Cmentarz ewangelicki - Józefat

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

AHJa57qtT-TrAg25H3DwjXX1h88Sp8vX04OAxfWWZrkH9HYlZBkwpqPrIe7xAOZAzgZqm1FR7nQOQrs=w320

Opis cmentarza

las.png
Położenie

Cmentarz położony w lesie (niegdyś były tu pola uprawne) w odległości ok. 50 metrów od skrzyżowania leśnych dróg prowadzących z Józefatu w stronę osady Kołat i z Kujawy w stronę Drwęcy.

Podstawowe informacje
Data założenia IV ćw. XVIII
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Golub-Dobrzyń (Golub, od 1781)
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,18ha
Nr działki nie wyodrębniono, na terenie 5159/1
Kształt zbliżony do kwadratu
Najstarszy zachowany nagrobek ?
Istniejąca dokumentacja APE Malbork, sygn. 9/59/0/1560 Die Anlegung eines evangelischen Begräbnisplatzes in Josephat, 1855
Zagrożenia śmieci, splantowanie cmentarza
Stan zachowania BARDZO ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji 1945?, -

Do niedawna wydawało się, że jedynym śladem archiwalnym poświadczającym wiek cmentarza jest dokumentacja archiwum malborskiego mówiąca o założeniu miejsca pochówku w 1855 roku. Najprawdopodobniej jest to rok, w którym cmentarz mógł zyskać status własności parafii ewangelickiej w Golubiu, a być o wiele starszym. Ryszard Kowalski w monografii gminy wydanej w 2010 roku przybliża szkic niezachowanej mapy katastralnej majątku Józefat z IV ćw. XVIII wieku, na którym zaznaczono cmentarz w miejscu identycznym jak dziś. Dokument jest przechowywany w Archiwum Berlińskim (Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz).

Roślinność
Drzewa lipa, dąb, sosna, świerk, …
Krzewy lilak, …
Inne konwalia, …

Ledwo widoczna główna aleja. Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ nieczytelny

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce TAK 1 XIXw ? beton, cegła, kamień przypuszczalnie grobowiec
Krzyże NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK ok. 10 I poł. XX w. beton? -
Obejścia NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Postumenty NIE - - - -
Przyścienne NIE - - - -
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy TAK - XIX w? kamień fragmentarycznie
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -

Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.

Inskrypcje

Nie znaleziono.


Galeria zdjęć

fot. Grzegorz Becmer, 2016

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13

Renowacja

Nie przeprowadzono. Nagrobki w bardzo złym stanie. W południowym odcinku muru widnieje zarys pomieszczenia, które mogło być grobowcem.


Osadnictwo w Józefacie

Historia

Najstarsza wzmianka pochodzi z 1727 roku. Istniał tu folwark podlegający starostwu golubskiemu. Jego dzierżawcą był Adam Poczwardowski. Kolejna informacja z roku 1746 mówi o akcie nadania przez starostę golubskiego Janowi Kozłowskiemu folwarku na prawie emfiteutycznym. Lustracja z 1765 potwierdza istnienie folwarku z dworem oraz wsi oraz nazwisko Kozłowskiego jako dzierżawcę. Kiedy dzierżawca stał się właścicielem? Ryszard Kowalski podaje, że Jerzy (nie Jan) Kozłowski kupił Józefat od Trywalskich, którzy najwidoczniej zakupili folwark w latach 1766-1768. Najprawdopodobniej powiniśmi mówić nadal o dzierżawcach folwarku królewskiego. Kolejnym dzierżawcą był Antoni Grzemski, ożeniony z wdową po Kozłowskim w 1772. Zadłużenie folwarku spowodowało, że władze wystawiły majątek na publiczną licytację. Zakupu dokonał Johann Machholz. Jednak zrezygnował i nowym dzierżawcą został Stanisław Mondzelewski. Jeszcze w 1779 umieszczono w Józefacie 1 rodzinę kolonistów niemieckich. Od co najmniej 1796 we wsi działa młyn. W tym samym roku majątek kupił Franz Samuel Gramse. Kolejni właściciele to Ernst Krieger z Karbowa od 1839, Franz Holtzel od 1845, Karl Friedrich Sieg od 1851, od 1855 Christian Zaddatz. Jego syn bądź inny krewny Josef Zaddatz, który przejął go w 1879 na stałe mieszkał w Berlinie, a administratorem wówczas był niejaki Sielaff. Następcą Zaddatza był od 1893 Sebrecht (u Plehna Dauerheim), a od 1896 Edward Ruck władający do co najmniej 1903, następnie Edward Kliemchen, a od co najmniej 1909 Szymon Wilczyński. Na początku XX wieku właściciele zmieniają się bardzo często. W 1911 jest nim Johann Latanowicz, lecz w tym samym roku znów pojawia się Kliemchen, by po roku w 1912 sprzedać Józefat Jaraczewskim. Już w 1913 włada nim Emil Fruhling by sprzedać go w 1920 Zygmuntowi Szymańskiemu. Radca ministerialny z Poznania Szymański sprzedaje go w 1922 rolnikowi z dawnej Kongresówki Zygmuntowi Ostaszewskiemu, który wytrzymuje zaledwie rok. W 1923 właścicielem staje się doktor Stanisław Kwiatkowski. Po jego śmierci schedę dziedziczą synowie po połowie. Przed wybuchem wojny w 1939 Kwiatkowscy sprzedali Józefat Skarbowi Państwa, a dokładnie Ministerstwu Spraw Wojskowych. W czasie okupacji Niemcy urządzili tu lotnisko wojskowe. Po wojnie część majątku przejęło nadleśnictwo, a część spółdzielnia produkcyjna
Ewangelicy podlegali pod parafię w Golubiu. W latach 80. XIX w. było ich 49%. Pierwszy spis powszechny z 1921 oszacował ich ilość na 11%.

Ludzie

Lista strat z I wojny światowej: Gardzielewski, Niemczykowski, Schonfeld, Vogt, Zieliński


Bibliografia:

  1. 2881 Hammer, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1941 comp.jpg
  2. APE Malbork, sygn. 9/59/0/1560 Die Anlegung eines evangelischen Begräbnisplatzes in Josephat, 1855
  3. F. Calsow, General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland, T. IV Westpreussen, Berlin, 1872, s. 54-55. comp.jpg
  4. Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, Berlin, 1880, s. 96-97. comp.jpg
  5. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg, 1890, s. 540. comp.jpg
  6. R. Kowalski, Gmina Golub-Dobrzyń. Historia, zabytki, krajobraz, 2010, s. 89-92.
  7. H. Plehn, Ortsgeschischte des Kreises Strasburg in Westpreussen, Königsberg, 1900, s. 56. comp.jpg
  8. Provinz Westpreussen. Im Auftrag der Landwirtschaftskammer unter Mitwirkung der Königlichen Behörden der Provinz, Berlin, 1909, s. 132. comp.jpg
  9. K. Rauer, Hand-Matrikel der in sämmtlichen Kreisen des preussischen Staats auf Kreis- und Landtagen vertretenen Rittergüter, 1857, s. 49. comp.jpg
  10. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 65; comp.jpg
  11. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. III, s. 606. comp.jpg
  12. Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin: P. Niekammer, 1903, s. 74-75. comp.jpg

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License