Cmentarz ewangelicki - Dragacz

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

drag.PNG

Opis cmentarza

zabudowany.png mennonici.png renowacja.png chronione.png
Położenie

Cmentarz położony na terenie zabudowanym pośrodku wsi przy drodze. Po przejechaniu mostu kierujemy się na drogę wojewódzką nr 207 w stronę Wielkiego Lubienia. Około 600 m. za "Białą Karczmą" widzimy drogę na lewo i przystanek PKS po lewej stronie. Tam zjeżdżamy w lewo i po ok. 350 m. po prawej stronie mamy cmentarz. Sąsiaduje od północy z polem uprawnym, od wschodu i południa z terenem gospodarstwa domowego, a od zachodu z drogą.

Podstawowe informacje
Data założenia przynajmniej XVIII w. (prawdopodobnie powstał już po zasiedleniu przez menonitów k. XVI w.)
Wyznanie menonicko-ewangelicki
Ówczesna parafia Górna Grupa (od 1854), Grudziądz (przed 1854); mennonici - zbór w Grupie
Status nieczynny
Powierzchnia ~ 0,22 ha
Nr działki 113
Kształt czworokąt nieforemny
Najstarszy zachowany nagrobek prawdopodobnie poł. XIX w.
Istniejąca dokumentacja
Zagrożenia śmieci, dewastacja
Stan zachowania UPORZĄDKOWANY, Typ VIa
Data zamknięcia, likwidacji 1945?, -

Cmentazr uporządkowany i ponownie zdewastowany.

Roślinność
Drzewa dąb, kasztanowiec, …
Krzewy -
Inne trawa, …

Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza czytelny.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Obejścia NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK ? IV ćw. XIX w. - I poł. XX w. lastryko, beton, piaskowiec -
Mogiły ziemne NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Postumenty TAK ? poł. XIX w. - I poł. XX w. lastryko, beton, piaskowiec -
Przyścienne NIE - - - -
ŁĄCZNIE ok 100 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy TAK - 2003 siatka ogrodzeniowa pozostałości po słupach z dawnego ogrodzenia
Brama TAK 1 2003 - brak furtki
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -
Inskrypcje


Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2015

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17
{$caption}
fot. 18
{$caption}
fot. 19
{$caption}
fot. 20
{$caption}
fot. 21
{$caption}
fot. 22
{$caption}
fot. 23
{$caption}
fot. 24
{$caption}
fot. 25
{$caption}
fot. 26
{$caption}
fot. 27
{$caption}
fot. 28
{$caption}
fot. 29
{$caption}
fot. 30
{$caption}
fot. 31
{$caption}
fot. 32
{$caption}
fot. 33
{$caption}
fot. 34
{$caption}
fot. 35
{$caption}
fot. 36
{$caption}
fot. 37
{$caption}
fot. 38
{$caption}
fot. 39

Renowacja

Renowację dokonano w 2003 roku w ramach realizacji programu "Kultura bliska 2002" organizowanego przez Fundację Wspomagania Wsi. Organizatorem i koordynatorem akcji porządkowo-renowacyjnej był ówczesny dyrektor GOKSIRu w Górnej Grupie, Pan Jan Kalinowski. Akcja nie byłaby możliwa bez pomocy UG Dragacz. Wykarczowano zbędną roślinność, dzięki czemu cmentarz "wyszedł" na światło dzienne, dokonano oprysku biobójczego, część nagrobków odkopano i postawiono na swoim miejscu, utworzono ogrodzenie. W programie wspomniano także o tablicy informacyjnej jednak nie zastaliśmy jej.
Niestety cmentarz padł ofiarą dewastacji w 2009. Zniszczono wówczas wiele nagrobków, w tym stelę Johanna Bartela z ok. 1850 i nagrobek starszego gminy menonickiej Wilhelma Tyarta i jego syna Heinricha poległego w I wojnie światowej.


Osadnictwo w Dragaczu

Historia

Najstarszy wzmianki o Dragaczu znajdziemy w kronikach kościelnych z Ii połowy XVI w. Była to królewszczyzna podlegająca pod starostwo grudziądzki, choć leżała na terenie ówczesnego województwa pomorskiego. Pierwszy olęder, menonita Dreier otrzymał przywilej w 1591, kolejni podpisali kontrakt dzierżawny w 1592 na 50 lat. Kolejne znane nam kontrakty spisano w 1640 i 1740.
Menonici posiadali we wsi własna szkołę i uczęszczali do zboru w Grupie należąc do menonickiej gminy Mątawy-Grupa. W okresie międzywojennym ich społeczność liczyła w Dragaczu ponad 30 osób. Ewangelicy od 1854 należeli do parafii ewangelickiej w Górnej Grupie. Niedaleko cmentarza funkcjonowała także kaplica ewangelicka. Pierwszy spis powszechny z 1921 podaje, że stanowili 36% populacji wsi. W drugim spisie z 1931 było ich prawie 14%. W tym okresie w Dragaczu mieszkało dużo ludności robotniczej, pracującej w Grudziądzu.
W wyniku powodzi znaczne szkody w Dragaczu zanotowano w 1635, 1651, 1663, 1708, 1713, a także w 1924.

Ludzie

Lista strat w I wojnie światowej zawiera następujące nazwiska: Amsel, Arndt, Dietrich, Dirks, Dombrowski, Jankowski, Kieper, Linder, Mielcke, Salewski, Schlacht, Schonwald, Tolksdorf, Vogler, Werner, Wollert

Księga adresowa z 1928 r. wymienia następujące nazwiska: Andrzejewski (zajazd), Bayer (krawiec), Deręgowski (wyszynk), Kasper (szewc), Klass (rzeźnik), Kopper (gospodarz), Kuhn (kowal, piekarz), Leszka (kowal), Tyart (gospodarz), Wiśniewski (wyszynk)

Księga telefoniczna z 1939 r. wymienia następujące nazwiska: Berent, Brzeziński, Ewert, Kikulski (wójt), Schulz, Tyart


Bibliografia:

  1. 2478 Feste Coubiere, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1900. comp.jpg
  2. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 532-533. comp.jpg
  3. J. Kalinowski, Realizacja programu "Ratujmy cmentarze naszych przodków", 2003, http://goksirggrupa.republika.pl/fototeka_pliki/cmentarze.htm
  4. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1147. comp.jpg
  5. Z. Ludkiewicz, Osady holenderskie na Nizinie Sartowicko-Nowskiej, Toruń-Warszawa, 1934, s. 12, 16, 19, 22, 31, 48, 50, 51, 73, 75, 76, 78, 79, 84, 88, 95, 105, 126, 128. comp.jpg
  6. H. Maercker, Eine polnische Starostei und ein preußischer Landkreis. Geschichte des Schwetzer Kreises 1473-1873, Band II, "Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, 1886-1888, H. 17-19", s. 183-184. comp.jpg
  7. A. Mańkowski, J. Paczkowski, Opis królewszczyzn w województwach chełmińskim, pomorskim, malborskim w 1664, Toruń: TNT, 1938, s. 81. comp.jpg
  8. K. Mikulski, Zarys dziejów osadnictwa olęderskiego w Polsce (ze szczególnym uwzględnieniem woj. bydgoskiego), "Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu", 1996, z. 1, s. 107. comp.jpg
  9. M. Skiwska, Mennonici na terenie basenu grudziądzkiego XVI - XVIII wieku, Grudziądz, 2002, s. 17, 18, 30, 32, 34, 46, 49, 50, 53, 68, 71, 84, 89, .
  10. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 48. comp.jpg
  11. Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów, Bydgoszcz, 1939, s. 73, 74, 75, 78, 79. comp.jpg
  12. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XII, s. 442. comp.jpg
  13. Dragacz w Katalogu zabytków osadnictwa olęderskiego, http://holland.org.pl/art.php?kat=obiekt&id=488
  14. Zdjęcia cmentarza w Dragaczu na Marienburg.pl, http://www.marienburg.pl/viewtopic.php?t=7661

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License