Cmentarz ewangelicki - Gutowo (gm. Zławieś Wielka)

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

guttau.PNG

Opis cmentarza

zabudowany.png mennonici.png smieci.png szkolny.png church.png
Położenie

Cmentarz położony na terenie płaskim, przy dawnej szkole ewangelickiej pośrodku wsi. Jadąc drogą krajową nr 10 przez Pędzewo na wysokości tamtejszej kaplicy przy szosie z jednej strony, a dawnego dworca PKP z drugiej strony mamy skrzyżowanie. Patrząc od strony Bydgoszczy skręcamy w lewo, w las, czyli w stronę po której jest budynek dawnej stacji kolejowej. Następnie jedziemy cały czas prosto, niemal równe 2 km, aż dojedziemy do przystanku PKS w Gutowie stojącego na wprost nas. Za nim znajduje się dawna szkoła, a za nią cmentarz. Od północy sąsiaduje z łąką, od wschodu z terenem częściowo zabudowanym, od południa z dawną szkołą ewangelicką, a od zachodu z polem uprawnym.

Podstawowe informacje
Data założenia <1789
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Zławieś Wielka (od 1896), przedtem Górsk (od 1614), przy cmentarzu stał dom modlitwy wspomniany po raz pierwszy w 1789
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,23 ha
Nr działki nie wyodrębniono, 171 i częściowo 170/2
Kształt czworokąt zbliżony do prostokąta
Najstarszy zachowany nagrobek k. XIX w.
Istniejąca dokumentacja ?
Zagrożenia śmieci, dewastacja
Stan zachowania ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji 1945, ?
Roślinność
Drzewa klon, jesion
Krzewy lilak, dzika róża, grochodrzew, …
Inne trawa, pokrzywy, …

Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Brak danych o alei. Układ cmentarza częściowo czytelny.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK >40 k. XIX w. - I poł. XX w. lastryko, beton, piaskowiec -
Mogiły ziemne NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Postumenty TAK ok. 20 k. XIX w. - I poł. XX w. lastryko, beton, piaskowiec -
Przyścienne NIE - - - -
ŁĄCZNIE co najmniej 40 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica TAK 1 co najmniej 1789 drewno spalona w 1945
Inne TAK 1 pocz. XX w. cegła szkoła ewangelicka

Brak danych o osobach znanych i zasłużonych pochowanych na cmentarzu.

Inskrypcje - fot. Robert Babiarz, 2014, 2015;

Galeria zdjęć

fot. Robert Babiarz, 2017

{$caption}
wozownia/kostnica

fot. Robert Babiarz, 2015

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3

fot. Robert Babiarz, 2014

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17
{$caption}
fot. 18
{$caption}
fot. 19
{$caption}
fot. 20

fot. Tymoteusz Słowikowski, 2013

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17
{$caption}
fot. 18
{$caption}
fot. 19
{$caption}
fot. 20
{$caption}
fot. 21
{$caption}
fot. 22

fot. Natalia Zofia Janowska, 2012

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17
{$caption}
fot. 18
{$caption}
fot. 19
{$caption}
fot. 20

fot. Inne

{$caption}
nieistniejąca kaplica

Renowacja

Nie przeprowadzono. Cmentarz wyszczególniony w SUiKZP gminy Zławieś Wielka. Jego teren nie został objęty planami zagospodarowania przestrzennego. Czynnikiem przyspieszającym dewastację jest umieszczenie w bezpośrednim sąsiedztwie osób mieszkających w barakach/kontenerach, które z cmentarza zrobiły wysypisko śmieci.

Osadnictwo w Gutowie

Historia

Gutowo nie jest miejscowością założoną w średniowieczu. Nie ma jej choćby w Słowniku historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu. Powszechnie przyjmuje się, że terytorium, na którym leży nadane było miastu Toruń przez Kazimierza Jagiellończyka w 1457 r. Tymczasem u Praetoriusa znajdziemy informację, że obszar Gutowa nadany był dopiero w 1520 r. gdy miasto Toruń zrzekło się roszczeń do swoich majątków na terenie starostwa świeckiego i w zamian mogło powiększyć patrymonium o leżące obok wcześniej nadanych przywilejem kazimierzowskim ziemie. Wówczas Toruń uzyskał od Zygmunta Starego m. in. dawne obszary komturii bierzgłowskiej, w skład której wchodziły ziemie dzisiejszego Gutowa. W tamtych czasach powierzchnię wsi pokrywały lasy i niewielkie pastwiska, których używali mieszkańcy sąsiednich miejscowości. Do formalnego założenia miało dojść w 1732 r. jednak mieszkańcy sąsiednich wsi protestowali gdyż tracili tym samym pastwiska. Nie wiadomo czy założenie w wymienionym roku okazało się skuteczne, bo dokument z 1749 r. wzmiankuje Gutowo jako wieś nowo założoną. Migracje kolonistów niemieckich miały miejsce do 1778 r. Zwierzchność miasta Torunia nad majątkami i wsiami skończyło się w 1850 r.
Wieś zasiedlona była niemal wyłącznie przez protestantów. W latach 70. XIX w. naliczono 1 katolika, 3 Żydów i 279 ewangelików. Dopiero po odzyskaniu niepodległości przez Polskę pojawiła się ludność polskojęzyczna, nadal jednak w mniejszości. W 1921 r. było 76% ewangelików. Informacja o domu modlitwy, w którym nauczyciel prowadzi nabożeństwo co niedzielę i czynnym obok cmentarzu pochodzi z 1789 r., co nie wyklucza, że został założony jeszcze wcześniej (w momencie powstania wsi). W okresie międzywojennym dom modlitwy jeszcze istniał. Podobno został spalony w 1945 r. Na początku XX w. wybudowano nową murowaną szkołę ewangelicką stojącą do dziś.

Ludzie

Księga adresowa z 1897: Aswaldt, Arendt, Ascher, Behnke, Bottke, Buchholz, Dittlau, Freder, Gaglin, Gorges, Heise, Lange, Lux, Kirste, Tapper, Dopslaff, Lojewski, Minkoley, Heinke, Teske, Wicknig, Wichnig, Wunsch, Merle, Raguse, Pansegrau, Spigalski, Steinke,

Księga adresowa z 1908 r. zawiera następujące nazwiska: Barke (właściciel gospodarstwa), Behnke (właściciel gospodarstwa, sołtys), Brandt (właściciel gospodarstwa), Freder (właściciel gospodarstwa, murarz, rada starszych powiatu toruńskiego), Gaglin (właściciel gospodarstwa), Gohr (nauczyciel), Grossmann (pomocnik leśniczego), Heise (właściciel młyna, rada sołecka), Kirste (inspicjent, właściciel gospodarstwa), Kruger (właściciel gospodarstwa), Lambrecht (właściciel gospodarstwa), Liedtke (właścicielka gospodarstwa), Lux (właściciel gospodarstwa), Minkoley (właściciel gospodarstwa), Pansegrau (karczma), Paul (właściciel gospodarstwa), Raguse (właściciel gospodarstwa, cieśla), Rose (właściciel gospodarstwa, rada sołecka), Steinke (właściciel gospodarstwa), Thiemann (właściciel gospodarstwa), Treichel (właściciel gospodarstwa), Wicking (właściciel gospodarstwa, karczma), Wunsch (właściciel gospodarstwa), Zittlau (właściciel gospodarstwa)

Spis strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Arndt, Aswaldt, Behnke, Gaglin, Haase, Heise, Hohne, Karl, Krienke, Minkoley, Ordon, Pritzlaff, Rosin, Schmidt, Steinke, Telke, Treichel, Wicking, Wunsch, Zimmermann

Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Heise (wiatrak), Podlasińska (sklep), Stawski (sklep)

Bibliografia:

  1. 2876 Birglau, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1909. comp.jpg
  2. Adressbuch der Stadt Thorn, Podgorz u. Mocker sowie des Landkreises Thorn für das Jahr 1897, Thorn, 1897. comp.jpg
  3. Adressbuch für Thorn. Stadt und Land 1908, Thorn, 1908. comp.jpg
  4. Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 94. comp.jpg
  5. Die Gemeinden und Gutsbezirke der Provinz Preussen und ihre Bevölkerung : nach den Urmaterialien der allgemeinen Volkszählung vom 1. December 1871, Berlin, 1874, s. 435-436. comp.jpg
  6. G. G. Dittmann, Beyträge zur Geschichte der Stadt Thorn. Bd. 1, 1789, s. 39. comp.jpg
  7. Gutowo na Heim@Thorn, http://www.thorn-wpr.de/fngu.htm [dostęp: 04.03.2015]
  8. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 551-552. comp.jpg
  9. Historia Torunia t. II, cz. 1. U schyłku średniowiecza i w początkach odrodzenia (1454-1548) pod red. Mariana Biskupa, Toruń: TNT, 1992, s. 37, 76-77.
  10. Historia Torunia t. III, cz. 1. W czasach zaboru pruskiego (1793-1920) pod red. Mariana Biskupa, Toruń: TNT, 2003, s. 245.
  11. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1164. comp.jpg
  12. H. Maercker, Geschichte der ländlichen Ortschaften und der drei kleineren Städte des Kreises Thorn in seiner früheren Ausdehnung vor der Abzweigung des Kreises Briesen i. J. 1888. Danzig, 1900, s. 285-287. comp.jpg
  13. K. G. Praetorius, Tophographish-historisch-statistische Beschreibung der Stadt Thorn und ihres Gebietes : die Vorzeit und Gegenwart umfassend, Thorn : Gedruckt W. Th. Lohde, 1832, s. 248, 265. comp.jpg
  14. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 57 comp.jpg
  15. O. Steinmann, Der Kreis Thorn. Statistische Beschreibung. Thorn 1866, s. 285 comp.jpg
  16. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. II, s. 917. comp.jpg
  17. Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zławieś Wielka. Część I - Uwarunkowania, Warszawa: Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, 2007, s. 44.
  18. Zdjęcia cmentarza w Gutowie na UpstreamVistula.org z 2005 r., http://www.upstreamvistula.org/Cemeteries/Cemetery_Distinct_D.php?id=83&type=recent [dostęp: 04.03.2015]
cmentarzewangelickigutowooledrzy
wersja strony: 11, ostatnia edycja: 30 Jul 2017 15:51
Edytuj Oceń (0) Tagi Historia Pliki Drukuj Narzędzia + Opcje
O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License