Są błędy? Niejasności? Brakuje czegoś? A może chcesz użyć poniższych informacji? - pisz: lp.pw|adytnalta.akcilegnawe#lp.pw|adytnalta.akcilegnawe
Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony w polu przy drodze do gospodarstwa nr 74. W Kłokocku na głównym skrzyżowaniu kierujemy się na Ostrowite, by po ok. 1 km skręcić w prawo do Elzanowa. Następnie jedziemy tak jak prowadzi droga ok. 670 metrów po czym skręcamy w lewo i po niecałych 140 metrach mamy po lewej stronie cmentarz. Od zachodu graniczy z drogą gruntową, a z pozostałych stron z gruntami uprawnymi.
Podstawowe informacje
| Data założenia | 1793 |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Lipno (od 1799), Białowieżyn (1783-1798); na miejscu kantorat Elzanowo od 1793 |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,25 ha |
| Nr działki | 202 |
| Kształt | prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek z inskrypcją | 1919 |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | śmieci, dewastacja |
| Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
| Data ostatniego pochówku, zamknięcia, likwidacji | ?, -, - |
| Forma ochrony | rejestr zabytków, nr rej. 346/A z 29.06.1994 |
| Stan prawny | nieustalony, Bz |
Roślinność
| Drzewa | dąb, jesion, … |
| Krzewy | lilak, … |
| Inne | barwinek, … |
Układ wewnętrzny cmentarza zatarty. Podobno jest aleja dzieląca cm na dwie części, ale trudno to dostrzec. Brak zarejestrowanych pomników przyrody.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mogiły obmurowane | TAK | 2 | I poł. XX w. | beton | |
| Mogiły obmurowane z postumentem | TAK | 13 | I p. XX w. | beton, piaskowiec | - |
| Mogiły ziemne | ? | - | - | - | - |
| Pola grobowe | TAK | 2 | p. XX w. i lata 40. XX w. | żeliwo, beton | jedna ze ścian ogrodzenia i PG znaczne betonowymi słupkami (Golnik) |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | 1 | I poł. XX w. | beton | - |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
| RAZEM | > 18 stanowisk | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | TAK | 1 | I ćw. XX w. | drewno | belki po drewnianym krzyżu |
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje
Brak nagrobka Emilie Rossol z domu Rindfleisch (13.08.1907-08.01.1940)
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2016
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
 |
| fot. 17 |
 |
| fot. 18 |
 |
| fot. 19 |
 |
| fot. 20 |
 |
| fot. 21 |
 |
| fot. 22 |
 |
| fot. 23 |
Renowacja
Nie przeprowadzono.
Osadnictwo w Elzanowie
Historia
Pierwszą informacje o istnieniu luteran na terenie parafii rzymskokatolickiej w Ostrowitem znajdują się w wizytacji przeprowadzonej w 1779. Niestety nie wymienia się nazw miejscowości, a podaje jedynie liczbę 126 akatolików. Według Breyera Elzanowo został założone w 1785. Jeśli tak to protestanckich osadników sprowadzić musieli Sumińscy - właściciele majątku Kłokock, pod który podlegał rumunek o ówczesnej nazwie Elżanowo. Więcej szczegółów zdradza bodajże najsłynniejszy w dwudziestoleciu międzywojennym kantor z Obórek (pow. brodnicki) Gustaw Prill w artykule do gazety dla mniejszości niemieckiej Łodzi i okolic. Według niego Elzanowo powstało pod koniec lat 80. XVIII wieku z inicjatywy właścicieli majątku Kłokock (Sumińskich), którzy sprowadzili na swoje włości niemieckich kolonistów. Przypuszczalnie pochodzili z Prus Zachodnich. Właściciel sprezentował im morgę ziemi na zbudowanie szkoły i założenie cmentarza. Kantorat w postaci drewnianego budynku szkoły graniczącego z cmentarzem rozpoczął działalność w 1793. Podstawową trudnością było utrzymanie nauczyciela, bo wówczas Elzanowo liczyło 10 gospodarzy, których stać było jedynie na niewielkie wynagrodzenie. W konsekwencji kantorat od dłuższego czasu pozostawał bez nauczyciela i w 1842 koloniści przyłączyli Elzanowo do kantoratu Czarne. Stopniowo ilość kolonistów w Elzanowie się zwiększała podczas gdy w Czarnem rosła liczba polskich mieszkańców. Wskutek tego w 1851 kantorat w Czarnem został zamknięty, a otwarty ponownie kantorat w Elzanowie. Podlegali pod niego teraz koloniści z Elzanowa, Czarnego, Tomaszewa i Radomic, łącznie 57 rodzin. Przy takiej liczbie nie było problemów ze znalezieniem nauczyciela aczkolwiek zmieniali się często co 3-4 lata. W 1873 przekształcono szkołę kantoralną w elementarną. W 1918 gmina szkolna Elzanowo liczyła 70 rodzin (435 osób) z Elzanowa, Kłokocka, Tomaszewa, Suszewa, Podkłokocka, Ostrowitego, Radomic, i Próchnicy.
Tutejsi ewangelicy należeli do parafii ewangelickiej w Lipnie. Według spisu dochodów parafii z 1801 mieszkańcy płacili w naturze pastorowi 1 korzec i 8 garncy żyta. Z kolei w wykazie osób płacących składki na rzecz parafii z 1910 widnieje z Elzanowa 20 gospodarzy, 1 nauczyciel i 1 młynarz. Ewangelicy stanowili znakomitą większość mieszkańców, bo spis z 1921 podaje ich ilość na 139 osób, podczas gdy katolików było zaledwie 5. Stara szkoła, która nie posiadała oddzielnej sali do modlitwy spłonęła w 1936, a mieszkańcy dzięki pomocy pastora Ericha Buse z Lipna, wybudowali nową ceglaną na gruncie prywatnym.
Ludzie
Hermann Tomm (nauczyciel, 1928)
nazwiska dzieci uczęszczających do szkoły w 1928: Bendlin, Bonkowski, Brede, Dalmann, Golnik, Grenke, Ilgert, Kistau, Klatt, Kratzke, Lemke, Reinholz, Schwenke, Spadzinski, Strunk?, Wegner, Winter, Wolfeil, Wolter, Wittkowski
Bibliografia:
- 3181 Leipe, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, OKH/G StdH, 1944.
- A. Breyer, Deutsche Gaue in Mittelpolen, "Deutsche Monatshefte in Polen", Heft 10, 1935. Wersja elektroniczna 2006, s. 22.
- E. H. Busch, Beitrage zur Geschichte und Statistik des Kirchen und Schulwesens der Ev.-Augsburg. Gemeinden im Konigreich Polen, Leipzig, 1867, s. 185.
- P. Gałkowski, Genealogia ziemiaństwa ziemi dobrzyńskiej XIX - XX wieku, Rypin, 1997, s. 197.
- W. Gawarecki, Opis topograficzno - historyczny Ziemi Dobrzyńskiéy, Płock, 1827, tabelka na końcu.
- E. Eichelkraut, Deutsche Dorfer im Kreis Lipno, Dobriner Land, Teil II, Wuppertal, 2000, s. 131.
- E. Eichelkraut, Deutsche Dorfer im Kreis Lipno, Dobriner Land, Teil III, Wuppertal, 2010, s. 57, 59-60, 64, 166.
- K. Kłodawski, Z dziejów parafii ewangelicko-augsburskiego wyznania w Lipnie (od końca XVIII wieku do roku 1914), "Notatki Płockie", 2008, nr 3, s. 5, 6, 10 .
- M. Krajewski, A. Mietz, Zabytki Ziemi Dobrzyńskiej. Przewodnik bibliograficzny, Włocławek: WTN, 1996, s. 38.
- W.Kujawski, Repetytorium Ksiąg Wizytacyjnych Diecezji Kujawsko-Pomorskiej przechowywanych w Archiwum Diecezjalnym we Włocławku, cz. 2: Wizytacje XVIII wieku, Z 3: Wizytacje pierwszej połowy XVIII wieku, “Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne”, 2000, t. 73, s. 291.
- E. Kneifel, Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden in Polen 1555-1939. Eine Parochialgeschichte in Einzeldarstellungen. Vierkirchen über München : Selbstverlag des Verfassers, 1971, s. 57-58.
- G. Prill, Von den Deutschtum in Elsanowo und Umgegend, "Deutsche Post", 1918, nr 8.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 1, Miasto Stołeczne Warszawa, Województwo Warszawskie. Warszawa: GUS, 1925, s. 61.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. II, s. 346.
- Ł. Szewczyk, Dobrzyńskie nazwy części wsi z członem Rumunek/Rumunki, "Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki humanistyczno-społeczne. Filologia polska", Toruń: Wydawnictwo UMK, 1981, z. 18 (118), s. 91.
- Wechsel and der Weichsel - blog o członkach rodziny Ristau z Elzanowa.
- M. Wiśniewski, Elzanowo. Cmentarz rejestrowy. Prezentacja cmentarza na profilu FB stowarzyszenia Lapidaria, 2017.
- Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 30 września 2017 r.