Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
Opis cmentarza




Położenie
Cmentarz położony w północnej części wsi. Jadąc drogą wojewódzką nr 560 z Brodnicy w kierunku Osieka mijamy Pissę i ok. 350 metrów dalej skręcamy w prawo do centrum Jeziorek. Następne skrzyżowanie w środku wsi mamy za niecałe 800 metrów i tu skręcamy w prawo. Po kolejnych 160 metrach jesteśmy przy cmentarzu będącym po prawej stronie. Od północy, wschodu i południa graniczy z nieużytkami, a od zachodu z drogą, którą dojechaliśmy.
Podstawowe informacje
Data założenia | 1725 (?) |
Wyznanie | ewangelicki |
Ówczesna parafia | Rypin (od 1938), Michałki-Rypin (1888-1938), Michałki (1784-1888), miejscowy kantorat od 1725 |
Status | nieczynny |
Powierzchnia | ~0,27ha |
Nr działki | 17 i kawałek 16 |
Kształt | czworokąt zbliżony do prostokąta |
Najstarszy zachowany nagrobek | 1875 |
Istniejąca dokumentacja | ? |
Zagrożenia | śmieci, dewastacja |
Stan zachowania | UPORZĄDKOWANY, Typ VIa |
Data zamknięcia, likwidacji | 1970, - |
Roślinność
Drzewa | dąb, lipa, klon, sosna… |
Krzewy | lilak, iglaki,… |
Inne | barwinek, … |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza czytelny. Wyodrębniona główna aleja.
Nagrobki i inne elementy
Nagrobki | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
Cippusy | NIE | - | - | - | - |
Grobowce | NIE | - | - | - | - |
Krzyże | NIE | - | - | - | - |
Mogiły obmurowane | NIE | - | - | - | - |
Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
Obeliski | NIE | - | - | - | - |
Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
Postumenty | NIE | - | - | - | - |
Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
RAZEM | > 42 stanowiska | ||||
Elementy | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Mur ogrodzeniowy | TAK | - | ? | beton, metal | betonowe słupki ogrodzone drutem kolczastym |
Brama | TAK | 1 | okres międzywojenny? | cegła, drewno | - |
Kościół | NIE | - | - | - | - |
Kaplica | NIE | - | - | - | do końca lat 40. XX w. stała tuż za cmentarzem od strony południowej |
Inne | TAK | 2 | 2013 | metal, granit, beton | metalowy krzyż i kamień z tabliczką informacyjną |
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje
Galeria zdjęć
fot. Grzegorz Becmer, 2016
fot. Tymoteusz Słowikowski, 2015
A. Treichel, Geschichte des Deutschtums von Rippin und Umgegend, 1942 (fot. sprzed 1914)
Renowacja
Cmentarz uporządkowano i upamiętniono kamieniem z tabliczką pamiątkową w 2013 roku. Zamontowano także nowy krzyż. W 2017 roku z inicjatywy pastora Dawida Mendroka, administratora rypińskiej parafii ewangelicko-augsburskiej, przeprowadzono wiosenne porządki.
Osadnictwo w Jeziorkach
Historia
Opracowania podają 1725 rok jako datę powstania kantoratu w Jeziorkach. Oznacza to, że osadnicy olęderscy zostali sprowadzeni przez Stanisława Sierakowskiego herbu Ogończyk, który w 1720 kupił od kasztelana rypińskiego Jana Kuczborskiego majątek Osiek i w granicach swych dóbr założył wieś Jeziorki. Prawdopodobnie założenie kantoratu równało się powstaniu cmentarza, lecz bezpośredni dowód na jego istnienie znajdujemy dopiero w wizytacji parafialnej z 1781. Kantorat podlegał pod najstarszą na ziemi dobrzyńskiej parafię ewangelicką w Michałkach. Podczas uroczystości poświecenia tamtejszego drewnianego kościoła w 1779 brał udział również kantor z Jeziorek, Gottlieb Pokrandt (formalnie parafię w Michałkach erygowano w 1784). Przez 2 stulecia szkoła pozostawała kantoralną aż do czasu, gdy polskie władze włączyły ją w swój system oświatowy. Wywołało to ostry sprzeciw miejscowej ludności w 1925. Sprawa trafiła aż do Naczelnego Trybunału Administracyjnego w Warszawie. Ostatecznie zapadł wyrok korzystny dla ewangelików, ale tylko w przypadku szkoły w Obórkach. Dwa pozostałe kantoraty - Jeziorki i Kretki Duże - zostały zamknięte w 1927 i dzieci ewangelickie uczęszczały albo do Obórek albo do Osieka. Warto wspomnieć przy tym, że w 1921 roku 89% ludności Jeziorek to Niemcy wyznania ewangelickiego. Po II wojnie światowej, podobno jeszcze w latach 40. XX w. drewniany zespół kantoralny w Jeziorkach stojący tuż przy cmentarzu został rozebrany.
Ludzie
Kantorzy: Johann Pokrandt, Gottlieb Pokrandt, Paul Karl Janecki, Gottfried Werner (1869-1914), Johann Domin
Michael Wolff - członek kolegium kościelnego na pocz. XX w.
Źródła:
- 2882 Wilhelmsdank, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1944.
- P. Gałkowski, Genealogia ziemiaństwa ziemi dobrzyńskiej XIX - XX wieku, 1997, s. 190.
- M. Grzybowski, Katolickie kaplice dworskie oraz miejsca kultu innowierców na Mazowszu w drugiej połowie XVIII w., "Studia Płockie" 1985, t. XIII, s. 281-282.
- A. Hitzeman, J. Dennerlein, 150 Years Evangelical-Lutheran congregation at Michalki-Rypin, 2008 (oryg. 1929), s. 3, 9.
- E. Kneifel, Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden in Polen 1555-1939. Eine Parochialgeschichte in Einzeldarstellungen. Vierkirchen über München : Selbstverlag des Verfassers, 1971, s. 59, 68.
- A. Mietz, Protestanci, [w:] Osiek Rypiński: dzieje parafii i gminy pod red. M. Grzybowskiego, 1994, s. 117, 118, 121, 123, 126, 132, 134, 136-138.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 1, M. St. Warszawa, województwo warszawskie. Warszawa: GUS, 1925, s. 160.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. III, s. 576.
- A. Treichel, Geschichte des Deutschtums von Rippin und Umgegend, Rippin : Landkreis Rippin, 1942, s. 27, 39, 45, 49, 50-51, 52, 61, 62, 78.