Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz na terenie zabudowanym, na niewielkim wzniesieniu, położony u zbiegu ulic Dworcowej i Ciemnej. Od południowego wschodu ograniczony przez ul. Dworcową, od południowego zachodu przez ulicę Ciemną, a od północnego wschodu i północnego zachodu przez tereny gospodarstw domowych. Jeszcze w latach 60. XX w. bliżej ul. Dworcowej stał dawny kościół ewangelicki.
Podstawowe informacje
| Data założenia | ~ XVII w. (przedtem od XIV w. do 1565 r. chowano tu katolików) |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Grębocin-Rogowo-Lubicz (Lubicz, od 1648) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,21 ha |
| Nr działki | 175 |
| Kształt | pięciokąt nieforemny |
| Najstarszy zachowany nagrobek | koniec XIX w. |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | śmieci |
| Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
Roślinność
| Drzewa | klon, wierzba, lipa, kasztan |
| Krzewy | lilak, głóg, grochodrzew |
| Inne | trawa |
Brak alei. Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Drzewostan za wyjątkiem lip prawdopodobnie odbiega od pierwotnego.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | 20 | k. XIX w. - I poł. XX w. | lastryko, piaskowiec | w tym 9 dziecięcych, łącznie 7 posiada obok postumenty |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | 22 | k. XIX w. - I poł. XX w. | lastryko, beton, kamień polny | w tym 1 "dąbek" i 9 podstaw pod krzyż, 8 postumentów bez mogił |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| ŁĄCZNIE | 35 stanowisk | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | TAK | - | - | - | zachowała się kamienna podstawa muru (fot. 2) wraz z kamiennymi schodami |
| Brama | NIE | - | - | - | brak informacji o bramie |
| Kościół | NIE | - | - | - | rozebrany pod koniec lat 60. XX w. |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje - fot. Michał P. Wiśniewski, 2015
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2015
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
 |
| fot. 17 |
 |
| fot. 18 |
 |
| fot. 19 |
 |
| fot. 20 |
 |
| fot. 21 |
 |
| fot. 22 |
 |
| fot. 23 |
 |
| fot. 24 |
 |
| fot. 25 |
 |
| fot. 26 |
 |
| fot. 27 |
 |
| fot. 28 |
 |
| fot. 29 |
 |
| fot. 30 |
 |
| fot. 31 |
 |
| fot. 32 |
 |
| fot. 33 |
fot. Michał P. Wiśniewski, 2012
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 9 |
Renowacja
Cmentarz sprawia wrażenie w większości zlikwidowanego. Przypuszczalnie nagrobki zabrano przy okazji rozbiórki kościoła pod koniec lat 60 XX wieku. Największe skupisko pozostałości zebrano w północno zachodnim krańcu cmentarza. W 2004 r. wystawiono kamień pamiątkowy ku czci dawnych ewangelickich mieszkańców miasta. Na pewno na terenie cmentarza przeprowadza się okresowe przycinanie roślinności i zbieranie śmieci jednak nikt nie zajmuje się nagrobkami. Kilka z nich nadaje się do złożenia, kilkanaście do wyeksponowania. Studium Uwarunkowania Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Lubicz wymienia cmentarz i wspomina (zapewne za kartą cmentarną) nagrobki z lat 1887, 1907 i 1908. Obecnie wśród nagrobków z inskrypcją mamy tylko z 1907 r. i znaleziony w styczniu 2015 r. z 1924 r.
W planie zagospodarowania przestrzennego teren cmentarza oznaczono symbolem ZP2. Zgodnie z uchwałą obszar traktowany jest jako zieleń parkowa. Obowiązuje zachowanie istniejącego drzewostanu i uzupełnienie nowymi nasadzeniami oraz zakaz budowy jakichkolwiek obiektów. Plan Odnowy Miejscowości Lubicz Dolny z 2013 r. nie wymienia jakichkolwiek działań związanych z cmentarzem wśród planów na lata 2013-2018.
Osadnictwo w Lubiczu Dolnym
Historia
Ludzie
Księga adresowa z 1912 r. wymienia następujące nazwiska: Bannach (ogrodnik), Bergen (komornik skarbowy), Brede (piekarz), Brenneisen (asystent celnika), Brzyski (handlarz), Choecki (gospodarz rolny), Cywiński (gospodarz rolny), Deuter (badacz mięsa, inspektor sanitarny), Dombrowski (murarz), Drews (kierownik szkoły), Głowski (właściciel dóbr), Foerstner (gospodarz rolny), Gamser (celnik), Glinkau (kamieniarz), Godau (szef żandarmerii), Gogolin (gospodarz rolny), Gurny (murarz), Heinrich (gospodarz rolny), Heise (gospodarz rolny), Hellwig (szef urzędu), Hoensch (celnik), Holz (gospodarz rolny), Jansen (celnik), Radatz (badaczka mięsa, inspektorka sanitarna, karczmarz), Kempiński (handlarz), Kieslich (urzędnik pocztowy), Koerner (listonosz), Kowalski (gościniec, mistrz rzeźnicki), Krampitz (kowal, stelmach), Krause (sklep, restauracja), Kujawski (gospodarz rolny), Linda (mistrz kowalski), Link (szef kontroli celnej), Lipertowicz (handlarz), Luttmann (dzierżawca), Martzeki (gospodarz rolny), Marquardt (gościniec, restauracja), Muller (handlarz), Neils (cegielnia), Olszewski (handlarz), Paczoska (główny młynarz), Papendick (celnik), Petrich (zarządca poczty), Pfefferkorn (praktykant celny), Piaczyński (nauczyciel), Pniewski (właściciel młyna), Polenz (badaczka mięsa, inspektorka sanitarna), Prellwitz (celnik), Preuß (księgowy), Reich (kupiec), Riedel (piekarz), Rohde (karczma), Rohloff (gospodarz rolny), Satorski (gospodarz rolny), Schiemann (poborca celny), Sonnenberg (gospodarz rolny), Stern (nauczyciel), Thober (karczma), Wiefel (księgowy), Windt (nauczyciel), Witt (mistz stolarski)
Lista strat z I wojny światowej: Arkuszewski, Balinowski, Bartel, von Bentlewski, Bergen, Bitschak, Blum, Bonnewitz, Burger, Cywiński, Czaykorski, Damrau, Dey, Drengwitz, Dulski, Dybowski, Dziwulski, fanslau, Flax, Fuchs, Gajewski, Górny, Guzowski, Hackbarth, Hartung, Hinz, Hoffmann, Hubert, Jabs, Jajewski, Jarotzki, Jasiński, Jędrzejewski, Kempiński, Kiedorf, Klammer, Klein, Kruger, Kubiak, Lemke, Lenz, Lepinski, Lesser, Lewandowski, Liebelt, Lipertowicz, Lipigórski, Liptowicz, Maretzki, Meinas, Mielke, Murawski, Muller, Neumann, Niederer, Nowakowski, Olszewski, Ossowski, Otto, Pankratz, Piechocki, Pietruszewski, Puschert, Radtke, Riedel, Rohloff, Rothacker, Rutkowski, Sauter, Scheller, Schmidt, Schafer, Sonnenberg, Strehlau, Struck, Teske, Tews, Treichel, Tunnermann, Voß, Wesołowski, Winskowski, Wisniewski, Zabel, Zahnke, Zinger
Księga adresowa z 1928 r. wymienia następujące nazwiska: Gołachowski (właściciel ziemski), Siebert (właściciel ziemski), Senkowski (właściciel ziemski), Nitecki (apteka), Muller (handel bydłem), Zawadzki (ekspedycja towarowa), Lenczewski (fryzjer), Sukiennik (galanteria), Nowikow (garbarnia), Szymański (garncarz), Burandt (artykuły kolonialne), Olszewski (artykuły kolonialne, stolarz), Zieliński (artykuły kolonialne), Krampitz (kołodziej, kowal), Rzeczewski (kołodziej), Buczkowski (koszykarz), Zubkowski (kowal), Hernes (młyn), Raczbowski (młyn), Kamiński (murarz), Bartykowska (nabiał), Dziwulska (nabiał), Kamińska (nabiał), Karaczewska (nabiał), Marcinkowska (nabiał), Olszewska (nabiał), Wiatrowska (nabiał), Hagedorn (opał), Zieliński (piekarz), Dziwulski (rzeźnik), Cywiński (rzeźnik), Czajkowski (szewc), Zakrzewski (szewc), Jarocki (ślusarz), Kowalski (tartak), Liedtke (zajazd), Thober (zajazd), Kowalski (zajazd), Górny (handel zbożem), Lipiński (handel zbożem), Lubraniecki (handel zbożem), Eibeszyc (artykuły żelazne), Pająk (artykuły żelazne)
Księga adresowa z 1941 r. wymienia następujące nazwiska: Olszewski (piekarz), Dziwulski (rzeźnik), Liedke (zajazd), Krampitz (kowal), Zubkowski (kowal), Sonnenberg (krawiec), Jakobs (cegielnia)
Źródła:
- 2978 Gramtschen, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1910.
- Adressbuch für Thorn. Stadt und Land 1912, Thorn: Dombrowski, 1912.
- P. Birecki, Sztuka luterańska na Ziemi Chełmińskiej od drugiej połowy XVI do pierwszej ćwierci XVIII wieku. Warszawa:DiG, 2007
- Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 108.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 550-551.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1182.
- H. Maercker, Geschichte der ländlichen Ortschaften und der drei kleineren Städte des Kreises Thorn in seiner früheren Ausdehnung vor der Abzweigung des Kreises Briesen i. J. 1888. Danzig, 1900, s. 336-350.
- Plan Odnowy Miejscowości Lubicz Dolny, Lubicz, 2013. [dostep: 18.01.2015]
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 57.
- O. Steinmann, Der Kreis Thorn. Statistische Beschreibung, Thorn 1866, s. 286, 338.
- Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubicz. Część A: Uwarunowania zagospodarowania przestrzenego, Warszawa, 2011, s. 66-69. [dostęp: 18.01.2015]
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. V, s. 401-402.
- Uchwała nr XLI/490/05 z dnia 16 listopada 2005 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego części wsi Lubicz Dolny, http://www.bip.lubicz.pl/4899,mpzp-czesci-wsi-lubicz-dolny.html [dostęp: 18.01.2015]