Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Cmentarz został w 2017 roku zlikwidowany (ekshumacja szczątków i zabranie nagrobków) z powodu budowy drogi S5.
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony był w lesie sąsiadującym z zachodnim skrajem wsi Łaziska. W Rogowie udajemy się ulicą 600-lecia aż do skrzyżowania z S5 i dalej prosto aż dojedziemy tuż za pierwsze gospodarstwo po prawej. Tam znajdowała się droga w las. Na pierwszym rozwidleniu wybieramy drogę na lewo. Dalej po ok. 170 metrach po prawej stronie mamy cmentarz. Ze wszystkich stron graniczył z lasem.
Podstawowe informacje
| Data założenia | II poł. XVIII w. (w 1767 już istniał) |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Rogowo (od 1881), Mięcierzyn (1875-1881), Mogilno (1833-1875) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,16ha |
| Nr działki | nie wyodrębniono, na terenie działki nr 3158/10 |
| Kształt | zbliżony do kwadratu |
| Najstarszy zachowany nagrobek | k. XIX/ p. XX w. |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | śmieci, likwidacja |
| Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, - |
Z powodu bardzo małej ilości ewangelików po 1921 roku niewykluczone, że cmentarz przestał pełnić funkcje grzebalne już przed 1939.
Właścicielem terenu było Nadleśnictwo Gołąbki
Roślinność
| Drzewa | klon, dąb, sosna, brzoza, … |
| Krzewy | lilak, grochodrzew … |
| Inne | bluszcz, barwinek … |
Układ cmentarza częściowo czytelny. Brak danych o alei. Brak pomników przyrody.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Krzyż | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje - fot. Ragnar Lodbrok, 2016;
Galeria zdjęć
fot. Ragnar Lodbrok, 2016;
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
 |
| fot. 17 |
 |
| fot. 18 |
 |
| fot. 19 |
 |
| fot. 20 |
 |
| fot. 21 |
 |
| fot. 22 |
 |
| fot. 23 |
 |
| fot. 24 |
Renowacja
Cmentarz ewangelicki został zlikwidowany w związku z budową drogi ekspresowej S5. Szczątki zostały ekshumowane i najprawdopodobniej zostaną pochowane na cmentarzu ewangelickim w Bydgoszczy. Część nagrobków ma podobno zostać przeniesiona na cmentarz w Rogowie. Po przeprowadzeniu wycinki zieleni odkryto 40 nagrobków (a pierwotnie naliczono ok. 20). W wyniku prac archeologicznych odkryto 298 grobów.
Osadnictwo w Łaziskach
Historia
Najwcześniejsza wzmianka o Łaziskach, która dotyczy protestantów pochodzi z wizytacji parafii Rogowo wykonanej w 1767. Dzięki niej wiemy, że już wtedy osadzeni tu olędrzy utrzymywali własnego nauczyciela i odprawiali nabożeństwa (identycznie w Szkółkach). Dowodzi to także istnienia cmentarza, który zwykle zakładano w miejscu gdzie istniała szkoła pełniąca funkcję domu modlitwy. Być może osadników olęderskich sprowadzili właściciele wsi, Korytowscy. Holendry Łaziska należały bowiem do właścicieli majątku Rogówko. Później, po drugim zaborze gdy miasto prywatne Rogowo sprzedano Prusakom, Łaziska stały się własnością miejską. Dane statystyczne z 1860 mówią o tym, że kolonia zamieszkała była w 79% przez ewangelików jednak w kolejnych dekadach ich ilość malała. W 1910 stanowili 29%, a według pierwszego spisu powszechnego z 1921 tylko 9% mieszkańców. Protestanci podlegali parafii w Mogilnie, a od 1881 należeli do zboru w Rogowie (w latach 1875-1881 nową siedzibą parafii był Mięcierzyn)
Ludzie
Lista strat w I wojnie światowej zawiera następujące nazwiska: Bittner, Dombrowski, Hein, Nowack, Prus, Smaruy, Splitt, Wienke
Bibliografia:
- 3271 Rogowo, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1: 25 000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1940
- J. N. Bobrowicz, Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego, 1846, s. 500.
- Ewangelicki cmentarz na trasie S5, Łaziska, http://www.palukitv.pl/wideo.html?view=odtworz&tv=3493
- Gemeindelexikon die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln : auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1912, s. 72-73 (Reg. Bromberg).
- Gminny program opieki nad zabytkami gminy Rogowo na lata 2009-2012, 2009.
- S. Kozierowski, Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski T. 1 A-Ł, Poznań, 1922, s. 485.
- S. Librowski, Repetytorium akt wizytacji kanonicznych dawnej archidiecezji gnieźnieńskiej, cz. 2, z. 1, "Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 1976, t. 32, s. 139.
- M. Siwak-Wałoszewska, //Ewangelicki cmentarz odkryty przy okazji przygotowań do budowy S5, Polskie Radio Pomorza i Kujaw, http://www.radiopik.pl/2,55610,ewangelicki-cmentarz-odkryty-przy-okazji-przygot
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie, Warszawa: GUS, 1926, s. 127.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. V, s. 622.
- Uebersicht der Bestandtheile und Verzeichniss aller Ortschadten des Bromberger Regierungsbezirks, 1818, s. 52.
- A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen, Posen: W. Decker, 1898, s. 317-318.
- Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks : mit einer geographisch-statistischen Übersicht derselben, Bromberg, 1833, s. 90.
- Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 176-177.