Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony w lesie (niegdyś były tu pola uprawne) w odległości ok. 50 metrów od skrzyżowania leśnych dróg prowadzących z Józefatu w stronę osady Kołat i z Kujawy w stronę Drwęcy.
Podstawowe informacje
| Data założenia | IV ćw. XVIII |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Golub-Dobrzyń (Golub, od 1781) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,18ha |
| Nr działki | nie wyodrębniono, na terenie 5159/1 |
| Kształt | zbliżony do kwadratu |
| Najstarszy zachowany nagrobek | ? |
| Istniejąca dokumentacja | APE Malbork, sygn. 9/59/0/1560 Die Anlegung eines evangelischen Begräbnisplatzes in Josephat, 1855 |
| Zagrożenia | śmieci, splantowanie cmentarza |
| Stan zachowania | BARDZO ZŁY, Typ III |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, - |
Do niedawna wydawało się, że jedynym śladem archiwalnym poświadczającym wiek cmentarza jest dokumentacja archiwum malborskiego mówiąca o założeniu miejsca pochówku w 1855 roku. Najprawdopodobniej jest to rok, w którym cmentarz mógł zyskać status własności parafii ewangelickiej w Golubiu, a być o wiele starszym. Ryszard Kowalski w monografii gminy wydanej w 2010 roku przybliża szkic niezachowanej mapy katastralnej majątku Józefat z IV ćw. XVIII wieku, na którym zaznaczono cmentarz w miejscu identycznym jak dziś. Dokument jest przechowywany w Archiwum Berlińskim (Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz).
Roślinność
| Drzewa | lipa, dąb, sosna, świerk, … |
| Krzewy | lilak, … |
| Inne | konwalia, … |
Ledwo widoczna główna aleja. Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ nieczytelny
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | TAK | 1 | XIXw ? | beton, cegła, kamień | przypuszczalnie grobowiec |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | ok. 10 | I poł. XX w. | beton? | - |
| Obejścia | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | TAK | - | XIX w? | kamień | fragmentarycznie |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje
Nie znaleziono.
Galeria zdjęć
fot. Grzegorz Becmer, 2016
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
Renowacja
Nie przeprowadzono. Nagrobki w bardzo złym stanie. W południowym odcinku muru widnieje zarys pomieszczenia, które mogło być grobowcem.
Osadnictwo w Józefacie
Historia
Najstarsza wzmianka pochodzi z 1727 roku. Istniał tu folwark podlegający starostwu golubskiemu. Jego dzierżawcą był Adam Poczwardowski. Kolejna informacja z roku 1746 mówi o akcie nadania przez starostę golubskiego Janowi Kozłowskiemu folwarku na prawie emfiteutycznym. Lustracja z 1765 potwierdza istnienie folwarku z dworem oraz wsi oraz nazwisko Kozłowskiego jako dzierżawcę. Kiedy dzierżawca stał się właścicielem? Ryszard Kowalski podaje, że Jerzy (nie Jan) Kozłowski kupił Józefat od Trywalskich, którzy najwidoczniej zakupili folwark w latach 1766-1768. Najprawdopodobniej powiniśmi mówić nadal o dzierżawcach folwarku królewskiego. Kolejnym dzierżawcą był Antoni Grzemski, ożeniony z wdową po Kozłowskim w 1772. Zadłużenie folwarku spowodowało, że władze wystawiły majątek na publiczną licytację. Zakupu dokonał Johann Machholz. Jednak zrezygnował i nowym dzierżawcą został Stanisław Mondzelewski. Jeszcze w 1779 umieszczono w Józefacie 1 rodzinę kolonistów niemieckich. Od co najmniej 1796 we wsi działa młyn. W tym samym roku majątek kupił Franz Samuel Gramse. Kolejni właściciele to Ernst Krieger z Karbowa od 1839, Franz Holtzel od 1845, Karl Friedrich Sieg od 1851, od 1855 Christian Zaddatz. Jego syn bądź inny krewny Josef Zaddatz, który przejął go w 1879 na stałe mieszkał w Berlinie, a administratorem wówczas był niejaki Sielaff. Następcą Zaddatza był od 1893 Sebrecht (u Plehna Dauerheim), a od 1896 Edward Ruck władający do co najmniej 1903, następnie Edward Kliemchen, a od co najmniej 1909 Szymon Wilczyński. Na początku XX wieku właściciele zmieniają się bardzo często. W 1911 jest nim Johann Latanowicz, lecz w tym samym roku znów pojawia się Kliemchen, by po roku w 1912 sprzedać Józefat Jaraczewskim. Już w 1913 włada nim Emil Fruhling by sprzedać go w 1920 Zygmuntowi Szymańskiemu. Radca ministerialny z Poznania Szymański sprzedaje go w 1922 rolnikowi z dawnej Kongresówki Zygmuntowi Ostaszewskiemu, który wytrzymuje zaledwie rok. W 1923 właścicielem staje się doktor Stanisław Kwiatkowski. Po jego śmierci schedę dziedziczą synowie po połowie. Przed wybuchem wojny w 1939 Kwiatkowscy sprzedali Józefat Skarbowi Państwa, a dokładnie Ministerstwu Spraw Wojskowych. W czasie okupacji Niemcy urządzili tu lotnisko wojskowe. Po wojnie część majątku przejęło nadleśnictwo, a część spółdzielnia produkcyjna
Ewangelicy podlegali pod parafię w Golubiu. W latach 80. XIX w. było ich 49%. Pierwszy spis powszechny z 1921 oszacował ich ilość na 11%.
Ludzie
Lista strat z I wojny światowej: Gardzielewski, Niemczykowski, Schonfeld, Vogt, Zieliński
Bibliografia:
- 2881 Hammer, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1941
- APE Malbork, sygn. 9/59/0/1560 Die Anlegung eines evangelischen Begräbnisplatzes in Josephat, 1855
- F. Calsow, General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland, T. IV Westpreussen, Berlin, 1872, s. 54-55.
- Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, Berlin, 1880, s. 96-97.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg, 1890, s. 540.
- R. Kowalski, Gmina Golub-Dobrzyń. Historia, zabytki, krajobraz, 2010, s. 89-92.
- H. Plehn, Ortsgeschischte des Kreises Strasburg in Westpreussen, Königsberg, 1900, s. 56.
- Provinz Westpreussen. Im Auftrag der Landwirtschaftskammer unter Mitwirkung der Königlichen Behörden der Provinz, Berlin, 1909, s. 132.
- K. Rauer, Hand-Matrikel der in sämmtlichen Kreisen des preussischen Staats auf Kreis- und Landtagen vertretenen Rittergüter, 1857, s. 49.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 65;
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. III, s. 606.
- Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin: P. Niekammer, 1903, s. 74-75.