Cmentarz ewangelicki - Kopanino

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

kkkk.jpg

Opis cmentarza

zabudowany.png mennonici.png pickelhaubeq.jpg
Położenie

Cmentarz na terenie zabudowanym, położony u zbiegu Alei Dębów z ul. Kalinową. Niemal po przeciwnej stronie znajduje się pętla linii autobusowej 23 MZK w Toruniu. Cmentarz od północy graniczy z terenem gospodarstwa domowego i nieużytkami, od wschodu z ul. Kalinową, od południa z Aleją Dębów, a od zachodu z gospodarstwem domowym.

Podstawowe informacje
Data założenia przyp. 1779 lub 1790
Wyznanie ewangelicki, w 1899 stał się własnością gminy wiejskiej Kopanino
Ówczesna parafia Grabowiec (od 1893), przedtem Grębocin-Rogowo-Lubicz, wieś podlegała pod Lubicz, od 1779 (lub 1790) dom modlitwy na miejscu
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,13 ha
Nr działki 96
Kształt zbliżony do kwadratu
Najstarszy zachowany nagrobek 1874
Istniejąca dokumentacja AP Toruń, Akta Wydziału Powiatowego 1872-1920, sygn. 546, Kommunal Friedhof in Kompanie 1897-1902
Zagrożenia dewastacja, śmieci
Stan zachowania PRZECIĘTNY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji 1945?, -
Roślinność
Drzewa dąb, jesion
Krzewy lilak
Inne trawa

Aleja główna, jeżeli istniała, szła prawdopodobnie od wysokości starego wejścia - patrz fot. 63. Układ cmentarza czytelny. Na cmentarzu występuje starodrzew w postaci 3 dębów. Jeden z nich jest pomnikiem przyrody, o obwodzie 422 cm. Szacuje się, że ma ok. 350 lat. Jest jeszcze jeden całkiem młody dąb.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże TAK 2 k. XIX w. - pocz. XX w. żelazo 1 połamany krzyż żeliwny i 1 cały ażurowy przy mogile
Mogiły obmurowane TAK 78 k. XIX w.- I poł XX w. lastryko, beton, piaskowiec w tym 19 dziecięcych
Mogiły ziemne NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Pola grobowe TAK 2 k. XIX w. żelazo 2 pola z 2 mogiłami obmurowanymi z piaskowca w każdym
Postumenty TAK 50 [8 bez mogił] k. XIX w. - I poł. XX w. lastryko, beton, piaskowiec w tym 4 "dąbki", 2 postumenty pod krzyż
Przyścienne NIE - - - -
ŁĄCZNIE 88 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy TAK - XX-XXi w. beton, metal Od strony ul. Kalinowej i Alei Dębów postawiono nowe ogrodzenie, z pozostałych stron miejscami niekompletne ogrodzenie z okresu międzywojennego
Brama TAK 1 XXI w. metal nowa furtka cmentarna postawiona od strony ul. Kalinowej, przed 2009 istniała furtka od strony Alei Dębów
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - w okresie międzywojennym na cmentarzu stała dzwonnica

Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.

Inskrypcje - fot. Michał P. Wiśniewski, 2014; (INS. 1 - 9)


Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2014

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17
{$caption}
fot. 18
{$caption}
fot. 19
{$caption}
fot. 20
{$caption}
fot. 21
{$caption}
fot. 22
{$caption}
fot. 23
{$caption}
fot. 24
{$caption}
fot. 25
{$caption}
fot. 26
{$caption}
fot. 27
{$caption}
fot. 28
{$caption}
fot. 29
{$caption}
fot. 30
{$caption}
fot. 31
{$caption}
fot. 32
{$caption}
fot. 33
{$caption}
fot. 34
{$caption}
fot. 35
{$caption}
fot. 36
{$caption}
fot. 37
{$caption}
fot. 38
{$caption}
fot. 39
{$caption}
fot. 40
{$caption}
fot. 41
{$caption}
fot. 42
{$caption}
fot. 43
{$caption}
fot. 44
{$caption}
fot. 45
{$caption}
fot. 46
{$caption}
fot. 47
{$caption}
fot. 48
{$caption}
fot. 49
{$caption}
fot. 50
{$caption}
fot. 51
{$caption}
fot. 52
{$caption}
fot. 53
{$caption}
fot. 54
{$caption}
fot. 55
{$caption}
fot. 56
{$caption}
fot. 57
{$caption}
fot. 58
{$caption}
fot. 59
{$caption}
fot. 60
{$caption}
fot. 61
{$caption}
fot. 62
{$caption}
fot. 63

fot. Michał P. Wiśniewski, 2009

{$caption}
fot. 1

fot. z książki H. Gertza, "Fünf Dörfer im Kreis Thorn", 1995

{$caption}
fot. 65

Renowacja

Nie przeprowadzono. Na terenie cmentarza znajdują się znicze, co dowodzi pamięci lokalnych mieszkańców. W "Planie odnowy miejscowości Kopanino" (POMK) uporządkowanie i ogrodzenie cmentarza zostało wyszczególnione jako jedna z pożądanych inwestycji we wsi w latach 2011-2017. Jak dotąd udało się postawić nowe ogrodzenie od strony Alei Dębów i ul. Kalinowej wraz z furtką. O cmentarz dbają mieszkańcy, a w szczególności sołtys dzięki stosowaniu nowatorskiej metody usuwania narastającej roślinności. Mianowicie, na terenie cmentarza wypasany jest kozioł, dzięki czemu część obszaru jest pozbawiona krzaków. Widać też, że wystąpiło koszenie mechaniczne. W 2011 r. studenci historii dokonali w ramach ćwiczeń inwentaryzacji nagrobków. Wówczas usunięto także śmietnisko odpadów medycznych (mnóstwo rozbitych butelek od syropu). W 2012 r. studenci z Polski, Niemiec i Rosji uczestniczący w programie "Trialog" odwiedzili cmentarz w ramach poszukiwania reliktów kulturowych dawnej granicy prusko-rosyjskiej.
Według POMK w 2015 r. ma dojść do dalszego porządkowania cmentarza.


Osadnictwo w Kopaninie

Historia

Podobno niemiecka nazwa Kompanie bierze się z wyrazu Kopanina albo Kompanina i oznaczała karczowisko, pole wykarczowane z lasu. Zgadzałoby się to z genezą wsi, gdyż osadnicy olęderscy, którzy przybyli na to miejsce musieli najpierw wykarczować las oraz ujarzmić mokradła. Wieś była królewszczyzną administrowaną przez starostwo złotoryjskie, które sprowadziło olędrów w I poł. XVIII w. Najstarszym zachowanym dokumentem jest wilkierz z 1730 r. Datę możemy uznać oficjalnie za początek osadnictwa. Od 1779 lub jak podaje inny autor od 1790 w Kopaninie istniała kaplica ewangelicka pełniąca funkcję szkoły. Do szkoły uczęszczały dzieci z Kopanina, Gryflewa, Smolnika i Nowej Wsi. Kaplica podlegała parafii Grębocin - Rogowo - Lubicz (dokładnie Lubiczowi). Trzy razy w ciągu roku mszę w niej odprawiał pastor z Grębocina. W pozostałych przypadkach robił to nauczyciel. Od 1893 r. ewangelicy którzy stanowili zdecydowaną większość mieszkańców do 1945 r. należeli do parafii w Grabowcu. Jeden z mieszkańców Rudolf Karling wykonał drewniany ołtarz dla tamtejszego kościoła (niestety ołtarz nie zachował się).
Od 1904 r. (nie wiadomo jak długo) działała w Kopaninie komórka Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń od ognia dla mieszkańców całego "drwęckiego kąta". Po wojnie w latach 1954-1957 działała Rolnicze Zrzeszenie Spółdzielcze "Nasza Przyszłość".

Ludzie

Księga adresowa z 1912 r. zawiera następujące nazwiska: Abraham, Boldt, Gietz, Kempf, Lange, Lau, Liedtke (właściciel młyna), Manke, Mühlbrandt, Petrich (nauczyciel), Sichtau, Sodtke, Sonnenberg, Thober, Wunsch

Lista strat w I wojnie światowej zawiera następujące nazwiska: Gietz, Haase, Hostman, Lange, Liedtke, Markwart (Marquardt), Sodtke

Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Liedtke (wiatrak)

Księga adresowa z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Liedtke (młyn), Freier (kołodziej)

Inne: Tews, Zabel, Pansegrau, Bönsler, Fehloch

Rudolf Karling (INS. 11) - gospodarz rolny i cieśla, stworzył drewniany ołtarz do koscioła ewangelickiego w Grabowcu (ołtarz nie istnieje)
Minna Gietz, geb. Brüschke (INS. 6) - urodziła się w dzisiejszym Toruniu, na Mokrem, a jej mąż Gustav pochodził ze Złotorii. Mieli córkę Minnę, ur. 1899.
Emilie Liedtke, geb. Liedtke i Christian Liedtke (INS. 1) nie byli spokrewnieni. Ona urodziła się w Złotorii.

Elza Zedlerówna (Else Zedler) - nauczycielka w 1925 r.
Johannes Petrich - nauczyciel w 1912 r.
Friedrich Lange - członek rady seniorów powiatu toruńskiego 1908-1912 i zastępca sołtysa 1904-1912 r.
Ferdinand Liedtke - sołtys 1904-1912, zastępca sołtysa w 1919
Karl Erdmann - nauczyciel w 1919
Adolf Fenger - nauczyciel w 1919
Adolf Boldt - sołtys w 1919
Julius Sodtke - zastepca sołtysa w 1919
Karl Mechlert - nauczyciel 1904-1908
Gustav Gietz - zastępca sołtysa 1904-1908


Bibliografia:

  1. Adressbuch für Thorn. Stadt und Land 1912, Thorn: Dombrowski, 1912. comp.jpg
  2. AP Toruń, Akta Gminy Kopanina, pow. toruński 1730-1843, sygn. 1, Willkűhr der Dorfgemeinde Kompanie, Starostei Zlotorie z 2 czerwca 1730.
  3. AP Toruń, Akta Wydziału Powiatowego 1872-1920, sygn. 546, Kommunal Friedhof in Kompanie 1897-1902
  4. Baza mieszkańców na Westpreussen.de, http://www.westpreussen.de/einwohner/index.php?m=search [dostęp: 24.12.2014]
  5. Cmentarz ewangelicki w Kopaninie na stronie Upstream Vistula - stan z 2008 r. comp.jpg [dostęp: 24.12.2014]
  6. Deutsche Verlustenliste z 10.05.1919 r., Ausgabe 2409, s. 30184. comp.jpg
  7. Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 102. comp.jpg
  8. H. Gertz, Fünf Dörfer im Kreis Thorn. Eine kleine Chronik. Drewenzwinkel, Neudorf, Schillno, Zlotterie, Grabowitz, Kompanie, Burghaslach: Selbstverlag 1995.
  9. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 550-551. comp.jpg
  10. Kalendarz nauczycielski ne rok 1925, Tuchola, 1924, s. 62. comp.jpg
  11. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1173. comp.jpg
  12. A. Lambeck, Geschichte der Begründung und des Wachsthums der Reformation in Westpreußen, Selbstverlag, 1850, s. 165. comp.jpg
  13. H. Maercker, Geschichte der ländlichen Ortschaften und der drei kleineren Städte des Kreises Thorn in seiner früheren Ausdehnung vor der Abzweigung des Kreises Briesen i. J. 1888. Danzig, 1900, 313. comp.jpg
  14. P37S27C Złotoria, 1:25000, WIG, 1931. comp.jpg
  15. Plan Odnowy Miejscowości Kopanino, 2011, s. 8. comp.jpg [dostęp: 24.12.2014]
  16. B. Podszucki, Rolnicze Spółdzielnie Produkcyjne w powiecie toruńskim w latach 1949-1969, "Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Nauki polityczne", z. 5 (51), 1972 s. 194. comp.jpg
  17. Powiązania genealogiczne rodziny Liedtke, http://list.genealogy.net/mm/archiv/ow-preussen-l/2010-04/msg00040.html [dostęp: 24.12.2014]
  18. Rocznik Państwowego Urzędu Kontroli Ubezpieczeń, 1932, s. 198.
  19. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 57. comp.jpg
  20. O. Steinmann, Der Kreis Thorn. Statistische Beschreibung. Thorn 1866, s. 285-286, 338-339 comp.jpg
  21. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubicz. Część A: Uwarunowania zagospodarowania przestrzenego, Warszawa, 2011, s. 64-65. [dostęp: 21.12.2014] comp.jpg
  22. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. IV, s. 373. comp.jpg

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License