Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz polny położony na południowym skraju wsi Gącz przy drodze do Ośna. Będąc na głównym skrzyżowaniu w Gączu - drogi na Laskowo, Łopienno i Flantrowo - wybieramy tą na Laskowo. Mijamy przydrożny krzyż po lewej, a po ok. 600 m. skręcamy w lewo. Po dalszych niecałych 300 m. jesteśmy przy cmentarzu. Sąsiaduje od południowego zachodu z drogą, którą dojechaliśmy, a z pozostałych stron z polem uprawnym.
Podstawowe informacje
| Data założenia | p. XX w. (1901?) |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Laskowo (od 1901), Janowiec Wielkopolski (1887-1901), Gołaszewo (1845-1887), Skoki (przed 1845) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | 0,48ha |
| Nr działki | 169 |
| Kształt | zbliżony do kwadratu |
| Najstarszy zachowany nagrobek | I poł. XX w. |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | śmieci, dewastacja |
| Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, - |
Roślinność
| Drzewa | … |
| Krzewy | lilak, grochodrzew, głóg, dzika róża, … |
| Inne | bluszcz, … |
Układ cmentarza nieczytelny. Nagrobki znajdują się tylko na jednej połowie cmentarza, od strony Gącza. Brak informacji o istnieniu alei
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | >50 | I poł. XX w. | lastryko, beton | - |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | >10 | I poł. XX w. | lastryko, beton, piaskowiec | przy mogiłach lub wolnostojące |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Krzyż | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje - fot. Michał P. Wiśniewski, 2015;
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2015
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
 |
| fot. 17 |
 |
| fot. 18 |
 |
| fot. 19 |
 |
| fot. 20 |
 |
| fot. 21 |
 |
| fot. 22 |
 |
| fot. 23 |
 |
| fot. 24 |
 |
| fot. 25 |
 |
| fot. 26 |
 |
| fot. 27 |
 |
| fot. 28 |
 |
| fot. 29 |
 |
| fot. 30 |
Renowacja
Nie przeprowadzono. W części od strony Ośna brak nagrobków natomiast jest tam pełno śmieci wszelkiego rodzaju.
Osadnictwo w Gączu
Historia
W źródłach pisanych Gącz pojawia się w XV wieku w związku ze stojącym tam kościołem parafialnym aczkolwiek osadnictwo w okolicy miejscowości znane jest już od czasów wczesnośredniowiecznych za sprawą grodziska. W XVI w. parafię przeniesiono do Łopienna, a kościół stał się filialnym. Nie wiadomo kiedy został zniszczony albo rozebrany. Gącz składał się ze wsi oraz obszaru dworskiego. Jako majątek rycerski znany jest od 1418 r. Ówczesnymi właścicielami był ród Nowinów z Padniewa. Pierwszymi znanymi dziewiętnastowiecznymi właścicielami byli Jacob Frankel i Jacob Hirsz Baer z 1859. W tym czasie ewangelicy stanowili bardzo mały ułamek społeczności wsi - 7%. Przynależeli do parafii w Gołaszewie, a szkoła mieściła się aż w Piastowie. Jacob Hirsch Baer sprzedał majątek Michałowi Chłapowskiemu w 1873. Za jego kadencji wybudowano albo przerobiono istniejący wcześniej dwór. Chłapowski był skłonny sprzedać Gącz gminie szkolnej w 1892, lecz prawdopodobnie nic z tego nie wyszło skoro w 1895 r. majątek znalazł się na przymusowej licytacji. Wykupiła go pruska komisja osadnicza, która rozparcelowała ziemię i osadziła niemieckich kolonistów. W ciągu 15 lat Gącz stał się wsią protestancką. Ich odsetek w 1910 wynosił 91%, a w 1885 prawie 8%. W pobliskim Laskowie, również kupionym przez komisję kolonizacyjną, utworzono w 1901 r. nową parafię ewangelicką (także szkołę), a na skraju dwóch miejscowości po stronie Gącza założono cmentarz ewangelicki. Obecnie kościół w Laskowie jest filiałem parafii rzymskokatolickiej w Łopiennie. Po odzyskaniu niepodległości proporcje pomiędzy katolikami a ewangeliakmi zaczęły się zmieniać na niekorzyść dla tych drugich. W 1921 r. było ich 56% i do 1939 ich ilość systematycznie malała.
Ludzie
Lista strat w I wojnie światowej zawiera następujące nazwiska:Grzesiak, Koslowski, Lubawy, Meller, Ogorkiewicz, Paradowski, Radetzki, Sierek, Simianowski, Trepinski, Zaworski, Zureck
Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Mądry (kowal), Ogórkiewicz (karczma), Świątkiewicz (kołodziej), Winiewicz (dzierżawca majątku)
Bibliografia:
- 3271 Rogowo, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1: 25 000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1940
- Adressbuch des Grundbesitzes im Grossherzogthum Posen dem Areal nach von 500 Morgen, Berlin, 1872, s. 166-167.
- "Dziennik Kujawski" z 24.08.1895 r., nr 193, s. 2.
- "Dziennik Kujawski" z 31.08.1895 r., nr 199, s. 2.
- "Dziennik Poznański" z 03.09.1873 r., nr 202, s. 3.
- Gącz w PolskieZabytki.pl, http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/987/Gacz/ [dostęp: 16.11.2015]
- Gemeindelexikon die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln : auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1912, s. 72-73 (Reg. Bromberg).
- Gminny program opieki nad zabytkami gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2013-2016, 2013, s. 18-19.
- S. Kozierowski, Szematyzm historyczny ustrojów parafjalnych dzisiejszej archidiecezji gnieźnieńskiej, Poznań, 1934, s. 42.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1297.
- Kurzgefasstes statistisches Handbuch der Provinz Posen, Posen, 1877, s. 177.
- A. Lattermann, Einfuehrung in die deutsche Sippenforschung in Polen und dem preussischen Osten. Poznań: Historische Geselschaft fuer Polen, 1938, s. 84.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie, Warszawa: GUS, 1926, s. 126.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. II, s. 507.
- A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen, Posen: W. Decker, 1898, s. 108-109.
- Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks : mit einer geographisch-statistischen Übersicht derselben, Bromberg, 1833, s. 124.
- Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 172-173.
- Verzeichniss saemmtlicher Ritter-und anderer selbststaendigen groesseren Gueter der Provinz Posen mit Angabe ihrer Besitzer so wie der Koenigl. Domaenenpacht-Aemter mit Angabe der Paechter zu Michaeli 1859, Poasen, 1859, s. 17.
- Zasób Kirchliches Archivzentrum Berlin o zborze w Laskowie, http://kab.scopearchiv.ch/detail.aspx?ID=224002 [dostep: 16.11.2015]