Cmentarz ewangelicki - Górale

Położenie cmentarza - mapy

i47jyWfa51l4yViIdTkOu5-PFb_nPswtNCQm7q23TxTmZQpYoTk-4F9ZchvZ1RhNXqBEoC2scf7fjOxqko0=w320

Opis cmentarza

Położenie

Cmentarz polny położony na wschodnim skraju wsi. Będąc przy kościele należy kierować się na wschód, cały czas prosto w stronę lasu, tak jak ku miejscowości Wronka. Po 1,1 km po lewej stronie drogi, zaraz przy lesie stoi cmentarz. Od północy i zachodu sąsiaduje z gruntami uprawnymi, od wschodu z lasem, a od południa z drogą, którą dojechaliśmy.

Podstawowe informacje

Data założenia	II poł. XIX w.
Wyznanie	ewangelicki
Ówczesna parafia	Konojady* (od 1890 r.), przedtem Lisnowo (1722-1890)
Status	nieczynny
Powierzchnia	~0,18ha
Nr działki	163
Kształt	prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek	1887
Istniejąca dokumentacja	?
Zagrożenia	śmieci, odpady budowlane
Stan zachowania	ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji	1945, -

[*] U Harnocha pierwszą siedzibą parafii były Górale

Roślinność

Drzewa	dąb, …
Krzewy	lilak, …
Inne	bluszcz, …

Układ zewnętrzny cmentarza czytelny. Układ wewnętrzny częściowo czytelny. Brak pomników przyrody.

Nagrobki i inne elementy

Nagrobki
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Mogiły obmurowane	TAK	>25	k. XIX - I poł. XX w.	beton, lastryko
Mogiły obmurowane z postumentem	TAK	3	k. XIX - I poł. XX w.	beton, lastryko	-
Mogiły ziemne	?	-	-	-	-
Pola grobowe	NIE	-	-	-	-
Krzyże	NIE	-	-	-	-
Postumenty	TAK	1	1887	piaskowiec?
Cenotafy	NIE	-	-	-	-
Cippusy	NIE	-	-	-	-
Grobowce	NIE	-	-	-	-
Płyty poziome	NIE	-	-	-	-
Przyścienne	NIE	-	-	-	-
Inne	NIE	-	-	-	-
RAZEM	>29 stanowisk
Elementy
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Mur ogrodzeniowy	NIE	-	-	-	-
Brama	NIE	-	-	-	-
Kościół	NIE	-	-	-	-
Kaplica	NIE	-	-	-	-
Inne	NIE	-	-	-	-

Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.

Inskrypcje

Galeria zdjęć

fot. Grzegorz Becmer, 2018

^{fot. 1}

^{fot. 2}

^{fot. 3}

^{fot. 4}

^{fot. 5}

^{fot. 6}

^{fot. 7}

^{fot. 8}

^{fot. 9}

^{fot. 10}

^{fot. 11}

^{fot. 12}

^{fot. 13}

^{fot. 14}

^{fot. 15}

^{fot. 16}

^{fot. 17}

^{fot. 18}

^{fot. 19}

^{fot. 20}

^{fot. 21}

^{fot. 22}

Renowacja

Nie przeprowadzono.

Osadnictwo w Góralach

Historia

Górale po raz pierwszy wzmiankowane były w 1322 roku jako wieś zakonna leżąca początkowo w granicach komturstwa pokrzywnickiego, potem brodnickiego. Jej pierwotna nazwa to Lyna (Łyna albo Leyne). Nazwa współczesna pojawiła się w XVIII wieku. Przywilej (1322) wydał komtur ziemi chełmińskiej Otto von Lautenberg. W tym samym roku założono parafię rzymskokatolicką pw. Św. Marcina biskupa z Tours. Po ustąpieniu Krzyżaków wieś była królewszczyzną podlegającą pod starostwo brodnickie. Podczas potopu Górale podobnie jak wiele okolicznych miejscowości dość mocno ucierpiały. Całkowicie zniszczony został folwark, a wieś się wyludniła. Kościół przestał istnieć już wcześniej. Parafia istniała na pewno jeszcze w 1445. Świątynię zniszczono podczas wojny trzynastoletniej. Potem była filią parafii w Lembargu. Wizytacja biskupa Strzesza z 1647 bie wymienia jej. Drewniana konstrukcja świątyni pochodzi z 1724 roku. Była trzykrotnie odnawiana, ostatnio w 1904. Dopiero od 1913 powtórnie stała się samodzielna parafią.
Matecznikiem tutejszych protestantów jest pobliski Buk Góralski założony ok. 1730 roku na ziemiach należących do wsi Górale. Tam znajdowała się szkoła ewangelicka, zaś szkoła katolicka w Góralach od przynajmniej 1816. Folwark Góraliki znajdował się w 1820 w rękach Wilczyńskich herbu Poraj z Wielkopolski. Spis z 1871 informuje, że w Góralach mieszka 45% ludności ewangelickiej. Przed pierwszą wojną światową jest ich tylko 25%. Po odzyskaniu niepodległości ich odsetek jeszcze bardziej spada. Należeli do parafii ewangelickiej w Konojadach, a przed 1891 do parafii w Lisnowie. Co ciekawe, według Harnocha, pierwszą siedzibą parafii ewangelickiej po oderwaniu sie od dalekiego Lisnowa miły być Górale.

Ludzie

Lista strat z I wojny światowej: Adam, Amenda, Babinski, Bahr, Bethke, Binderim, Brzeciński, Chodorowski, Czepek, Czerliński, Fagin, Freyer, Gajtkowski, Goretzki, Gorski, Gramadzki, Grochnowski, Haupt, Heinrich, Jablonski, Janicki, Jankowski, Januszewski, Karczewski, Klein, Klejnowski, Koepke, Kopaczewski, Kopistecki, Kozay, Kujawski, Kuklinski, Laabs, Laskowski, Leis, Lemke, Lewandowski, Lichtenfeld, Linowiecki, Luderssen, Maibaum, Manerowski, Metkowski, Milewski, Olszewski, Papke, Piotrowitz, Piotrowski, Przyborowski, Radtke, Rydzkowski, Riedel, Ronowski, Rosenau, Rosinski, Rudnicki, Rohr, Sauermann, Segler, Serowinski, Stemski, Susmarski, Szablewski, Templin, Thoms, Wasilewski, Weiss, Wenglewski, Wisniewski, Zakrzewski, Zbrojski, Zuhlsdorf

Księga adresowa Polski z 1928 r. wymienia następujące nazwiska: Chodorowski (stolarz), Forster (zajazd), Klein (krawiec), Albert Lindemann (właściciel ziemski, 61ha), Pawlikowski (nabiał), Raniszewski (stolarz), Rosenau (stolarz), Sikorski (zajazd), Teszendorf (rzeźnik), Tupłowski (kowal)

Księga adresowa z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Foerster (sklep), Rosenau (wiatrak), Schiemann (zajazd)

Źródła i opracowania:

2681 Lemberg, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1911.
S. Bilski, Region brodnicki. Historia, zabytki, krajobraz, Toruń: TTK, 1985, s. 71, 102.
Szkice Brodnickie, t. 2, pod. red. K. Grążawskiego, Brodnica: TMZM, 1993, s. 101, 102, 103, 164, 256, 267 .
Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 79.
A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 540-541.
L. Ledebur, Adelslexicon der preussischen Monarchie, 1855, s. 115.
Górale na stronie "Nasze Kujawsko-Pomorskie", http://www.nasze.kujawsko-pomorskie.pl/ciekawostki/miejscowosci/g/501-gorale-gm-jablonowo-pomorskie-pow-brodnicki.html
Górale na stronie Słownika historyczno-geograficznego ziem polskich w średniowieczu, http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=784&q=gorale&d=0&t=0
A. Mańkowski, J. Paczkowski, Opis królewszczyzn w województwach chełmińskim, pomorskim i malborskim w roku 1664, Toruń: TNT, 1938, s. 62.
H. Plehn, Ortsgeschischte des Kreises Strasburg in Westpreussen, Königsberg, 1900, s. 35.
Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 3.
Sulimierski F., Chlebowski B., Walewski W. i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. II., s. 692.

Lapidaria » powiat brodnicki » gmina Jabłonowo Pomorskie » Górale

cmentarz ewangelicki gorale

wersja strony: 1, ostatnia edycja: 05 Apr 2018 11:22

Edytuj Oceń (0) Tagi Historia Pliki Drukuj Narzędzia + Opcje

Lapidaria

zapomniane nekropolie woj. kujawsko-pomorskiego