Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
![]() |
Opis cmentarza



Położenie
Cmentarz położony w polu, prowadzi do niego aleja. Na wschodnim skraju wsi znajduje się skrzyżowanie. Nadjeżdżając od strony zachodniej (centrum wsi), droga na wschód (dalej prosto) prowadzi do Starych Grabii, na południe (w prawo) w stronę Murzynna. Droga na północ to nieutwardzona aleja o długości ok. 250 m. prowadząca na cmentarz. Ze wszystkich stron graniczy on z polem uprawnym. Aleja dochodzi do jego południowej krawędzi.
Podstawowe informacje
Data założenia | k. XIX w. / pocz. XX w. (między 1893, a 1909) |
Wyznanie | ewangelicki |
Ówczesna parafia | Murzynko (od 1846), przedtem Inowrocław |
Status | nieczynny |
Powierzchnia | ~0,24 ha |
Nr działki | 25 |
Kształt | zbliżony do trójkąta |
Najstarszy zachowany nagrobek | pocz. XX w. |
Istniejąca dokumentacja | ? |
Zagrożenia | śmieci, likwidacja cmentarza |
Stan zachowania | FATALNY, Typ III |
Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, |
Roślinność
Drzewa | jesion, klon, lipa, … |
Krzewy | lilak, grochodrzew, … |
Inne | barwinek, bluszcz, … |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Istnieje aleja prowadząca na cmentarz. Brak informacji o istnieniu alei na cmentarzu. Układ cmentarza nieczytelny z powodu znacznej dewastacji.
Nagrobki i inne elementy
Nagrobki | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
Cippusy | NIE | - | - | - | - |
Grobowce | NIE | - | - | - | - |
Krzyże | NIE | - | - | - | - |
Obejścia | NIE | - | - | - | - |
Obeliski | NIE | - | - | - | - |
Mogiły obmurowane | TAK | 3 | I poł. XX w. | lastryko | 2 destrukty |
Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
Postumenty | TAK | 7 | I poł. XX w. | lastryko, beton, piaskowiec | w tym 2 w kształcie pnia dębu oraz 1 podstawa po krzyżu |
Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
ŁĄCZNIE | ? | ||||
Elementy | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
Brama | NIE | - | - | - | - |
Kościół | NIE | - | - | - | - |
Kaplica | NIE | - | - | - | - |
Inne | TAK | 1 | I poł. XX w. | beton, cegła | prawdopodobnie studnia |
Inskrypcje - fot. Karolina Falleńczyk, 2014;
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2014
fot. Karolina Falleńczyk, 2014
Renowacja
Nie przeprowadzono. Mnóstwo śmieci: opony, gruz budowlany, wycięte gnijące gałęzie. Wschodnie obrzeża zagospodarowane przez ule i obiekty robiące za altanę albo za mieszkania.
Osadnictwo w Kijewie
Historia
Wieś Kijewo była dawnym majątkiem rycerskim wspomnianym już w XII w. Jeszcze w latach 70. XIX w. był w posiadaniu polskiego właściciela Kozłowskiego, potem posiadał niemieckich zarządców. W latach 80. XIX w. we wsi było jedynie 15% ewangelików. W 1905 r. majątek został sprzedany Pruskiej Komisji Kolonizacyjnej i rozparcelowany pomiędzy sprowadzonych w latach 1907-1908 osadników niemieckich. Założyli oni we wsi szkołę ewangelicką, która jest czynna do dziś jako podstawowa. Nazwę na Reichsmark zmieniono w 1908 r. Wcześniej, bo w 1906 r. komisja kolonizacyjna kupiła i dołączyła do Kijewa folwark Gęzewo gdzie osiedliła 48 osadników. Kolonizacja doprowadziła do tego, że ewangelicy stanowili w 1921 r. 77% mieszkańców wsi jednak w dwudziestoleciu międzywojennym zdecydowana większość wyjechała do Niemiec.
Ludzie
W księdze adresowej z 1903 r. wymieniono nazwiska: Seidler (zarządca)
W księdze adresowej z 1907 r. wymieniono nazwiska: Romanowski (zarządca)
Lista strat z I wojny światowej: Aschick, Barczak, Dragowski, Garnisz, Janiszewski, Kaczanowski, Manthey, Meyer, Pawlaczyk, Puczkarski, Schultz, Seidler, Sieracki, Ulrich, Wesołowski, Wieczorek, Wozniak, Wysocki, Żywocki
Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Mönke (właściciel ziemski), Piorek (kołodziej), Bosiacki (kowal), Jesiołkowski (karczma)
Księga adresowa z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Kitzmann (rzeźnik), Bosacki (kowal), Lewandowski (szewc), Meister (stelmach)
Bibliografia:
- 3177 Neugrabia, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1909.
- Adressbuch für die Stadt Inowrazlaw und die Kreise Inowrazlaw und Strelno, Inowrazlaw: Kujawischer Bote, 1903, s. 158.
- Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 324.
- Die Geschichte, die wirtschaftliche und die kulturelle Entwickelung des Kreises Hohensalza bis zum Jahre 1911, Hohensalza, 1911, s. 86-89, 716.
- Gueter-Adressbuch der Provinz Posen, Stettin: Paul Niekammer, 1907, s. 194-195.
- Księga adresowa gospodarstw rolnych województwa poznańskiego, Poznań, 1926, s. 91.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1328.
- "Postęp" z 28.08.1908 r., nr 197, s. 3.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 22.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. IV, s. 61.
- A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 143.