obu powiatach: bydgoskim i inowrocławskim.
Zapewne już w czasie zaborów dokonano następnych zasiedleń niemieckimi kolonistami. Poniekąd dowodem na to jest więcej niż jeden cmentarz ewangelicki na terenie wsi.
W 1920 r. Kgl. Bruhlsdorf przemianowano na Dobromierz, a Adl. Bruhlsdorf na Prądocin przy czym nadal miejscowości te leżały w różnych powiatach. Prądocin dołączono do bydgoskiego dopiero w 1954 r.
W świetle statystyk mieszkańcami byli prawie wyłącznie ewangelicy stanowiący od 1860 do 1921 ponad 90% populacji wsi. Do 1860 r. należeli do parafii ewangelickiej w Łabiszynie, potem uczęszczali parafii w Nowej Wsi Wielkiej. Szkoła ewangelicka istniała już w 1860 r.
Ludzie
Księga strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Bialkowski, Bogs, Brandt, Breitenfeld, Dey, Geschke, Hahn, Hirsch, Hoft, Hubner, Kamp, Klinkau, Kottke, Kurzhals, Kuttnick, Lewandowski, Papke, Prehm, Sommerfeld, Walter, Weiss, Wendland, Ziesack, Zimelski , Zink
Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Bose (murarz), Neubauer (szewc), Papke (karczma)
Księga adresowa z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Neubauer (szewc), Papke (karczma/gościniec)
Źródła i opracowania:
- 253 Hohensalza, Karte des Deutschen Reiches, 1:100 000, 1893.
- 3074 Penchowo, Messtischblatt, 1:25 000, 1940.
- Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 15.
- Dziennik Urzędowy Ministerstwa Byłej Dzielnicy Pruskiej z 14.09.1920, nr 53, s. 940.
- Z. Górski, R. Kabaciński, A. Mietz, Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1765. Województwo inowrocławskie, Bydgoszcz: Wydawnictwo UKW, 2011, s. 54.
- R. Guldon, Z. Guldon, Inwentarz wójtostwa bydgoskiego z 1744 roku, "Bydgoskie Towarzystwo Naukowe", Prace Wydziału Nauk Humanistycznych, Seria C, nr 10, Prace Komisji Historii, VII, 1970.
- Z. Guldon, Rozmieszczenie własności ziemskiej na Kujawach w II połowie XVI wieku, Toruń-Łódź: TNT - PWN, 1964.
- R. Kabaciński, Inwentarze starostwa i wójtostwa bydgoskiego z lat 1753-1766, "Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Źródła do dziejów Bydgoszczy", nr 9, 1977, s. 62-63.
- S. Kozierowski, Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski, t. II M-Z, Poznań, 1922, s. 265.
- G. Meinhardt, Aus Brombergs Vergangenheit. Ein Heimatbuch für den Stadt- und Landkreis,Wilhelmshaven : Bidegast-Vereinigung e. V., 1973, s. 46.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1292.
- Ł. Myszka, Gmina Nowa Wieś Wielka. Z dziejów samorządu terytorialnego - do 2002 roku, Bydgoszcz: Margraffsen, 2006, s. 9.
- A. Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Wielkopolska, t. I, Warszawa, 1883, s. 259-260. (gdyby Ryczywieś isniała w XVI w. to należałaby do parafii Lisewo Kościelne)
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 3.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. X, s. 81.
- Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Nowa Wieś Wielka, Nowa Wieś Wielka, 2014, s. 21,
- Uebersicht der Bestandtheile und Verzeichniss aller Ortschadten des Bromberger Regierungsbezirks, 1818, s. 16, 79.
- Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks : mit einer geographisch-statistischen Übersicht derselben, Bromberg: Gruenauer, 1833, s. 9.
- Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 2-3.
- A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 112-113.