Cmentarz ewangelicki - Jeziorki (gm. Osiek)

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

_cm6DYucdgMmSz84JYmfFnoBI59ANqq_qSgqq5eD3zAWQ36xgxSKBbZbL9UtocWPoWeT-dTQqAYpUCg=w320

Opis cmentarza

polny.png mennonici.png chronione.png renowacja.png
Położenie

Cmentarz położony w północnej części wsi. Jadąc drogą wojewódzką nr 560 z Brodnicy w kierunku Osieka mijamy Pissę i ok. 350 metrów dalej skręcamy w prawo do centrum Jeziorek. Następne skrzyżowanie w środku wsi mamy za niecałe 800 metrów i tu skręcamy w prawo. Po kolejnych 160 metrach jesteśmy przy cmentarzu będącym po prawej stronie. Od północy, wschodu i południa graniczy z nieużytkami, a od zachodu z drogą, którą dojechaliśmy.

Podstawowe informacje
Data założenia 1725 (?)
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Rypin (od 1938), Michałki-Rypin (1888-1938), Michałki (1784-1888), miejscowy kantorat od 1725
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,27ha
Nr działki 17 i kawałek 16
Kształt czworokąt zbliżony do prostokąta
Najstarszy zachowany nagrobek 1875
Istniejąca dokumentacja ?
Zagrożenia śmieci, dewastacja
Stan zachowania UPORZĄDKOWANY, Typ VIa
Data zamknięcia, likwidacji 1970, -
Roślinność
Drzewa dąb, lipa, klon, sosna…
Krzewy lilak, iglaki,…
Inne barwinek, …

Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza czytelny. Wyodrębniona główna aleja.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Mogiły obmurowane NIE - - - -
Mogiły ziemne NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Postumenty NIE - - - -
Przyścienne NIE - - - -
RAZEM > 42 stanowiska
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy TAK - ? beton, metal betonowe słupki ogrodzone drutem kolczastym
Brama TAK 1 okres międzywojenny? cegła, drewno -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - do końca lat 40. XX w. stała tuż za cmentarzem od strony południowej
Inne TAK 2 2013 metal, granit, beton metalowy krzyż i kamień z tabliczką informacyjną

Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.

Inskrypcje


Galeria zdjęć

fot. Grzegorz Becmer, 2016

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17
{$caption}
fot. 18
{$caption}
fot. 19
{$caption}
fot. 20
{$caption}
fot. 21
{$caption}
fot. 22
{$caption}
fot. 23
{$caption}
fot. 24
{$caption}
fot. 25
{$caption}
fot. 26
{$caption}
fot. 27
{$caption}
fot. 28
{$caption}
fot. 29
{$caption}
fot. 30
{$caption}
fot. 31
{$caption}
fot. 32
{$caption}
fot. 33

fot. Tymoteusz Słowikowski, 2015

{$caption}
fot. 1

A. Treichel, Geschichte des Deutschtums von Rippin und Umgegend, 1942 (fot. sprzed 1914)

{$caption}
fot. 1

Renowacja

Cmentarz uporządkowano i upamiętniono kamieniem z tabliczką pamiątkową w 2013 roku. Zamontowano także nowy krzyż. W 2017 roku z inicjatywy pastora Dawida Mendroka, administratora rypińskiej parafii ewangelicko-augsburskiej, przeprowadzono wiosenne porządki.


Osadnictwo w Jeziorkach

Historia

Opracowania podają 1725 rok jako datę powstania kantoratu w Jeziorkach. Oznacza to, że osadnicy olęderscy zostali sprowadzeni przez Stanisława Sierakowskiego herbu Ogończyk, który w 1720 kupił od kasztelana rypińskiego Jana Kuczborskiego majątek Osiek i w granicach swych dóbr założył wieś Jeziorki. Prawdopodobnie założenie kantoratu równało się powstaniu cmentarza, lecz bezpośredni dowód na jego istnienie znajdujemy dopiero w wizytacji parafialnej z 1781. Kantorat podlegał pod najstarszą na ziemi dobrzyńskiej parafię ewangelicką w Michałkach. Podczas uroczystości poświecenia tamtejszego drewnianego kościoła w 1779 brał udział również kantor z Jeziorek, Gottlieb Pokrandt (formalnie parafię w Michałkach erygowano w 1784). Przez 2 stulecia szkoła pozostawała kantoralną aż do czasu, gdy polskie władze włączyły ją w swój system oświatowy. Wywołało to ostry sprzeciw miejscowej ludności w 1925. Sprawa trafiła aż do Naczelnego Trybunału Administracyjnego w Warszawie. Ostatecznie zapadł wyrok korzystny dla ewangelików, ale tylko w przypadku szkoły w Obórkach. Dwa pozostałe kantoraty - Jeziorki i Kretki Duże - zostały zamknięte w 1927 i dzieci ewangelickie uczęszczały albo do Obórek albo do Osieka. Warto wspomnieć przy tym, że w 1921 roku 89% ludności Jeziorek to Niemcy wyznania ewangelickiego. Po II wojnie światowej, podobno jeszcze w latach 40. XX w. drewniany zespół kantoralny w Jeziorkach stojący tuż przy cmentarzu został rozebrany.

Ludzie

Kantorzy: Johann Pokrandt, Gottlieb Pokrandt, Paul Karl Janecki, Gottfried Werner (1869-1914), Johann Domin

Michael Wolff - członek kolegium kościelnego na pocz. XX w.


Źródła:

  1. 2882 Wilhelmsdank, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1944. comp.jpg
  2. P. Gałkowski, Genealogia ziemiaństwa ziemi dobrzyńskiej XIX - XX wieku, 1997, s. 190. comp.jpg
  3. M. Grzybowski, Katolickie kaplice dworskie oraz miejsca kultu innowierców na Mazowszu w drugiej połowie XVIII w., "Studia Płockie" 1985, t. XIII, s. 281-282.
  4. A. Hitzeman, J. Dennerlein, 150 Years Evangelical-Lutheran congregation at Michalki-Rypin, 2008 (oryg. 1929), s. 3, 9. comp.jpg
  5. E. Kneifel, Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden in Polen 1555-1939. Eine Parochialgeschichte in Einzeldarstellungen. Vierkirchen über München : Selbstverlag des Verfassers, 1971, s. 59, 68.
  6. A. Mietz, Protestanci, [w:] Osiek Rypiński: dzieje parafii i gminy pod red. M. Grzybowskiego, 1994, s. 117, 118, 121, 123, 126, 132, 134, 136-138.
  7. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 1, M. St. Warszawa, województwo warszawskie. Warszawa: GUS, 1925, s. 160. comp.jpg
  8. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. III, s. 576. comp.jpg
  9. A. Treichel, Geschichte des Deutschtums von Rippin und Umgegend, Rippin : Landkreis Rippin, 1942, s. 27, 39, 45, 49, 50-51, 52, 61, 62, 78.

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License