Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
Opis cmentarza


Położenie
Cmentarz położony po wschodniej stronie wsi. Najłatwiej dojechać drogą wojewódzką nr 560 z Brodnicy do Gorczenicy i tam skręcić w prawo w stronę Kominów (w kierunku kościoła). Po przejechaniu 2,3 km natrafiamy na skrzyżowanie, na którym skręcamy w lewo. Po ok. 70 metrach stajemy i wchodzimy po lewej stronie w trakt prowadzący na cmentarz. Sąsiaduje on od północy z obszarem zalesionym, a z pozostałych stron z nieużytkami.
Podstawowe informacje
Data założenia | 1786 |
Wyznanie | ewangelicki |
Ówczesna parafia | Brodnica (od 1772, pierwsi protestanci w Brodnicy już w 1553) |
Status | nieczynny |
Powierzchnia | ~0,16 ha |
Nr działki | 66 |
Kształt | zbliżony do kwadratu |
Najstarszy zachowany nagrobek | 1875? |
Istniejąca dokumentacja | - |
Zagrożenia | śmieci, dewastacja |
Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, - |
Cmentarz może być w rzeczywistości nieco większy niż powierzchnia działki katastralnej i wynosi ok. 0,22 ha.
Roślinność
Drzewa | dąb, klon, kasztanowiec, … |
Krzewy | lilak, grochodrzew, … |
Inne | trawa, przebiśnieg, konwalia,… |
Układ cmentarza częściowo czytelny.
Nagrobki i inne elementy
Nagrobki | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
Cippusy | NIE | - | - | - | - |
Grobowce | NIE | - | - | - | - |
Krzyże | NIE | - | - | - | - |
Obeliski | NIE | - | - | - | - |
Mogiły obmurowane | TAK | >30 | IV ćw. XIX - I poł. XX w. | beton, kamień polny | niektóre mogiły tylko zaznaczone kamieniami w narożach |
Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
Postumenty | TAK | >1 | IV ćw. XIX w. | granit, lastryko, beton | z inskrypcją i 2 destrukty |
Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
ŁĄCZNIE | > 31 stanowisk | ||||
Elementy | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
Brama | NIE | - | - | - | - |
Kościół | NIE | - | - | - | - |
Kaplica | NIE | - | - | - | - |
Inne | NIE | - | - | - | - |
Brak danych o osobach znanych i zasłużonych pochowanych na cmentarzu.
Inskrypcje
Galeria zdjęć
fot. Grzegorz Becmer, 2016
fot. Mariusz Kaniecki, 2016;
Renowacja
Nie przeprowadzono.
Osadnictwo w Kominach
Historia
Kominy (wraz z Orle Holendry) powstały w 1701 jako osada olęderska należąca do klucza dóbr Gorczeniczka, z inicjatywy właściciela Ignacego Zboińskiego. W rękach Zboińskich znajdowały się do 1837. Do czasów rozbiorów Kominy podlegały pod parafię rzymskokatolicką w Osieku (Wielkim, potem zwanym Rypińskim). Nie mamy jasności kiedy dokładnie nastąpiło przesunięcie wsi do parafii Szczuka z powodu ustalenia granicy prusko-rosyjskiej. Akta wizytacyjne parafii Osiek z 1775 mówią, że Kominy jeszcze podlegały pod nią, a powołujący się na te źródła A. Mietz uważa, że było tak do najpóźniej 1776. Potem Kominy przeszły do parafii w Szczuce. Z kolei "rejestr diecezjów" Franciszka Czajkowskiego z lat 1783-1785 podaje, że Kominy nadal trwają przy parafii w Osieku. Niezależnie od tego wizytacje parafii w Osieku z lat 1775, 1781 i 1782 nie wymieniają Kominów jako miejscowości, w której istnieje luterański cmentarz lub miejsce modlitwy. Z kolei wizytacje kościelne parafii rzymskokatolickiej Szczuka z lat 1775 i 1781 zaprzeczają istnieniu cmentarzy i miejsc modlitwy dla dysydentów. Szkoła, która z pewnością pełniła funkcję domu modlitwy została założona w 1786. Prawdopodobnie wówczas utworzono cmentarz. Jeszcze w 1868 protestanci liczyli 91% mieszkańców wsi, potem sytuacja zaczęła się zmieniać. W latach 80. XIX w. było ich 59%, a tuż po odzyskaniu przez Polskę niepodległości 53%. Przynależeli do parafii ewangelickiej w Brodnicy.
Ludzie
Lista strat z I wojny światowej: Dahm, Duhn, Leimstein, Schielke, Wilm, Wrobel
Bibliografia:
- 2782 Strasburg, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1911.
- Gemeindelexikon für die Provinz Westpreussen : auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1. Dezember 1885 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1887, s. 100-101.
- P. Grążawski, Opuszczony cmentarz w Kominach, Brodnica to jo, 2011, http://www.brodnicatojo.dbv.pl/news.php?readmore=64
- P. Grążawski, Trzy cmentarze, https://www.youtube.com/watch?v=XUWQu2dWiFk
- M. Grzybowski, Katolickie kaplice dworskie oraz miejsca kultu innowierców na Mazowszu w drugiej połowie XVIII wieku [c. d.]: materiały źródłowe z wizytacji kościelnych, "Studia Płockie", 1985, t. 13, s. 287.
- M. Grzybowski, Osiek Rypiński. Dzieje parafii i gminy, 1994, s. 115-138.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg, 1890, s. 546-548.
- E. Jacobson, Topographisch-statistisches Handbuch für den Regierungsbezirk Marienwerder, 1868, s. 182-183.
- H. Plehn, Ortsgeschischte des Kreises Strasburg in Westpreussen, Königsberg, 1900, s. 61.
- Program opieki nad zabytkami Gminy Brodnica na lata 2011-2014, Brodnica, 2010, s. 95, http://archiwum.brodnica.ug.biuletyn.net/upload/File/Program_Opieki_nad_Zabytkami_Gminy_Brodnica.pdf
- "Regestr Dyecezjów" Franciszka Czaykowskiego, czyli właściciele ziemscy w Koronie, 1783-1784, 2006, s. 455.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 4
- Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Brodnica. Część A. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego, Brodnica 2010, s. 27, 28, 48, http://archiwum.brodnica.ug.biuletyn.net/upload/File/3%2839%29%281%29.pdf
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. IV, s. 309.
- J. Wultański, Historia ewangelicyzmu brodnickiego, Brodnica 1998