Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
Opis cmentarza

Położenie
Cmentarz położony w polu, ok. 120 m. na zachód od głównego skrzyżowania we wsi przy kościele. Dojść do niego można dawną aleją prowadzącą od drogi mającą ok. 50 m. Od północy sąsiaduje z aleją, od wschodu z gospodarstwem domowym, od południa i zachodu z polami i nieużytkami.
Podstawowe informacje
Data założenia | II poł. XIX w. |
Wyznanie | ewangelicki |
Ówczesna parafia | Kawki (od 1867), przedtem Brodnica (świątynia wybudowana w 1830, protestantyzm w Brodnicy sięga 1553 roku) |
Status | nieczynny |
Powierzchnia | ~0,31 ha |
Nr działki | 298 |
Kształt | zbliżony do kwadratu |
Najstarszy zachowany nagrobek | ? |
Istniejąca dokumentacja | - |
Zagrożenia | śmieci, dewastacja |
Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, - |
Roślinność
Drzewa | dąb, klon, … |
Krzewy | lilak, dzika róża, … |
Inne | trawa, … |
Układ cmentarza częściowo czytelny. Na cmentarz prowadzi aleja. Występuje pomniki przyrody w postaci 3 dębów szypułkowych o obwodach: 260, 290, 295 cm, uznane w 2012 roku.
Nagrobki i inne elementy
Nagrobki | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
Cippusy | NIE | - | - | - | - |
Grobowce | NIE | - | - | - | - |
Krzyże | NIE | - | - | - | - |
Obeliski | NIE | - | - | - | - |
Mogiły obmurowane | TAK | >10 | I poł. XX w. | lastryko, beton | |
Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
Pola grobowe | TAK | 1 | I poł. XX w. | cegła | fundamenty pola grobowego |
Postumenty | TAK | > 5 | I poł. XX w. | lastryko, beton | cokoły przy mogiłach |
Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
ŁĄCZNIE | > 10 stanowisk | ||||
Elementy | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
Brama | NIE | - | - | - | - |
Kościół | NIE | - | - | - | - |
Kaplica | NIE | - | - | - | - |
Inne | NIE | - | - | - | - |
Brak danych o osobach znanych i zasłużonych pochowanych na cmentarzu.
Inskrypcje
Nie znaleziono.
Galeria zdjęć
fot. Mariusz Kaniecki, 2015
Renowacja
Nie przeprowadzono.
Osadnictwo w Kruszynach
Historia
Kruszyny musiały istnieć już w pierwszej połowie lat 20. XIV wieku. Pod panowaniem krzyżackim były wsią czynszową należącą do Zakonu i administracyjnie podlegającą komturstwu brodnickiemu. Nalezy pamiętać, że jest to siedziba parafii rzymskokatolickiej powstałej już w I poł. XIV wieku. W okresie I Rzeczpospolitej stanowiły królewszczyznę starostwa brodnickiego. Już przed potopem istniał tu folwark - według przekazów najlepiej wyposażony, najbardziej dochodowy i słynący ze stadniny koni. Po pierwszym zaborze do wsi zaczęli napływac pierwsi koloniści niemieccy, a majątek stał się królewską domeną. W 1852 przeszedł na własność Otto Weissermerla. Rodzina ta uprzednio dzierżawiła folwark. W 1897 przejął go syn Ernst Weissermerl. Byli obecni aż do 1945.
W latach 80. XIX wieku wieś liczyła 60% ewangelików zaś na majątku protestanci byli o wiele mniej obecni - 26%. Po odzyskaniu niepodległości prawdopodobnie jedynymi ewangelikami w majątku zostali jego właściciele, we wsi zostało ich 26%. Podlegali pod parafię w Kawkach. Pierwszą szkołę miano założyć już w 1790, lecz nie wiadomo czy była to wówczas katolicka czy ewangelicka. Sto lat potem w Kruszynach na pewno była szkoła ewangelicka.
Ludzie
Lista strat z I wojny światowej: Badalewski, Berczewski, Bojanowski, Broskiewicz, Brzozowski, Czajkowski, Dahm, Dittmer, Dombrowski, Dulka, Felske, Fischer, Gebert, Goerke, Gottlass, Kaminski, Kerschke, Koloditzki, Krajczewski, Kwiatkowski, Kopke, Lange, Laskowski, Lengowski, Lula, Lulkowski, Macikowski, Marquardt, Martin, Monschkowski, Nosdrzikowski, Ostrowski, Radtke, Reich, Rinkowski, Rosenau, Rutchinski, Sakierski, Sakowski, Saworski, Siekierski, Świdecki, Stanisławski, Templin, Thoms, Wardzinski, Weissermel, Wisniewski, Wolff, Wrotzlawski, Zadruzinski, Zollmann
Kalendarz Nauczycielski na rok 1925 - Marian Walczyk, Wacław Mrożyński
Księga adresowa z 1928: Balcerowicz (młyn), Bortowski (rzeźnik), Cienkusz (młyn), Figurski (szewc), Fijałkowski (stolarz), Gołebiowski (zajazd), Jankowski (stolarz), Łęgowski (zajazd), Korbański (kołodziej), Makowski (krawiec), Malanowski (wiatrak), Ochocki (kowal), Piotrowski (murarz), Reszke (wiatrak), Stawska (artykuły kolonialne), Stawski (zajazd), Stemski (szewc), Weissermerl (właściciel ziemski, cegielnia), Żuchowski (mąka)
Bibliografia:
- 2781 Wrotzk, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1911.
- Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, Berlin, 1880, s. 98-99.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg, 1890, s. 542.
- Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 26.
- Kruszyny w Internetowym Słowniku historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu, http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=1065&q=kruszyny&d=0&t=0
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1176.
- H. Plehn, Ortsgeschischte des Kreises Strasburg in Westpreussen, Königsberg, 1900, s. 68-69.
- Provinz Westpreussen. Im Auftrag der Landwirtschaftskammer unter Mitwirkung der Königlichen Behörden der Provinz, Berlin, 1909, s. 286-287.
- K. Rauer, Hand-Matrikel der in sämmtlichen Kreisen des preussischen Staats auf Kreis- und Landtagen vertretenen Rittergüter, 1857, s. 49.
- Rejestr pomników przyrody w gminie Bobrowo, http://www.bobrowo.org.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&sub=43&subsub=46&menu=676&strona=1
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 4, 6.
- Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Bobrowo. Część A. Uwarunkowania i diagnoza stanu zagospodarowania przestrzennego, Bobrowo 2010, s. 37, http://www.bobrowo.bip.net.pl/?a=1399 [dostęp: 05.10.2015]
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. IV, s. 741.
- Westpreussisches Güter-Adressbuch, Stettin: P. Niekammer, 1903, s. 160-161.
- J. Wultański, Historia ewangelicyzmu brodnickiego, Brodnica 1998.
- L. Zera, Kruszyny. Historia mojej miejscowości, 2013.