Cmentarz ewangelicki - Kokocko

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

k.png

Opis cmentarza

polny.png mennonici.png renowacja.png Znak_Zabytkowy.jpg
Położenie

Położony w polu w północnej części wsi. Do Kokocka dojeżdżamy od strony Bruków Unisławskich drogą wojewódzką nr 550. Na skrzyżowaniu z tabliczką informacyjną kontynuujemy jazdę droga nr 550 skręcając w prawo w kierunku Chełmna. Następnie jedziemy równy kilometr. Po lewej stronie będziemy widzieć dom, a obok niego samotne drzewa. Tam znajduje się cmentarz. Od północy, wschodu i zachodu graniczy z polem uprawnym, a od południa z polem i gospodarstwem domowym.

Podstawowe informacje
Data założenia I poł. XIX w. (wysoce prawdopodobne, że pochodzi z pocz. XVIII w., albo jeszcze starszy)
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Kokocko (od 1829), przedtem Chełmno
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,84 ha
Nr działki 310/1
Kształt prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek k. XIX w.
Istniejąca dokumentacja APE Malbork, sygn. 9/59/0/1723, Der Begräbnisplatz in Kokotzko, 1855-1899; karta cmentarna
Zagrożenia śmieci, likwidacja cmentarza
Stan zachowania UPORZĄDKOWANY, Typ VI
Data zamknięcia, likwidacji 1945?, -

Cmentarz wpisany do rejestru zabytków nieruchomych, nr rej.: A/493 z 01.06.1987 r.

Plan Rozwoju Miejscowości Kokocko informuje, że cmentarz założono jako mennonicki w I poł. XVII w. (patrz A.Mietz), zaś od pocz. XIX w. używany był jako ewangelicki. Najstarszy nagrobek (stela) ma według tego dokumentu pochodzić z 1861 r. Potwierdza to karta cmentarza, która wymienia również 2 cippusy z 1882 r. Wśród zdjęć z 2011 r. mamy fragmenty krzyża z 1865 r. i fragment steli z 1857 r., czego nie mogliśmy znaleźć w 2014 r.

Roślinność
Drzewa wiąz, sosna, jarząb, kasztanowiec
Krzewy lilak, bez, grochodrzew
Inne trawa

Brak informacji o istnieniu alei lub nie do wyodrębnienia na skutek zatarcia. Brak zarejestrowanych pomników przyrody.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże TAK 1 XX w. lastryko krzyż Gustawa Brandta wystawiony w miejscu pochówku
Mogiły obmurowane TAK >20 k. XIX w. - I poł. XX w. lastryko, piaskowiec, beton
Obeliski NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Postumenty TAK >7 k. XIX w. - I poł. XX w. piaskowiec, lastryko, marmur, żeliwo przy mogiłach i wolnostojące, fragment postumentu z żeliwa (nieodnaleziony w 2014)
Przyścienne NIE - - - -
Inne NIE - - - -
RAZEM >20 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -

Plan Rozwoju Miejscowości Kokocko podaje, że na terenie cmentarza znajdują się 52 nagrobki.
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych. Układ cmentarza czytelny.

Inskrypcje - fot. Zbigniew Dykiel, 2012; fot. Michał P. Wiśniewski, 2014

Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2014

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17
{$caption}
fot. 18
{$caption}
fot. 19
{$caption}
fot. 20

fot. Michał P. Wiśniewski, 2012

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12

fot. Zbigniew Dykiel, 2012

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17
{$caption}
fot. 18
{$caption}
fot. 19
{$caption}
fot. 20

Renowacja

Porządkowanie polegające na usunięciu zbędnej roślinności oraz częściowym porządkowaniu nagrobków przeprowadzono wiosną 2011 r. Inicjatorem był najprawdopodobniej Urząd Gminy. Na koniec zamontowano tablicę informacyjną.

Osadnictwo w Kokocku

Historia

Pierwsi osadnicy pochodzenia niemieckiego zostali sprowadzeni do Kokocka przez Krzyżaków w XIV w. Najstarsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1369 r. W tym samym czasie istniała już parafia. O kościele istnieją nader skąpe informacje. Waidomo, że w 1404 r. odbył się w nim synod wiernych. Wizytacje kościelene z XVII w. już nie wspominają o kościele. W okresie krzyżackim we wsi istniał folwark należący do posiadłości zamku w Starogrodzie (komturia starogrodzka). Działania wojenne oraz powodzie mogły doprowadzić do zniszczenia miejscowości, która została zasiedlona po raz drugi przez sprowadzonych osadników olęderskich w 1598 r. Zanim to się stało, własność krzyżacka przeszła w ręce biskupów chełmińskich, którzy lokowali olędrów na terenie Kokocka. Olęderski charakter wsi odzwierciedla jej układ, a mianowicie rzędówka idąca wzdłuż wału wiślanego. Po I zaborze, władze pruskie andały osadnikom ziemię na własność.
Parafia ewangelicka w Kokocku powstała w 1829 r. jednak wyodrębnienie od parafii w Chełmnie nastąpiło dopiero w 1838. Stojący do dziś fachwerkowy kościół wybudowano w 1834 r. Należy dodać, ze był zniszczony przez powódź i odbudowany w 1862 r. W 1864 r. nadano mu imię Zbawiciela, a w 1877 na drewnianej wieży zamontowano 2 dzwony z Bochum. Biorąc pod uwagę tak wczesne zasiedlenie typu olęderskiego oraz duże prawdopodobieństwo obecności mennonitów można twierdzić, że szkoła pełniąca dom modlitwy mogła już istnieć wcześniej. Rzeczywiście, w inwentarzu dóbr biskupich z 1740 r. dopisano odręcznie zdanie o kategorycznym zakazie odprawiania nabożeństw niekatolickich, zaś w 1759 r. ukarano za to jednego z nauczycieli. A zatem cmentarz może być o wiele starszy. Podobnie jak w Sosnówce i w Kokocku cmentarz mogli założyć w początku XVII w. albowiem kontrakty spisane z biskupami chełmińskimi zezwalały na tworzenie cmentarzy innowierczych. Popularność luteranizmu spowodowała, że z czasem mennonici zostali przez nich wyparci. Niebagatelne znaczenie miało utworzenie parafii ewangelickiej w Kokocku.
W latch 80. XIX w. ewangelicy stanowili 93% populacji wsi. Spis z 1921 r. zanotował ich liczebność na 64%. Spadek spowodowany był wyjazdami po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, aczkolwiek już wcześniej z Kokocka i terenu Basenu Unisławskiego odbywała się emigracja do Ameryki. Do 1939 r. członków społeczności ewangelickiej było jeszcze mniej. W czasie okupacji hitlerowskiej (od 1942 r.) zmieniono nazwę wsi na Kökschufer
Na początku XX wieku utworzono mleczarnię, pocztę, pastorówkę i nową siedzibę szkoły. W okresie międzywojennym Kokocko było siedzibą wójtostwa. Działał wtedy posterunek policji. W Kokocku była siedziba niemieckiego stowarzyszenia dla młodych kobiet (Jungfrauverein). Po 1945 r. utworzono w Kokocku PGR. Zbór ewangelicki jest obecnie rzymskokatolickim kościołem pw. Niepokalanego Serca NMP, filialnym dla parafii w Starogrodzie, a zarazem jedynym wykonanym w technice fachwerkowej kościołem na ziemi chełmińskiej.

Ludzie

Lista strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Adriau, Bauermeister, Behrendt, Bensel, Blumenstein, Boelk, Brüschke, Dahms, Dams, Doerks, Ewert, Fanslau, Fenski, Freud, Freundt, Fritz, Goretzki, Grajewski, Harke, Haupt, Heinrich, Heß, Hochstädt, Jawor, Kentzer, Koebe, Kruckenberg, Kruszinski, Lemke, Lewandowski, Lohse, Nell, Piotrowski, Raabe, Radtke, Ragoß, Romey, Schirrmacher, Schlaak, Schlupp, Schulz, Schundau, Schliwinski, Skomski, Sommer, Sosalzki, Stawski, Stell, Strehlau, Stöckmann, Timm, Trykowski, Wacker, Zander, Ziolkowski, Zuhlke,

Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Baumgart (gospodarz rolny), Blumstein (szewc), Boehlke (gospodarz rolny), Brandt (koszykarz), Cichocki (gospodarz rolny), Dorau (gospodarz rolny, młockarnia), Gedaszewski (gospodarz rolny), Geppus (gospodarz rolny), Janz (gospodarz rolny), Kraskiewicz (wiatrak), Kruger (wiatrak), Kunzler (sklep), Nowakowski (kołodziej), Ornas (gospodarz rolny), Szafryna (gospodarz rolny), Świtlik (gospodarz rolny), Teschke (gospodarz rolny), Tews (gospodarz rolny), Timm (gospodarz rolny), Weiss (zajazd), Wentowski (kowal), Wnęk (wyszynk), Wolfram (kołodziej, kowal), Wyderkiewicz (gospodarz rolny), Zawadzińska (akuszerka), Żukowski (gospodarz rolny),

Księga adresowa z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Wentowski (kowal), Wiesjahn (sklep, gościniec)

Inne (z 1922): Świtlik (sołtys, zastępca wójta), Baumgart (wójt, członek sejmiku powiatowego), Strey (urzędnik stanu cywilnego, nauczyciel), Stachowiak (posterunkowy), Janz (taksator bydła i koni, członek tymczsowej rady powiatu chełmińskiego), Sorau (gospodarz rolny)

Inne (z Westpreussen.de): Benkau, Bomke, Brunskiewicz, Krahn, Lorenz, Mentz, Molzahn, Pansegrau, Raabe, Rakowski, Schewe

Bibliografia:

  1. 2776 Unislaw, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1906. comp.jpg
  2. APE Malbork, sygn. 9/59/0/1723, Der Begräbnisplatz in Kokotzko, 1855-1899.
  3. M. Biskup (red.), Dzieje Chełmna i jego regionu. Toruń: TNT, 1968, s. 68, 72, 73, . comp.jpg
  4. Deutsches Reichs-Adressbuch. Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 102. comp.jpg
  5. J. T. Dziedzic, P. Ossowski, Powiat i miasto Chełmno. Monografja krajoznawcza, Chełmno, 1923, s. 19, 26, 27, 36, 40, 42, 143, 155. comp.jpg
  6. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 479-480. comp.jpg
  7. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1172. comp.jpg
  8. A. Mietz, Wiejskie cmentarze protestanckie w dolinie Wisły pod Chełmnem w XVII - XVIII w. Katalog cmentarzy, [w:] Rocznik Grudziądzki, 1994, t. XI, s. 179, 181, 187, 188, 195-196. comp.jpg
  9. Plan Rozwoju Miejscowości Kokocko, 2007. comp.jpg [dostęp: 11.03.2015]
  10. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 7. comp.jpg
  11. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. IV, s. 254. comp.jpg
  12. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na dzień 31 grudnia 2014 r., woj. kujawsko-pomorskie, s. 31. [dostęp: 11.03.2014]. comp.jpg
  13. Zdjęcia z cmentarza w Kokocku na forum Marienburg.pl, http://www.marienburg.pl/viewtopic.php?t=9454&sid=df890e5458f6ce1248d03107840b50f4 [dostęp: 11.03.2015]
2011cmentarzewangelickikokockomennonicioledrzy
wersja strony: 3, ostatnia edycja: 25 Dec 2015 17:46
Edytuj Oceń (0) Tagi Historia Pliki Drukuj Narzędzia + Opcje
O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License