Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz połozony w polu, w północno zachodnim skraju wsi, przy granicy z Wilczami. Wyjeżdżamy z Bydgoszczy ulicą Sudecką. Już w Jarużynie na skrzyżowaniu przy kapliczce skręcamy w lewo na Kolonię Jarużyn i Żołędowo. Zaraz za lasem skręcamy w prawo w ulicę Kolonia i dojeżdżamy do skrzyżowania z Nowowiejską. Nie skręcamy w nią, ale jedziemy dalej na lewo. Po ok. 300 metrach w polu blisko drogi widzimy cmentarz. Ze wszystkich stron sąsiaduje z polem uprawnym.
Podstawowe informacje
| Data założenia | II poł. XIX w. |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Fordon (od 1822) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | 0,19ha |
| Nr działki | 1 |
| Kształt | zbliżony do kwadratu |
| Najstarszy zachowany nagrobek | 1872 |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | śmieci, splantowanie |
| Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, ? |
Roślinność
| Drzewa | dąb,… |
| Krzewy | lilak, grochodrzew, … |
| Inne | trawa, … |
Brak informacji o alei. Układ cmentarza nieczytelny. Brak pomników przyrody.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | 3 | I poł. XX w. | lastryko, beton | |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | 1 | I poł. XX w. | beton | przy mogile, choć upamiętnia śmierć z 1872 to wydaje się, że powstał później |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Krzyż | NIE | - | - | - | - |
| Inne | TAK | - | ? | kamień polny | kamienie polne tworzące fragment obmurowania od strony północnej i 2 kamienie na terenie cmentarza |
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych
Inskrypcje - Michał P. Wiśniewski, 2015
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2015
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
Renowacja
Nie przeprowadzono. W południowo wschodnim narożu zebrano ucięte gałęzie. W Planie odnowy Miejscowości nie ma żadnej wzmianki o istnieniu cmentarza.
Osadnictwo w Jarużynie.
Historia
Najstarsze wzmianki o Jarużynie pochodzą z 1293, czyli jeszcze z czasów kasztelanii wyszogrodzkiej. Już wtedy wieś należała do proboszcza wyszogrodzkiego. Po założeniu Fordonu Jarużyn zwany Jezurzynem stanowił uposażenie probostwa fordońskiego. Jeszcze w spisie z 1860 roku czytamy, że nadal jest własnością probostwa fordońskiego i dzieli się na majątek z wsią (Jarużyn Górny), folwark (Jarużyn Dolny) i kolonię Jarużyn. Na terenie tej ostatniej znajduje się cmentarz, nie znaleziono jednak daty jej powstania. Taki podział na 3 części utrzymał się jeszcze w latach 80. XIX w.
Najwięcej protestantów było w I poł. XIX w. - prawdopodobnie wtedy założono Kolonię Jarużyn. Z czasem ich ilość maleje. W 1921 było ich 31 osób tj. 8% mieszkańców. Pierwsza szkoła została założona w Jarużynie w 1840. Była to elementarna szkoła katolicka. Nie wiadomo jak długo przetrwała, bo w spisie z 1860 widnieje informacja, że katolicy uczęszczają do szkoły w Fordonie, a ewangelicy do Pałcza. Nowy budynek szkoły katolickiej wybudowano w 1910. Ewangelicy i katolicy przynależeli do parafii w Fordonie.
Ludzie
Lista poległych w I wojnie światowej zawiera następujące nazwiska: Badzinski, Bartz, Baumgart, Boguszewski, Bohm, Bonnes, Borkowski, Butta, Dey, Dubielewski, Gatza, Goretzki, Jahns, Hedraszewski, Kaczmarek, Kaszewski, Kilkowski, Kirschstein, Koralewski, Kulikowski, Ludtke, Masaika, Nawrocki, Nowakowski, Pijanowski, Przybylowicz, Schalayda, Schultz, Stengel, Szymanski, Włodarski
Księga adresowa Polski z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Bernardowicz (zajazd), Józef Gniot (dzierżawca majątku), Górski (właściciel gospodarstwa), Kaszewski (właściciel gospodarstwa)
Bibliografia:
- 2774 Zolondowo, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1: 25 000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1940.
- S. Kozierowski, Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski T.1 A-Ł, 1921, s. 316.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1356.
- Plan Odnowy Miejscowości Jarużyn na lata 2009-2016, 2009.
- L. Rzepecki, Obraz katolickich szkół elementarnych objętych Archidyjecezyjami Gnieźnieńską i Poznańską oraz Dyjecezyjami Chełmińską i Warmińską, Poznań, 1867, s. 69.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie, Warszawa: GUS, 1926, s. 3.
- Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Osielsko, Osielsko, 1997, s. 7, 40. http://bip.osielsko.pl/?cid=261&bip_id=1316 [dostęp: 20.09.2015]
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. III, s. 463.
- Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks : mit einer geographisch-statistischen Übersicht derselben, Bromberg: Gruenauer, 1833, s. 5.
- Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 16-17.
- A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen, Posen: W. Decker, 1898, s. 65-66.