Cmentarz ewangelicki - Gącz

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

gacz.PNG

Opis cmentarza

polny.png chronione.png smieci.png
Położenie

Cmentarz polny położony na południowym skraju wsi Gącz przy drodze do Ośna. Będąc na głównym skrzyżowaniu w Gączu - drogi na Laskowo, Łopienno i Flantrowo - wybieramy tą na Laskowo. Mijamy przydrożny krzyż po lewej, a po ok. 600 m. skręcamy w lewo. Po dalszych niecałych 300 m. jesteśmy przy cmentarzu. Sąsiaduje od południowego zachodu z drogą, którą dojechaliśmy, a z pozostałych stron z polem uprawnym.

Podstawowe informacje
Data założenia p. XX w. (1901?)
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Laskowo (od 1901), Janowiec Wielkopolski (1887-1901), Gołaszewo (1845-1887), Skoki (przed 1845)
Status nieczynny
Powierzchnia 0,48ha
Nr działki 169
Kształt zbliżony do kwadratu
Najstarszy zachowany nagrobek I poł. XX w.
Istniejąca dokumentacja ?
Zagrożenia śmieci, dewastacja
Stan zachowania ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji 1945?, -
Roślinność
Drzewa
Krzewy lilak, grochodrzew, głóg, dzika róża, …
Inne bluszcz, …

Układ cmentarza nieczytelny. Nagrobki znajdują się tylko na jednej połowie cmentarza, od strony Gącza. Brak informacji o istnieniu alei

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK >50 I poł. XX w. lastryko, beton -
Mogiły ziemne NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Postumenty TAK >10 I poł. XX w. lastryko, beton, piaskowiec przy mogiłach lub wolnostojące
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Przyścienne NIE - - - -
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Krzyż NIE - - - -
Inne NIE - - - -

Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.

Inskrypcje - fot. Michał P. Wiśniewski, 2015;


Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2015
{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17
{$caption}
fot. 18
{$caption}
fot. 19
{$caption}
fot. 20
{$caption}
fot. 21
{$caption}
fot. 22
{$caption}
fot. 23
{$caption}
fot. 24
{$caption}
fot. 25
{$caption}
fot. 26
{$caption}
fot. 27
{$caption}
fot. 28
{$caption}
fot. 29
{$caption}
fot. 30

Renowacja

Nie przeprowadzono. W części od strony Ośna brak nagrobków natomiast jest tam pełno śmieci wszelkiego rodzaju.


Osadnictwo w Gączu

Historia

W źródłach pisanych Gącz pojawia się w XV wieku w związku ze stojącym tam kościołem parafialnym aczkolwiek osadnictwo w okolicy miejscowości znane jest już od czasów wczesnośredniowiecznych za sprawą grodziska. W XVI w. parafię przeniesiono do Łopienna, a kościół stał się filialnym. Nie wiadomo kiedy został zniszczony albo rozebrany. Gącz składał się ze wsi oraz obszaru dworskiego. Jako majątek rycerski znany jest od 1418 r. Ówczesnymi właścicielami był ród Nowinów z Padniewa. Pierwszymi znanymi dziewiętnastowiecznymi właścicielami byli Jacob Frankel i Jacob Hirsz Baer z 1859. W tym czasie ewangelicy stanowili bardzo mały ułamek społeczności wsi - 7%. Przynależeli do parafii w Gołaszewie, a szkoła mieściła się aż w Piastowie. Jacob Hirsch Baer sprzedał majątek Michałowi Chłapowskiemu w 1873. Za jego kadencji wybudowano albo przerobiono istniejący wcześniej dwór. Chłapowski był skłonny sprzedać Gącz gminie szkolnej w 1892, lecz prawdopodobnie nic z tego nie wyszło skoro w 1895 r. majątek znalazł się na przymusowej licytacji. Wykupiła go pruska komisja osadnicza, która rozparcelowała ziemię i osadziła niemieckich kolonistów. W ciągu 15 lat Gącz stał się wsią protestancką. Ich odsetek w 1910 wynosił 91%, a w 1885 prawie 8%. W pobliskim Laskowie, również kupionym przez komisję kolonizacyjną, utworzono w 1901 r. nową parafię ewangelicką (także szkołę), a na skraju dwóch miejscowości po stronie Gącza założono cmentarz ewangelicki. Obecnie kościół w Laskowie jest filiałem parafii rzymskokatolickiej w Łopiennie. Po odzyskaniu niepodległości proporcje pomiędzy katolikami a ewangeliakmi zaczęły się zmieniać na niekorzyść dla tych drugich. W 1921 r. było ich 56% i do 1939 ich ilość systematycznie malała.

Ludzie

Lista strat w I wojnie światowej zawiera następujące nazwiska:Grzesiak, Koslowski, Lubawy, Meller, Ogorkiewicz, Paradowski, Radetzki, Sierek, Simianowski, Trepinski, Zaworski, Zureck

Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Mądry (kowal), Ogórkiewicz (karczma), Świątkiewicz (kołodziej), Winiewicz (dzierżawca majątku)


Bibliografia:

  1. 3271 Rogowo, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1: 25 000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1940 comp.jpg
  2. Adressbuch des Grundbesitzes im Grossherzogthum Posen dem Areal nach von 500 Morgen, Berlin, 1872, s. 166-167. comp.jpg
  3. "Dziennik Kujawski" z 24.08.1895 r., nr 193, s. 2. comp.jpg
  4. "Dziennik Kujawski" z 31.08.1895 r., nr 199, s. 2. comp.jpg
  5. "Dziennik Poznański" z 03.09.1873 r., nr 202, s. 3. comp.jpg
  6. Gącz w PolskieZabytki.pl, http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/987/Gacz/ [dostęp: 16.11.2015]
  7. Gemeindelexikon die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln : auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1912, s. 72-73 (Reg. Bromberg). comp.jpg
  8. Gminny program opieki nad zabytkami gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2013-2016, 2013, s. 18-19. comp.jpg
  9. S. Kozierowski, Szematyzm historyczny ustrojów parafjalnych dzisiejszej archidiecezji gnieźnieńskiej, Poznań, 1934, s. 42. comp.jpg
  10. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1297. comp.jpg
  11. Kurzgefasstes statistisches Handbuch der Provinz Posen, Posen, 1877, s. 177. comp.jpg
  12. A. Lattermann, Einfuehrung in die deutsche Sippenforschung in Polen und dem preussischen Osten. Poznań: Historische Geselschaft fuer Polen, 1938, s. 84. comp.jpg
  13. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie, Warszawa: GUS, 1926, s. 126. comp.jpg
  14. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. II, s. 507. comp.jpg
  15. A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen, Posen: W. Decker, 1898, s. 108-109. comp.jpg
  16. Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks : mit einer geographisch-statistischen Übersicht derselben, Bromberg, 1833, s. 124. comp.jpg
  17. Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 172-173. comp.jpg
  18. Verzeichniss saemmtlicher Ritter-und anderer selbststaendigen groesseren Gueter der Provinz Posen mit Angabe ihrer Besitzer so wie der Koenigl. Domaenenpacht-Aemter mit Angabe der Paechter zu Michaeli 1859, Poasen, 1859, s. 17. comp.jpg
  19. Zasób Kirchliches Archivzentrum Berlin o zborze w Laskowie, http://kab.scopearchiv.ch/detail.aspx?ID=224002 [dostep: 16.11.2015]

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License