Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
Opis cmentarza

Położenie
Cmentarz położony w polu, ok. 120 metrów od DW240 naprzeciwko skrzyżowania tejże drogi wojewódzkiej z główną drogą sołectwa Krupocin. Ze wszystkich stron graniczy z polem uprawnym. Prowadzi do niego miedza - łąka.
Podstawowe informacje
Data założenia | poł. XIX w |
Wyznanie | ewangelicki |
Ówczesna parafia | Bukowiec (od 1855), Świecie (1773-1855); kaplica w Bukowcu istniała od 1788, od 1821 był filią Świecia |
Status | Nieczynny |
Powierzchnia | ~ 0,24 ha |
Nr działki | nie wyodrębniono, na terenie 108/2 i w bardzo małej części na terenie 108/1 |
Kształt | prostokąt |
Najstarszy zachowany nagrobek | koniec XIX w. |
Istniejąca dokumentacja | - |
Zagrożenia | śmieci, splantowanie |
Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, - |
Cmentarz de facto znajduje się na terenie dzisiejszej wsi Franciszkowo podlegającej pod sołectwo Krupocin. Według starych map należał on jednak do Krupocina.
Roślinność
Drzewa | dąb, klon, akacja, … |
Krzewy | iglaki, lilak, grochodrzew, … |
Inne | trawa, pokrzywy, konwalia, paproć, barwinek, bluszcz… |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza czytelny. Prawdopodobnie istniał podział na kwatery.
Nagrobki i inne elementy
Nagrobki | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
Cippusy | NIE | - | - | - | - |
Grobowce | NIE | - | - | - | - |
Krzyże | NIE | - | - | - | - |
Obeliski | NIE | - | - | - | - |
Mogiły obmurowane | TAK | ? | k. XIX - I poł. XX w. | lastryko, beton | - |
Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
Pola grobowe | TAK | ? | k. XIX - I poł. XX w. | lastryko, beton | - |
Postumenty | TAK | ? | k. XIX - I poł. XX w. | lastryko, beton, piaskowiec | - |
Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
ŁĄCZNIE | >50 stanowisk | ||||
Elementy | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
Brama | NIE | - | - | - | - |
Kościół | NIE | - | - | - | - |
Kaplica | NIE | - | - | - | - |
Inne | NIE | - | - | - | - |
Inskrypcje
Galeria zdjęć
fot. Kornel Pleskot, 2017
fot. Michał P. Wiśniewski, 2016
fot. Kornel Pleskot, 2016
Renowacja
Nie przeprowadzono.
Osadnictwo we Krupocinie i Franciszkowie
Historia
Krupocin był majątkiem szlacheckim istniejącym już w 1309 roku. Od XV wieku do przynajmniej 1682 obecni tu byli Krupoccy. Z tym, że w II poł. XVII wieku majątek był podzielony między różnych właścicieli. Przykładowo w 1682 składał się z aż 5 części, z których 2 należały do Krupockich, a pozostałe do Licińskiego, Ciecierskiego i Gockowskiego. W XVIII wieku Krupocin został włączony do dużego klucza majątkowego Hutten-Czapskich z Bukowca. Po rozbiorach, podobno na samym początku XIX w. (szacunkowo 1801-1807) Czapscy sprzedali blisko połowę swoich posiadłości. Wiadomo, że władze pruskie wydały zarządzenie, by szlachta posiadająca majątki w zaborze pruskim, a mieszkająca w innej części dawnej Rzeczpospolitej zdecydowała się albo osiąść w nich albo je sprzedać. Czapski z Bukowca wraz z przyległościami nie zrezygnował, ale faktem jest, że do roku 1807 części klucza się pozbył, a część podzielił między innych członków rodziny. Mały artykulik z międzywojennego "Słowa Pomorskiego" podaje, że krótko po 1800 Krupocin był rozparcelowany na potrzeby sprowadzonych kolonistów. Niestety nie podano źródeł. Z drugiej strony wg Hansa Maerckera, autora niemieckiej monografii o powiecie świeckim, powołującego się na kataster fryderycjański, już w 1773 Krupocin był wsią liczącą 36 gospodarstw włościańskich. Lakoniczne dane mnożą wątpliwości, bo nie wiemy czy wspomniana wieś włościańska obejmowała cały dawny majątek, czy tylko część, co chyba bliższe prawdy… Nie ma co domniemywać na siłę. Koloniści niemieccy tu zamieszkali, niezależnie od tego, czy sprowadzono ich drogą kolonizacji fryderycjańskiej, czy też sam Czapski tego dokonał. Odzwierciedlają to statystyki mieszkańców. W 1868 ewangelicy liczyli 90% obywateli Krupocina i taki odsetek utrzymywał się do odzyskania niepodległości przez Polskę. Dlatego też sadzimy, że cmentarz mógł powstać nawet w pierwszej połowie XIX w.
W 1822 roku utworzono folwark Franciszkowo, który do końca był częścią klucza bukowieckiego. Maercker podaje, że Franciszkowo powstało z Krupocina, co potwierdza, że istniała jakaś część Krupocina uprzednio nierozparcelowana. Czapscy sprzedali Bukowiec i przyległości Skórzewskiemu z Lubostronia, a tenże zapisał się w historii jako sprzedawca jednego z największych obszarowo majątków w ręce pruskie. W 1893 na rzecz komisji kolonizacyjnej przybyło ponad 2200 ha. Wówczas dokonano parcelacji Franciszkowa. Z poziomu mniej więcej niecałych 30% ewangelików zrobiło się ponad 80%. Protestanci z Krupoocina i Franciszkowa podlegali pod parafię ewangelicką w Bukowcu, samodzielną od 1855, ale jej historia sięga 1788, gdy Czapski podarował spichlerz na utworzenie w nim kaplicy.
Ludzie
Lista strat w I wojnie światowej zawiera następujące nazwiska: Krupocin - Kersten, Klawonn, Klizikowski, Ott, Waschke; Franciszkowo: Barwik, Bogun, Boigs, Brusikowski, Czerwinski, Kneblewski, Kunowski, Narloch, Poeschel, Raatz, Rahn, Schroder, Schamotzki, Tuschinski, Waschkowski
Kalendarz nauczycielski z 1925 r.: Krupocin - Władysław Kołodziejski, Erna Korthalsówna
Księga adresowa z 1928 r. wymienia następujące nazwiska: Krupocin - Hepke (krawiec), Iwo (wiatrak), Kruger (artykuły kolonialne), Wesołowski (kowal); Franciszkowo - Hojer (wyszynk trunków)
Księga adresowa z 1941: Franciszkowo - Sieg (sklep, karczma); Krupocin - Zeeh (kowal)
Bibliografia:
- 2575 Heinrichsdorf, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1900.
- Deutsche Reiches Adressbuch, 1941, s. 76, 105.
- J. F. Goldbeck, Volständige Topographie des Königreichs Preussen, Marienwerder, 1789, s. 102.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 532-533.
- E. Jacobson, Topographisch-statistisches Handbuch für den Regierungsbezirk Marienwerder, 1868, s. 152-153, 158-159.
- Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 55.
- Kreis Schwetz, 1:100 000, 1879.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1149, 1176.
- H. Maercker, Eine polnische Starostei und ein preußischer Landkreis. Geschichte des Schwetzer Kreises 1473-1873, Band II, "Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, 1886-1888, H. 17-19", s. 194, 236-237.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 49.
- Sprzedali ziemię Niemcom (opracowanie na podstawie AP Poznań), http://www.kronikisredzkie.pl/sprzedali-ziemie-niemcom/
- Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Bukowiec, 2012, s. 28.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. II, s. 401-402.