Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony przy drodze z centrum Grzybna do Bobrowa-Kolonii. Będąc przy kościele w Bobrowie kierujemy się w stronę Brodnicy kilkanaście metrów drogą wojewódzką nr 543 do pierwszej drogi w prawo i tam skręcamy. Po 700 metrach mamy po prawej stronie cmentarz rzymskokatolicki, który jest dawnym cmentarzem ewangelickim. Od południa sąsiaduje z drogą, a z pozostałych stron z polem uprawnym.
Podstawowe informacje
| Data założenia | 1893-1898 |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Grzybno (od 1892), przedtem Brodnica (świątynia wybudowana w 1830, protestantyzm w Brodnicy sięga 1553 roku) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,43 ha |
| Nr działki | niecała działka nr 144 - pierwotny ewangelicki |
| Kształt | prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek | - |
| Istniejąca dokumentacja | - |
| Zagrożenia | śmieci, likwidacja |
| Stan zachowania | BARDZO ZŁY, Typ IVb - częściowa adaptacja z wydzieleniem |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945, po 1975? |
Obecnie cmentarz styka się z drogą, a pierwotny ewangelicki zaczynał się tam gdzie na zdjęciu satelitarnym zaczyna się aleja iglaków.
Roślinność
| Drzewa | dąb, klon, lipa, iglaki |
| Krzewy | lilak, grochodrzew, … |
| Inne | trawa,… |
Pierwotny układ cmentarza nieznany. Prawdopodobnie istniała aleja i podział na kwatery. Brak pomników przyrody.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | 1 | I poł. XX w | beton | - |
| Mogiły ziemne | TAK | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | 3 | I poł. XX w. | beton | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| ŁĄCZNIE | 4 stanowiska | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Brak danych o osobach znanych i zasłużonych pochowanych na cmentarzu.
Inskrypcje
Nie znaleziono.
Galeria zdjęć
fot. Mariusz Kaniecki, 2016
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
 |
| fot. 17 |
Renowacja
Nie przeprowadzono. Teren został zaadoptowany na cmentarz rzymskokatolicki - włączony w obręb cmentarza katolickiego powstałego po 1975 roku. nagrobki w znakomitej większości zostały zlikwidowane.
Osadnictwo w Grzybnie
Historia
Najstarsza wzmianka o Grzybnie pochodzi z krzyżackiej księgi strat z 1414. Było to dobro rycerskie podlegające komturstwu brodnickiemu. Pierwszym znanym właścicielem był Jan z Wichulca. W okresie I Rzeczpospolitej w 1570 roku właścicielami byli Konstancja Babalińska i Bartłomiej Wichulski. W 1672 Grzybnem, gdzie istniał folwark i wieś chłopska, władał Czelechowski, w 1697 Marcin Czapski. Następnie Jan Lehwald-Jezierski, a po jego śmierci w 1795 Grzybno przejął syn Florian Ignacy Jezierski. W 1840 zakupiła majątek Franciszka Łyskowska, od której przejął go Stanisław Łyskowski w 1862 i po 5 latach sprzedał Augustowi Kuhlow. Ten władał nim do 1890 kiedy sprzedał komisji kolonizacyjnej. Komisja kolonizacyjna rozparcelowała Grzybowo i utworzyła parafię ewangelicką. Kościół wybudowano w 1896, a od 1898 stał się samodzielną parafią. Zachowano jednak dwór z folwarkiem znanym nam właścicielem w 1903 był Karl Robe.
W 1921 zanotowano 54% mieszkańców wyznania ewangelickiego. W okresie międzywojennym właścicielem dworu był Karol Knorr (od przynajmniej 1923-co najmniej 1929), a pod koniec lat 30. Józef Kaczyński
Od 1948 kościół jest świątynią rzymskokatolicką pw. NSPJ. Pieczę nad nim trzymali franciszkanie z Brodnicy, potem był filiałem parafii w Bobrowie, a od 1975 stał się samodzielną parafią.
Ludzie
Spis strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Cieszinski, Dembski, Dombrowski, Görke, Jankowski, Jaworski, Kaminski, Malkowski, Murawski, Wysocki
Nauczyciel w 1925: Franciszek Marszał
Księga adresowa z 1941: Hapke (gościniec, sklep)
Bibliografia:
- 2781 Wrotzk, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1911.
- F. Calsow, General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland, T. IV Westpreussen, Berlin, 1872, s. 54-55.
- Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 89.
- Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Bobrowo na lata 2010-2014, s. 10, 12, 15, 16
- Grzybno w Słowniku historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu, http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=861&q=grzybno&d=0&t=0
- Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, Berlin, 1880, s. 96-97.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg, 1890, s. 548.
- Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 25.
- Książka adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów wojew. pomorskiego, Toruń, 1923, s. 55
- Księga adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów województwa pomorskiego, Toruń, 1929, s. 76
- H. Plehn, Ortsgeschischte des Kreises Strasburg in Westpreussen, Königsberg, 1900, s. 38-39.
- Provinz Westpreussen. Im Auftrag der Landwirtschaftskammer unter Mitwirkung der Königlichen Behörden der Provinz, Berlin, 1909, s. 284-285.
- K. Rauer, Hand-Matrikel der in sämmtlichen Kreisen des preussischen Staats auf Kreis- und Landtagen vertretenen Rittergüter, 1857, s. 49.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 3.
- Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Bydgoszczy i Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej w mieście Bydgoszczy na 1939 r., Warszawa, 1939, s. 99.
- R. Stawski, Walka o polskie majątki, "Czas Brodnicy" wyd. internetowe, z 1710.2013, http://www.czasbrodnicy.pl/czasbrodnicy/1,93191,14794686,Walka_o_polskie_majatki.html
- Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Bobrowo. Część A. Uwarunkowania i diagnoza stanu zagospodarowania przestrzennego, Bobrowo 2010, s. 37, http://www.bobrowo.bip.net.pl/?a=1399
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. II, s. 901.
- Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin: P. Niekammer, 1903, s. 160-161.
- J. Wultański, Grzybno, "Ziemia Michałowska. Gazeta Brodnicka" 1991, nr 11 (23), s. 8.