Cmentarz ewangelicki - Gąski

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

gaski.png

Opis cmentarza

las.png
Położenie

Cmentarz położony na północ od kościoła. Będąc na głównym trójkątnym skrzyżowaniu w Gąskach wybieramy drogę w stronę Wierzbiczan (mamy wówczas kościół po prawej stronie). Po ok. 550 m dojeżdżamy do żwirowej drogi prowadzącej w środek lasku. Tam znajduje się cmentarz. Cmentarz ewangelicki jest obecnie częścią cmentarza katolickiego. Od strony północnej i zachodniej graniczy z lasem, a od wschodniej i południowej z częścią rzymskokatolicką.

Podstawowe informacje
Data założenia pocz. XX w.
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Gąski (od 1906), Murzynko (od 1846), przedtem Inowrocław
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,16 ha
Nr działki nie wyodrębniono, część 111/1
Kształt prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek k. XIX w.
Istniejąca dokumentacja ?
Zagrożenia śmieci, likwidacja nagrobków
Stan zachowania ZŁY, Typ IVB Adaptacja częściowa z wydzieleniem
Data zamknięcia, likwidacji 1945?,
Roślinność
Drzewa …
Krzewy lilak, grochodrzew, dzika róża
Inne …

Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza czytelny.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Pola grobowe TAK >2 I poł. XX w. lastryko, piaskowiec, beton -
Obeliski NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK >50 k. XIX w. - I poł. XX w. lastryko, piaskowiec, beton -
Mogiły ziemne NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Postumenty TAK >20 I poł. XX w. lastryko, piaskowiec, beton -
Przyścienne NIE - - - -
ŁĄCZNIE >50 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -
Inskrypcje - fot. Karolina Falleńczyk, 2015; Michał P. Wiśniewski, 2015;

Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2015

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17
{$caption}
fot. 18
{$caption}
fot. 19
{$caption}
fot. 20
{$caption}
fot. 21
{$caption}
fot. 22
{$caption}
fot. 23
{$caption}
fot. 24
{$caption}
fot. 25
{$caption}
fot. 26
{$caption}
fot. 27
{$caption}
fot. 28
{$caption}
fot. 29
{$caption}
fot. 30
{$caption}
fot. 31
{$caption}
fot. 32

fot. Karolina Falleńczyk, 2015

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 15

Renowacja

Nie przeprowadzono. W 1989 r. założono cmentarz parafialny, którego teren obejmuje również dawny cmentarz ewangelicki. Prawdopodobnie na jego miejscu stanie kaplica przedpogrzebowa.

Osadnictwo w Gąskach

Historia

Zanim Gąski stały się niemieckim Eigenheim należały do właścicieli majątku Wierzbiczany. Należy nadmienić, że oprócz dworu Gońsk i Śrubsk w skład Gąsek wchodził folwark Lipionka. W latach 60. XIX w. wszystkie miejscowości stanowiły własność rodu von Roy, właścicieli Wierzbiczan, którzy dzierżawili je. Gońsk i Śrubsk dzierżawił Wilhelm Nobel, a Lipionkę Louise von Baeckmann. Potem stały się domenami, które w 1903 r. zakupiła komisja kolonizacyjna. Rok później rozpoczęło się osiedlanie kolonistów - 70 ewangelików. Po zakończeniu akcji osiedleńczej w 1906 r. z trzech dawnych folwarków komisja kolonizacyjna stworzyła jedną miejscowość o nazwie Eigenheim. W ten sposób liczba ludności wsi przewyższała Dąbrowe Biskupią. Wobec powyższego przystąpiono do wydzielenia Gąsek wraz ze Szpitalem, Parchaniem i Wonorzem z parafii ewangelickiej w Murzynku i założenia w Gąskach osobnej parafii dla wyżej wymienionych. Budowę świątyni sfinansowała komisja kolonizacyjna. Poświęcenie nastąpiło w 1910 r.
Zanim nastały czasy kolonizacji większość mieszkańców była katolikami. Rozrost terytorialny i zasiedlenie protestantami spowodował, że funkcjonowały aż 3 szkoły: 1 katolicka i 2 ewangelickie (w 1911). Kluczową częścią składową dawnego folwarku Gońsk była gorzelnia, na terenie dawnego Śrubska wybudowano jedną z dwóch szkół ewangelickich, funkcjonowała karczma i kuźnia.
Po odzyskaniu niepodległości spis powszechny z 1921 r. wykazał, że ilość protestantów wynosi 72%. Parafia rzymskokatolicka pw. Chrystusa Króla mieszcząca się w dawnym kościele ewangelickim została erygowana w 1945 r.

Ludzie

W księdze adresowej z 1903 r. wymieniono nazwiska: Brandt, Friedrich, Garwe (inspektor), Gerth, Heinrich, Koltoniak, Kopec, Kreiß, Luedtke, Marquardt, Mrozinski, Nikolaus (nauczyciel), Porankiewicz (nauczyciel), Robe (zarządca gorzelni), Ruther, Schreiber, Schumann, Schulz (nauczyciel), Swiercz, Timm (sołtys), Ziegenhagen

Lista strat z I wojny światowej: Balcerak, Bednarek, Bednarski, Borowiak, Chelminiak, Derkowski, Dombek, Dreger, Grajkowski, Gunter, Knuttel, Kowalski, Lewandowski, Marquardt, Ochocki, Nowakowski, Poldmiak, Rauch, Rogozinski, Siminski, Skonieczny, Strzyzewski, Świtalski, Szafrański, Szmagola, Szymkowski, Wesolowski, Vetter, Zimny

Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Backer (szewc), Gerhard (krawiec), Jeschke (wiatrak), Jędrzejewski (murarz), Muller (nabiał), Rybczyński (kowal), Rybszleger (wiatrak), Skotarczak (kołodziej),

Księga adresowa z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Frey (kowal), Pietrzak (fryzjer), Schneider (karczma)

Bibliografia:

  1. P37 S27 Ciechocinek, Mapa Taktyczna Polski 1:100 000, WIG, 1930. comp.jpg
  2. Adressbuch für die Stadt Inowrazlaw und die Kreise Inowrazlaw und Strelno, Inowrazlaw: Kujawischer Bote, 1903, s. 158, 168. comp.jpg
  3. Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 337. comp.jpg
  4. Die Geschichte, die wirtschaftliche und die kulturelle Entwickelung des Kreises Hohensalza bis zum Jahre 1911, Hohensalza, 1911, s. 84-85, 710-711, 739. comp.jpg
  5. Gueter-Adressbuch der Provinz Posen, Stettin: Paul Niekammer, 1907, s. 194-195. comp.jpg
  6. Dzieje Inowrocławia, t. I (do 1919 r.), pod red. M. Biskupa, PWN, 1978, s. 143, 158. comp.jpg
  7. Informacje o kościele w Gąskach, http://gniewkowo.dhs.pl/index.php?idm=27&idm2=35 [dostęp: 04.04.2015]
  8. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1298. comp.jpg
  9. "Orędownik" z 28.08.1906 r., nr 195, s. 3. comp.jpg
  10. "Postęp" z 20.09.1918 r., nr 216, s. 3. comp.jpg
  11. Program Odnowy Miejscowości Gąski, http://gniewkowo.bipgmina.pl/jednostki_pomocnicze/1/283/gaski [dostęp: 01.04.2015]
  12. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 22. comp.jpg
  13. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. II, s. 683. comp.jpg
  14. Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 80-81, 96-97, 98-99. comp.jpg
  15. A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 143. comp.jpg
cmentarzewangelickigaski
wersja strony: 3, ostatnia edycja: 06 Apr 2015 05:01
Edytuj Oceń (0) Tagi Historia Pliki Drukuj Narzędzia + Opcje
O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License