Są błędy? Niejasności? Brakuje czegoś? A może chcesz użyć poniższych informacji? - pisz: lp.pw|adytnalta.akcilegnawe#lp.pw|adytnalta.akcilegnawe
Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
| brak cm na starych mapach |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony w lesie na lekkim wywyższeniu, ok. 60 metrów na południe od Składu Materiałowego Gardeja 1 Regionelanej Bazy Logistycznej Wojska Polskiego. Brak bezpośredniej drogi dojazdowej. Jadąc drogą krajową nr 55 przez Zarośle skręcamy w prawo w las tuż za kierunkowskazem "Gubiny 4 km". Po ok. 2,3 km dojeżdżamy do skrzyżowania z drogą prowadzącą do centrum Jam i siedziby Nadleśnictwa. Jedziemy dalej ok. 400 m. aż dojedziemy do skrzyżowania z traktem leśnym. Tu skręcamy w lewo. Po ok. 400 metrach musimy się zatrzymać. Następnie niecałe 50 metrów w prawo (na wschód) nieco pod górę.
Uwaga: trakt leśny nie zawsze jest przejezdny.
Podstawowe informacje
| Data założenia | 1820 |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Gardeja (od 1546) |
| Status | nieczynny, brak dokumentów potwierdzających urzędowe zamknięcie cmentarza |
| Powierzchnia | ~0,04 ha (wg BDL i karty cmentarza) ~0,02 ha (wg Lapidariów) |
| Nr działki | niewydzielona katastralnie, obręb Gubiny, na terenie działki nr 3070/7 |
| Kształt | zbliżony do prostokąta (wg Lapidariów) kwadrat (wg BDL i Karty cmentarza) |
| Najstarszy zachowany nagrobek z inskrypcja | Erwin Schultz (+ 13.10.1886) |
| Istniejąca dokumentacja | Karta cmentarza, oprac. H. Grecki, 1991 M. Wiśniewski, Cmentarz leśników w Jamach, 2020 |
| Zagrożenia | śmieci, splantowanie terenu, likwidacja nagrobków |
| Stan zachowania | PO PRACACH PORZĄDKOWO-REMONTOWYCH, typ VIa |
| Data ostatniego pochówku, zamknięcia, likwidacji | ?, -, - |
| Ewidencja zabytków | WEZ, WUOZ Toruń |
| Stan prawny | własność Skarbu Państwa w trwałym Zarządzie Lasów Państwowych - Nadleśnictwa Jamy, Ls |
Karta cmentarza wytworzona w 1991 roku i Bank Danych o Lasach (wydzielenie o adresie leśnym 12-09-2-12-70-b) twierdzą, że cmentarz jest w kształcie kwadratu o powierzchni 4 arów. Prace porządkowo-remontowe wykazały, iż cmentarz ma kształt prostokąta o powierzchni nieco przekraczajacej 2 ary.
Ostatni pochówek - udowodniony za pomocą ksiąg metrykalnych Parafii Ewangelicko-Unijnej w Gardei wskazujących miejsce pochówku i istniejącego nagrobka - odbył się w 1900 roku. Późniejsze dane z ksiąg metrykalnych wymienionej parafii nie wskazywały miejsca pochówku jednak miejsce zamieszkania i zgonu, wyznanie oraz profesja nieboszczyków czynią wysoce prawdopodobnym pochówki w 1910 i 1911 roku. Nie można wykluczyć pochówków w okresie okupacji hitlerowskiej.
Roślinność
| Drzewa | buk, klon, lipa |
| Krzewy | - |
| Inne | bluszcz, paproć |
Brak pomników przyrody. Brak starodrzewu.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mogiły obmurowane | TAK | 8 | IV ćw. XIX w - p. XX w. | lastryko, beton, kamień polny, sztuczny kamień | 1 mogiła ze sztucznego kamienia, 5 mogił z lastryko czarnego, 2 mogiły z kamienia polnego |
| Mogiły obmurowane z postumentem | TAK | 1 | IV ćw. XIX w. | beton | - |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | TAK | 1 | I poł XX w. | lastryko, beton, kamień polny | w środku 3 mogiły obmurowane |
| Postumenty | NIE | - | - | - | - |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
| RAZEM | 10 stanowisk (12 nagrobków) | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | TAK | 1 | 2020-2021 | drewno | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Krzyż | NIE | - | - | - | - |
| Budynek sakralny | NIE | - | - | - | - |
Układ zewnętrzny cmentarza czytelny - uwidoczniony poprzez drewniane ogrodzenie.
Układ wewnętrzny czytelny. Nagrobki orientowane.
Inskrypcje - fot. Michał P. Wiśniewski, 2020; WUOZ Toruń, oprac. H. Grecki, 1991.
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2020
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
 |
| fot. 17 |
 |
| fot. 18 |
 |
| fot. 19 |
 |
| fot. 20 |
 |
| fot. 21 |
 |
| fot. 22 |
 |
| fot. 23 |
 |
| fot. 24 |
 |
| fot. 25 |
 |
| fot. 26 |
 |
| fot. 27 |
 |
| fot. 28 |
 |
| fot. 29 |
 |
| fot. 30 |
 |
| fot. 31 |
 |
| fot. 32 |
 |
| fot. 33 |
 |
| fot. 34 |
 |
| fot. 35 |
 |
| fot. 36 |
 |
| fot. 37 |
 |
| fot. 38 |
 |
| fot. 39 |
 |
| fot. 40 |
fot. Michał P. Wiśniewski, 2020 (przed pracami)
 |
| fot. 41 |
 |
| fot. 42 |
 |
| fot. 43 |
 |
| fot. 44 |
 |
| fot. 45 |
 |
| fot. 46 |
 |
| fot. 47 |
 |
| fot. 48 |
 |
| fot. 49 |
 |
| fot. 50 |
 |
| fot. 51 |
 |
| fot. 52 |
 |
| fot. 53 |
 |
| fot. 54 |
 |
| fot. 55 |
 |
| fot. 56 |
 |
| fot. 57 |
WUOZ Toruń, oprac. H. Grecki, 1991
 |
| fot. 58 |
 |
| fot. 59 |
Działania porządkowo-remontowe, upamiętnienia
Cmentarz uporządkowany przez Stowarzyszenie Lapidaria. Zapomniane cmentarze Pomorza i Kujaw w okresie IX-X 2020 roku na zlecenie i przy współpracy Nadleśnictwa Jamy. Pierwotna lustracja terenu wykazała istnienie 8 nagrobków w tym pola grobowego i 2 destruktów. W wyniku przeprowadzonych prac okazało się, że na cmentarzu zachowało się 12 nagrobków (bez destruktów), w tym jedno pole grobowe. Wszystkie nagrobki zostały wyciągnięte z ziemi, wypoziomowane, ułożone na cegłach izolujących od podłoża, sklejone (jeśli teo wymagały), wyczyszczone, uzupełnione piachem. Uczytelniono równiez inskrypcje. Zapadnięte mogiły wykonane z kamienia polnego zostały ułożone ponownie.
Dokończenie ogrodzenia, montaż tablicy informacyjnej i ewentualne uroczyste nabożeństwo odbędzie się w 2021 roku.
Historia cmentarza
Historia
Pierwszego pochówku w lesie niedaleko siedziby Nadleśnictwa Jamy dokonano 5 czerwca 1820 roku za pozwoleniem Rejencji Kwidzyńskiej. Pochowanym został Hermann Friedrich Hirsch, pierwszy królewski nadleśniczy Nadleśnictwa Jamy. Najprawdopodobniej pochowano go tam na jego osobiste życzenie. Kolejnego pochówku dokonano 9 lat później, 15 października 1829 roku, gdy nadleśnczy Carl Friedrich Jurisch pochował tam nieochrzczoną córkę. Według zapisków ksiąg metrykalnych nadleśnczy Jurisch pochował tu łącznie 5 swoich dzieci, małżonkę w ciąży i prawdopodobnie swojego brata. Na cmentarzu pochowani zostali także członkowie rodzin późniejszych nadleśniczych o nazwiskach Busch i Schultz, członkowie rodzin leśniczych oraz 4 mieszkańców osady Jamy niezwiązanych z leśnictwem. Łącznie pochowano przynajmniej 25 osób. Data ostatniego pochówku pozostaje nieznana. Odbył się w 1900, 1910 lub 1911 roku. Nie można wykluczyć pochówków w okresie okupacji hitlerowskiej.
Cmentarz służył wiernym wyznania ewangelickiego należącym do parafii ewangelickiej w Gardei. Pierwsze wzmianki o Jamach związane są powstaniem tutejszej administracji leśniej. Najwcześniejsze informacje mówią o gajówce istniejącej w 1789 roku. Wcześniejsze źródła, m. in. wizytacje parafialne nie potwierdzają istnienia osady Jamy.
Ludzie
Kolejni nadleśniczy okresu pruskiego (w nawiasie lata służby):
- Hermann Friedrich Hirsch (1817-1820)
- ? Schroen (1820-1823)
- ? von Hippel (1823-1829)
- Carl Friedrich Wilhelm Jurisch (1829-1861)
- ? Gene (1861-1870)
- Ernst Carl Ludwig Busch (1870-1881)
- Wilhelm Schultz (1881-1906)
- ? Fink (1906-1912)
- ? Henschel (1912-1920?)
Bibliografia:
- M. Wiśniewski, Cmentarz leśników w Jamach, 2020 [dokument niepublikowany]