Cmentarz ewangelicki - Jeziorki (gm. Osiek)

Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia

Położenie cmentarza - mapy

---

Opis cmentarza

Położenie

Cmentarz położony w północnej części wsi. Jadąc drogą wojewódzką nr 560 z Brodnicy w kierunku Osieka mijamy Pissę i ok. 350 metrów dalej skręcamy w prawo do centrum Jeziorek. Następne skrzyżowanie w środku wsi mamy za niecałe 800 metrów i tu skręcamy w prawo. Po kolejnych 160 metrach jesteśmy przy cmentarzu będącym po prawej stronie. Od północy, wschodu i południa graniczy z nieużytkami, a od zachodu z drogą, którą dojechaliśmy.

Podstawowe informacje

Data założenia	1725 (?)
Wyznanie	ewangelicki
Ówczesna parafia	Rypin (od 1938), Michałki-Rypin (1888-1938), Michałki (1784-1888), miejscowy kantorat od 1725
Status	nieczynny
Powierzchnia	~0,27ha
Nr działki	17 i kawałek 16
Kształt	czworokąt zbliżony do prostokąta
Najstarszy zachowany nagrobek	1875
Istniejąca dokumentacja	?
Zagrożenia	śmieci, dewastacja
Stan zachowania	UPORZĄDKOWANY, Typ VIa
Data zamknięcia, likwidacji	1970, -

Roślinność

Drzewa	dąb, lipa, klon, sosna…
Krzewy	lilak, iglaki,…
Inne	barwinek, …

Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza czytelny. Wyodrębniona główna aleja.

Nagrobki i inne elementy

Nagrobki
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Cenotafy	NIE	-	-	-	-
Cippusy	NIE	-	-	-	-
Grobowce	NIE	-	-	-	-
Krzyże	NIE	-	-	-	-
Mogiły obmurowane	NIE	-	-	-	-
Mogiły ziemne	NIE	-	-	-	-
Obeliski	NIE	-	-	-	-
Płyty poziome	NIE	-	-	-	-
Płyty pionowe	NIE	-	-	-	-
Pola grobowe	NIE	-	-	-	-
Postumenty	NIE	-	-	-	-
Przyścienne	NIE	-	-	-	-
RAZEM	> 42 stanowiska
Elementy
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Mur ogrodzeniowy	TAK	-	?	beton, metal	betonowe słupki ogrodzone drutem kolczastym
Brama	TAK	1	okres międzywojenny?	cegła, drewno	-
Kościół	NIE	-	-	-	-
Kaplica	NIE	-	-	-	do końca lat 40. XX w. stała tuż za cmentarzem od strony południowej
Inne	TAK	2	2013	metal, granit, beton	metalowy krzyż i kamień z tabliczką informacyjną

Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.

Inskrypcje

---

Galeria zdjęć

fot. Grzegorz Becmer, 2016

fot. 1

fot. 2

fot. 3

fot. 4

fot. 5

fot. 6

fot. 7

fot. 8

fot. 9

fot. 10

fot. 11

fot. 12

fot. 13

fot. 14

fot. 15

fot. 16

fot. 17

fot. 18

fot. 19

fot. 20

fot. 21

fot. 22

fot. 23

fot. 24

fot. 25

fot. 26

fot. 27

fot. 28

fot. 29

fot. 30

fot. 31

fot. 32

fot. 33

fot. Tymoteusz Słowikowski, 2015

fot. 1

A. Treichel, Geschichte des Deutschtums von Rippin und Umgegend, 1942 (fot. sprzed 1914)

fot. 1

---

Renowacja

Cmentarz uporządkowano i upamiętniono kamieniem z tabliczką pamiątkową w 2013 roku. Zamontowano także nowy krzyż. W 2017 roku z inicjatywy pastora Dawida Mendroka, administratora rypińskiej parafii ewangelicko-augsburskiej, przeprowadzono wiosenne porządki.

---

Osadnictwo w Jeziorkach

Historia

Opracowania podają 1725 rok jako datę powstania kantoratu w Jeziorkach. Oznacza to, że osadnicy olęderscy zostali sprowadzeni przez Stanisława Sierakowskiego herbu Ogończyk, który w 1720 kupił od kasztelana rypińskiego Jana Kuczborskiego majątek Osiek i w granicach swych dóbr założył wieś Jeziorki. Prawdopodobnie założenie kantoratu równało się powstaniu cmentarza, lecz bezpośredni dowód na jego istnienie znajdujemy dopiero w wizytacji parafialnej z 1781. Kantorat podlegał pod najstarszą na ziemi dobrzyńskiej parafię ewangelicką w Michałkach. Podczas uroczystości poświecenia tamtejszego drewnianego kościoła w 1779 brał udział również kantor z Jeziorek, Gottlieb Pokrandt (formalnie parafię w Michałkach erygowano w 1784). Przez 2 stulecia szkoła pozostawała kantoralną aż do czasu, gdy polskie władze włączyły ją w swój system oświatowy. Wywołało to ostry sprzeciw miejscowej ludności w 1925. Sprawa trafiła aż do Naczelnego Trybunału Administracyjnego w Warszawie. Ostatecznie zapadł wyrok korzystny dla ewangelików, ale tylko w przypadku szkoły w Obórkach. Dwa pozostałe kantoraty - Jeziorki i Kretki Duże - zostały zamknięte w 1927 i dzieci ewangelickie uczęszczały albo do Obórek albo do Osieka. Warto wspomnieć przy tym, że w 1921 roku 89% ludności Jeziorek to Niemcy wyznania ewangelickiego. Po II wojnie światowej, podobno jeszcze w latach 40. XX w. drewniany zespół kantoralny w Jeziorkach stojący tuż przy cmentarzu został rozebrany.

Ludzie

Kantorzy: Johann Pokrandt, Gottlieb Pokrandt, Paul Karl Janecki, Gottfried Werner (1869-1914), Johann Domin

Michael Wolff - członek kolegium kościelnego na pocz. XX w.

---

Źródła:

1. 2882 Wilhelmsdank, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1944.
2. P. Gałkowski, Genealogia ziemiaństwa ziemi dobrzyńskiej XIX - XX wieku, 1997, s. 190.
3. M. Grzybowski, Katolickie kaplice dworskie oraz miejsca kultu innowierców na Mazowszu w drugiej połowie XVIII w., "Studia Płockie" 1985, t. XIII, s. 281-282.
4. A. Hitzeman, J. Dennerlein, 150 Years Evangelical-Lutheran congregation at Michalki-Rypin, 2008 (oryg. 1929), s. 3, 9.
5. E. Kneifel, Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden in Polen 1555-1939. Eine Parochialgeschichte in Einzeldarstellungen. Vierkirchen über München : Selbstverlag des Verfassers, 1971, s. 59, 68.
6. A. Mietz, Protestanci, [w:] Osiek Rypiński: dzieje parafii i gminy pod red. M. Grzybowskiego, 1994, s. 117, 118, 121, 123, 126, 132, 134, 136-138.
7. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 1, M. St. Warszawa, województwo warszawskie. Warszawa: GUS, 1925, s. 160.
8. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. III, s. 576.
9. A. Treichel, Geschichte des Deutschtums von Rippin und Umgegend, Rippin : Landkreis Rippin, 1942, s. 27, 39, 45, 49, 50-51, 52, 61, 62, 78.

---

Lapidaria » powiat brodnicki » gmina Osiek » Jeziorki (gm. Osiek)