Cmentarz ewangelicki - Gębice

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

7B9FW0I187O033o1V7rP2EqFILkbFjQgABjfeYOxV0veBWSxYpVQ2cM6VYauVoB2mrVVzkIotlLOxvzT7rs=w320

Opis cmentarza

zabudowany.png chronione.png
Położenie

Cmentarz położony przy ul. Leśnej prowadzącej w kierunku Zbytowa, tuż przy cmentarzu ewangelickim. Będąc na rynku kierujemy się DK262 na Orchowo i przy pierwszym skrzyżowaniu gdzie DK262 skręca w prawo jedziemy prosto, czyli ul. Leśną. Po nieco ponad 300 metrach, po lewej stronie, widzimy bramę cmentarza ewangelickiego, a nieco wyżej ceglane mauzoleum. To tutaj. Od północy sąsiaduje z polem uprawnym, od wschodu z terenem cmentarza żydowskiego, od południa z ul. Leśną, a od zachodu z nieużytkami.

Podstawowe informacje
Data założenia I ćw. XIX w.
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Kwieciszewo (od 1856), Strzelno-Kwieciszewo (1788-1856)
Status nieczynny
Powierzchnia 0,26 ha
Nr działki 184 i część 185 (nieoddzielone od cmentarza żydowskiego)
Kształt prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek IV. ćw. XIX w. ?
Istniejąca dokumentacja ?
Zagrożenia splantowanie terenu, śmieci, dalsza dewastacja
Stan zachowania BARDZO ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji 1945?, -

Pomimo wybudowania w latach 1911-1914 w Gębicach kościoła ewangelickiego z pomocą pruskiej komisji kolonizacyjnej nigdy nie było tu osobnej parafii. Gębice przez cały czas podlegały pod parafię ewangelicką w Kwieciszewie.

Roślinność
Drzewa jesion, klon, lipa, …
Krzewy lilak, grochodrzew, …
Inne bluszcz, …

Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Występuje fragment alei. Układ wewnętrzny cmentarza nieczytelny.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce TAK 1 IV ćw. XIX w./ p. XX w. cegła mauzoleum
Krzyże NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK 12 k. XIX - I poł. XX w. piaskowiec, lastryko, beton -
Mogiły ziemne NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Postumenty TAK 3 k. XIX w. - I poł. XX w. lastryko, piaskowiec 2 przy mogile, 1 osobno
Przyścienne NIE - - - -
ŁĄCZNIE 14 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy TAK - I poł. XX w. metal, beton ogrodzenie w postaci płotu fragmentarycznie
Brama TAK 1 I poł. XX w. metal brak większej furty
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -
Inskrypcje


Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2017

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17
{$caption}
fot. 18
{$caption}
fot. 19
{$caption}
fot. 20
{$caption}
fot. 21
{$caption}
fot. 22
{$caption}
fot. 23
{$caption}
fot. 24
{$caption}
fot. 25
{$caption}
fot. 26
{$caption}
fot. 27

Renowacja

Nie przeprowadzono.


Ewangelicy w Gębicach

Historia

Pierwsi osadnicy niemieccy (teoretycznie wiary ewangelickiej) przybyli do Gębic w czasie kolonizacji fryderycjańskiej, w latach 80. XVIII wieku. Zgodnie z danymi statystycznymi wynika, że tylko jedna rodzina przybyła z głębi dzisiejszych Niemiec (z Ratyzbony), a cztery były z Wielkopolski. Głowy rodzin były przedstawicielami zawodów rzemieślniczych, głównie tkacze. W tym samym czasie w okolicznych wsiach osiedlano rolników ze Szwabii. Domyślamy się, że z nich i ich potomków wzięli się późniejsi protestanci w Gębicach. Wówczas (od 1788) najbliższą parafią ewangelicką była ta w Strzelnie, która połączona była z gminą ewangelicką w Kwieciszewie. Dopiero od 1856 Kwieciszewo stanowiło odrębną parafię ewangelicką pod którą podlegali ewangelicy z Gębic.
Społeczność ewangelików nie była zbyt liczna. Spis z 1833 mówi o 25% mieszkańców. Potem ten odsetek powoli spada. Tuż przed wybuchem I wojny światowej w Gębicach mieszkało ok. 16% ewangelików. Ich ilość zmniejszyła się do 12% w 1921. Pierwsze informacje o szkole pochodzą już z 1789 roku. W późniejszym okresie istniała szkoła partytetowa.
Nie udało się ustalić dokładnego roku budowy kościoła w Gębicach. Nastąpiło to na pewno po 1911 i przed 1914. Nie oznaczało to jednak, że w Gębicach funkcjonowała odrębna parafia ewangelicka. Aż do 1945 protestanci podlegali pod Kwieciszewo, choć posiadali własną świątynie. Kościół zwany kryplem (od przyjęcia nazwy Kripplein Christi, Kościół pw. Żłóbka Chrystusowego) został zburzony w 1970. Obecnie w tym miejscu stoi pomnik powstańców wielkopolskich zamontowany w 2013.

Ludzie

Pierwsi niemieccy osadnicy w Gębicach: Peter Briese (1783, kowal), Johann Buettner (1780, garbarz), Stanisław Doering (1786, tkacz), Loose (1786, tkacz), Gottlieb Pokrandt (1786, tkacz)

Księga adresowa z 1906: dostępna na WBC.

Lista strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: ponad 300 osób; nazwiska dostępne pod adresem http://des.genealogy.net/eingabe-verlustlisten/search/index (wpisać Gembitz w Ort)

Księga adresowa Polski z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Jan Draheim (burmistrz), Adamski (ślusarz), Baliński (stolarz), Bernard (komendant straży pożarnej, ślusarz), Bittner (rzeźnik), Bratkowski (ubezpieczenia), Burzewicz (sklep bławatny), Częszczak (rzeźnik), Galewski (szewc), Gałęzewski (karczma), Gaziński (pantofle, wiatrak), Goth (sklep bławatny, szewc), Grządziela (szewc), Gust (kowal), Hemmerling (zboże), Itzig (handel bydłem), Jaeger (rymarz), Jahns (akuszerka), Jankowski (krawiec, naczynia kuchenne, meble), Kamiasty (rymarz), Karow (tartak), Kaszyńska (artykuły kolonialne), Kościelski (handel nierogacizną), Kowalski (murarz), Kozłowski (kołodziej), Kraśna (akuszerka), Kubiak (zegarmistrz), Listing (rymarz), Łagiewski (kawiarnia, piekarnia, karczma), Łakomski (krawiec), Ławecki (kominiarz), Łuczak (piekarnia), Majerowicz (karczma), Malendowicz (cieśla), Mazgaj (krawcowa), Mednel (handel bydłem, galanteria), Michaelis (wiatrak), Mroczyński (murarz), Nest (kołodziej), Noak (rzeźnik), Oborski (rymarz), Obudziński (stolarz), Ostrowski (handel bydłem, krawiec, maszyny do szycia, stolarz), Pankowski (garncarz, malarz, meble), Płaczek (karczma), Reinke (szewc), Rinner (rymarz), Rólski (rzeźnik), Saja (kowal), Sobierajski (zajazd), Stranz (towary różne), Szmidt (kowal), Vetter (murarz), Walkowski (fryzjer), Wicza (krawiec), Wiese (murarz), Wojciechowski (obuwie), Wrzesiński (opał, zajazd), Żurawski (cieśla)

Księga adresowa Polski z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Henke (rzeźnik), Nest (tartak w zarządzie komisarycznym, stelmach), Petzhold (sklep, zajazd), Reinke (szewc), Schmiede (kowal), Weideman (sklep, zajazd)


Bibliografia:

  1. 3474 Gembitz, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1895. comp.jpg
  2. Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 197. comp.jpg
  3. Gmina ewangelicka w Kwieciszewie, 2014, http://www.mogilno.in/5791/gmina-ewangelicka-w-kwieciszewie
  4. J. F. Goldbeck, Volständige Topographie des Königreichs Preussen, Marienwerder, 1789, s. 94. comp.jpg
  5. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1298. comp.jpg
  6. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 48. comp.jpg
  7. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. II, s. 540. comp.jpg
  8. Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks, Bromberg: Gruenauer, 1833, s. 84. comp.jpg
  9. Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 112-113. comp.jpg
  10. A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 394-395. comp.jpg
  11. Zdjęcia cmentarza ewangelickiego w Gębicach z 2013, http://fotoexploracje.manifo.com/gebice-k--moglina-woj-kujawsko-pomorskie

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License