| Data założenia |
pocz. XX w. (1901?) |
| Wyznanie |
ewangelicki |
| Ówczesna parafia |
Chełmno (od 1772), protestanci w Chełmnie obecni od 1550 |
| Status |
nieczynny |
| Powierzchnia |
~0,27 ha |
| Nr działki |
109 |
| Kształt |
prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek |
1903 |
| Istniejąca dokumentacja |
- |
| Zagrożenia |
śmieci, dewastacja, likwidacja |
| Stan zachowania |
ZŁY, Typ VIb (okresowe cięcie zieleni i upamiętnienie) |
| Data zamknięcia |
1945?, - |
Cmentarz okresowo oczyszczany z krzaków i śmieci w ramach programu "Dziedzictwo kulturowe naszego sołectwa" realizowanego przez Starostwo Chełmińskie. Na pewno sprzątanie i montaż tablicy pamiątkowej miał miejsce w 2012.
Historia
Klamry to jedna z wielu miejscowości powstała na terenie pierwotnie należącym do miasta Chełmno. Obszar ten poddano elokacji, czyli podzielono grunty pomiędzy mieszczan, po to by przywiązać ich miasta. Dzięki uprawie lub wydzierżawianiu ziemi mieli zapewnić sobie środki na budowę i konserwację domów/kamienic i na rozwój swoich interesów. Ziemię przydzielano według położenia i wartości dotychczasowych posesji. Pierwszej elokacji dokonano w 1602, następne co 50 lat (ostatnia w 1802). Mieszczanie swoje działy ziemi najczęściej wydzierżawiali osadnikom olęderskim, którzy zakładali swoje osady (na prawie olęderskim). W ten sposób powstały Klamry i 5 innych wsi (w tym Dołki). Nie sposób podać roku założenia, ale wydaje się, że Klamry powstały jeszcze przed potopem, czyli w I poł. XVII wieku. Według monografii regionu chełmińskiego autorstwa Mariana Biskupa w 1773 Klamry liczyły zaledwie 29 mieszkańców. To niepokojąco mała liczba w zestawieniu z zaludnieniem pozostałych osad. Być może wskazano zaludnienie nie wsi, a folwarku Klamry - pierwotnie należącego do kapituły chełmińskiej, a potem już jako dobro króla pruskiego (sekularyzacja). W spisie z 1789 Klamry liczą 33 dymy, a zatem ilość mieszkańców musiała być większa. W dodatku w 1785 roku otworzono szkołę. Najpierw w domu prywatnym, a w 1791 wybudowano osobny budynek szkolny pełniący funkcję kaplicy. Zgodnie z opisem zaraz obok stał cmentarz. Mowa o opisywanym cmentarzu starym, a obecnie stojący budynek szkolny był kolejnym, już murowanym.
Do połowy lat 80. XIX w. ewangelicy przeważali i liczyli nawet 78% mieszkańców. Potem nastąpił znaczny spadek liczby protestantów (w 1905 48%), którego przyczyny nie są mi znane - prawdopodobnie wyjazdy do Ameryki Północnej. Pierwszy spis powszechny z 1921 szacował ilość ewangelików na 44%. Podlegali pod parafię ewangelicką w Chełmnie. W 1911 powstała obok starej nowa szkoła (a nieco wcześniej nowy cmentarz). W 1917 wybudowano w Klamrach rakarnię zamienioną z czasem na topialnię tłuszczu.
Kwerenda Adalberta Goetza podaje, że we wsi mieszkali menonici, lecz były to pojedyncze przypadki. W spisie z 1789 mamy 2 menonitów o nazwisku Gertz, a w latach 20. XIX w. odnotowano 2 zgony członków zboru menonickiego o nazwiskach Foth i Ratzlaff. Patrz niżej.
Ludzie
Mennonici w Klamrach - ślady
spis z 1789: Gerth Gertz (5 mórg), Jacob Gertz (15 mórg)
zgony odnotowane w księgach kościelnych parafii ewangelickiej w Chełmnie (1800-1840)
04.03.1821 - Maria Foth z domu Jahrt (ur. 1768), zostawiła 6 dzieci
25.01.1827 - George Ratzlaff (ur. 1777), zostawił żonę Evę z domu Pettker i 7 dzieci
Lista strat w I wojnie światowej: Arndt, Bartz, Blaszkiewicz, Bleck, Block, Bohnke, Borowski, Brzeziński, Buczkowski, Buzik, Chyliński, Ciechanowski, Czemlewski, Dembiński, Dombrowski, Druzinski, Ehlert, Eichler, Frank, Fisch, Gburczyk, Hinz, Hoffmann, Ibe, Icks, Issbrandt, Jarotzki, Jagelski, Kaminski, Karwacz, Kohtz, Kozlowski, Kowalkowski, Krause, Kringel, Kwiatkowski, Lemke, Lewandowski, Lowendei, Machau, Mass, Michalski, Miraczewski, Moldenhauer, Motilewski, Otto, Piehl, Rummler, Sankewitz, Schlodinski, Schramm, Schuhmacher, Sowinski, Steinborn, Stoppel, Stutzke, Szarafinski, Theurer, Thiart, Trosinski, Watorowski, Wedel, Winkler, Ziemlewski, Zils
Osoby z 1923: Kozłowski (sołtys, rzeczoznawca), Robaczewski (zastępca wójta), Szołtysiak (Zastępca sędziego rozjemczego),
Księga adresowa z 1928: Błaszkiewicz (murarz), Krajewski (kołodziej), Papalski (rzeźnik), Renkielski (zakład utylizacyjny), Schmitz (zajazd), Sołtysiak (kowal), Sowiński (krawiec)
Księga adresowa z 1941: Koerner (zajazd), Renkielski (dekarz), Sowinski (krawiec), Strehlau (zakład ogrodniczy)
