Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
Opis cmentarza

Położenie
Cmentarz położony na północnych krańcach Lubiewa w części wsi zwanej Pasieka. Leży w obrębie jednego z terenów zalesionych. Jadąc DW 240 ze Świecia w kierunku Tucholi, na 42,7 km tej trasy znajduje się kierunkowskaz "Lubiewo 4". Skręcamy za nim w lewo i po 1 kilometrze dojeżdżamy do skrzyżowania, na którym skręcamy w prawo. Następnie dojeżdżamy do zagajnika widocznego po lewej stronie - ok. 350 m. Idziemy skrajem lasku ok. 40 m. i jesteśmy na cmentarzu. Od wschodu obiekt graniczy z gruntem uprawnym, z pozostałych stron z lasem.
Podstawowe informacje
Data założenia | IV ćw. XIX w. |
Wyznanie | ewangelicki |
Ówczesna parafia | Lubiewo (od 1903), Serock (1873-1903), Nowy Jasiniec (1773-1846) |
Status | nieczynny |
Powierzchnia | 0,10ha |
Nr działki | 693 |
Kształt | prostokąt |
Najstarszy zachowany nagrobek | I poł. XX w. |
Istniejąca dokumentacja | - |
Zagrożenia | śmieci, dewastacja |
Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, - |
Teren działki cmentarnej jest własnością gminy Lubiewo. W okresie 1846-1873 nabożeństwa odbywały się w różnych szkołach ewangelickicj. Możliwe, że dla protestantów z Lubiewa nabożeństwa odbywały się w Lubiewicach.
Roślinność
Drzewa | … |
Krzewy | lilak, … |
Inne | trawa, … |
Układ zewnętrzny cmentarza czytelny. Układ wewnętrzny nieczytelny.
Nagrobki i inne elementy
Nagrobki | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Grobowce | NIE | - | - | - | - |
Mogiły obmurowane z postumentem | TAK | 1 | I poł. XX w. | lastryko, beton | - |
Mogiły obmurowane | TAK | 2 | I poł. XX w. | beton | - |
Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
w tym z krzyżem | NIE | - | - | - | - |
w tym z postumentem | NIE | - | - | - | - |
w tym bez postumentu | NIE | - | - | - | - |
Postumenty | TAK | 4 | ? | kamień polny, drewno | - |
w tym klasyczne | NIE | - | - | - | - |
w tym krzyże | TAK | 3 | ? | drewno | - |
w tym obeliski | NIE | - | - | - | - |
w tym głazy | TAK | 1 | ? | kamień polny | - |
Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
Inne | NIE | - | - | - | - |
RAZEM | >7 stanowisk | ||||
Elementy | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
Brama | NIE | - | - | - | - |
Kościół | NIE | - | - | - | - |
Kaplica | NIE | - | - | - | - |
Inne | NIE | - | - | - | - |
Inskrypcje
Galeria zdjęć
fot. Karolina Falleńczyk, 2017
Renowacja
Nie przeprowadzono. Na cmentarzu znajdziemy krzyż z tabliczką upamiętniającą rodzinę Graul
Osadnictwo w Lubiewie
Historia
Jedna z najstarszych wsi tucholskich. Wieś znana już w okresie przedkrzyżackim, w czasie panowania książąt pomorskich. Pierwsza pisemna wzmianka pochodzi z 1284 roku. W 1344 roku wielki mistrz krzyżacki Ludolf Konig zapisał wieś na własność arcybiskupowi gnieźnieńskiemu Jarosławowi. Po drugim pokoju toruńskim wieś weszła w skład tzw. klucza kamieńskiego - ziemia i majątki będące własnością arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, administrowane przez archidiakonat kamieński. Prócz włościan mieszkali tu rzemieślnicy, o których wspominają zapiski już z XVI w. Mowa o bartnikach, bednarzach, garncarzach i kołodziejach. Ponadto w XVII wieku funkcjonował w Lubiewie borowy oraz dwie karczmy. W rękach arcybiskupów gnieźnieńskich Lubiewo pozostawało do 1772 roku. Wówczas to duża i przynosząca spore zyski wieś z rozwiniętym rzemiosłem oraz 2 sołectwami. Z chwilą pierwszego rozbioru weszła w obszar państwa pruskiego, które dokonało sekularyzacji majątków kościelnych. Początkowo Lubiewo leżało w powiecie chojnickim, a od 1818 roku w powiecie świeckim. W okresie zaborów rzemiosło nadal się rozwija. Tuż przed wybuchem I wojny światowej działają tu aż 4 sklepy, 3 cegielnie, 3 karczmy, 2 wiatraki, piekarnia, kuźnia i warsztaty: siodlarski, kołodziejski, krawiecki, szewski, stolarski. Wzrost rzemiosła zanotowano także po odzyskaniu niepodległości przez Polskę. Prócz wymienionych branż doszły kolejne: fryzjer, kominiarz, naprawa rowerów, ślusarz. Powołano nawet Towarzystwo Samodzielnych Rzemieślników. Od 1934 roku Lubiewo weszło w skład nowo powstałego powiatu tucholskiego.
Pierwotnie Lubiewo należało do parafii w Bysławiu. Własną parafię pw Św. Mikołaja nadał Lubiewu prawdopodobnie arcybiskup Jarosław w 1344 roku. Do około połowy XIX w. kolejne kościoły rzymskokatolickie były budowlami drewnianymi. Obecny kościół murowany powstał w 1842 roku.
W 1772 roku Lubiewo liczyło 359 mieszkańców. Wraz z pierwszym rozbiorem zaczęli się osiedlać we wsi koloniści niemieccy wiary protestanckiej. W 1868 roku stanowili oni niewielki odsetek blisko 9% mieszkańców i podlegali pod parafię ewangelicką w Nowym Jasińcu. Owa parafia borykała się już od lat 40. XIX w z problemami organizacyjnymi, które przezwyciężone zostały dopiero w 1873 roku, gdy wybudowano kościół ewangelicki w Serocku. Tamże też przeniesiono siedzibę parafii właściwej dla Lubiewa. W kolejnych dekadach ewangelicy także stanowili znikomą mniejszość. W 1885 - 7%, 1910 - 7%. Centrum miejscowego protestantyzmu pozostawały Lubiewice, które należały jednak do innej parafii (Bukowiec). W 1903 roku wybudowano we wsi kościół ewangelicki tym samym erygując nową parafię ewangelicką. Z uwagi na to, że ponad 90% mieszkańców stanowili katolicy decyzję o powstaniu zboru można jedynie tłumaczyć polityką germanizacyjną. Pierwszy spis powszechny z 1921 roku pokazuje, że ilość ewangelików zmniejszyła się do niecałych 5%.
Ludzie
Gospodarze z II poł. XVII w.: Jędryczka, Kątny, Kufel, Iwicki, Mrozik, Rozczynała
Gospodarze z I poł. XVIII w.: Diabelec, Koniarski, Koślinka, Rydelek, Stencel, Urban, Nitka, Pieczka, Kujawa, Karwasz
Lista strat w I wojnie światowej: Arczyński, Becker, Bonna, Camnitzer, Chylewski, Chrapkowski, Chudziński, Cipluch, Domachowski, Dombrowski, Droczyński, Falkowski, Felske, Glamowski, Glazik, Górecki, Graul, Guhlke, Iwitcki, Januszewski, Jaroch, Jasmer, Jaworski, Jendryczka, Kaczmarek, Karwacz, Kiełbasa, Kniawa, Kolassa, Kątny, Krzemkowski, Kuczora, Kufel, Kujawa, Kulczyk, Lewandowski, Lipski, Łyczywek, Mrozik, Nitka, Oparka, Oszuścik, Pałczyński, Partyka, Pacek, Peroczyński, Pieczka, Pilikowski, Poćwiartowski, Prill, Proszyński, Pułkowski, Putinkowski, Rambowicz, Redmann, Rompalski, Roszczynalla, Rydelek, Szabelski, Schneider, Schweda, Szwejkowski, Sergott, Siewert, Stahlke, Stenzel, Swietlik, Szczechowski, Szweda, Talaśka, Urban, Winarski, Wośniewski, Wojciechowski, Zabłocki, Zajonkalla, Zelazny, Zwiefka, Zwitzki
Księga adresowa z 1928: Andrzejewski (sklep bławatny), Cieślikowski (handel końmi), Dymarkowski (handel bydłem), Jaszkowski (koszykarz), Karczewski (rzeźnik), Kątny (kowal, wiatrak), Kloska (artykuły kolonialne, zajazd), Koniarski (kołodziej, kowal), Kowalczyk (wiatrak), Kujawa (artykuły kolonialne, stolarz), Kutowski (murarz), Lieprech (zajazd), Niedźwiecki (artykuły kolonialne), Nieżwicki (piekarz), Nitka (kołodziej, krawiec), Nowacki (krawiec), Partyka (olejarnia), Pokożyński (właściciel ziemski, 100 ha), Poćwiartowska (sklep bławatny), Posoczyński (krawiec), Przybylski (technik dentystyczny), Pulkowski (cieśla), Rampalski (szewc), Redłowski (szewc), Retlewski (młyn), Schmelter (kapelusze), Sobacki (krawiec, mleczarnia, stolarz), Spica (artykuły kolonialne), Szopińska (towary różne), Szymański (szewc), Szwedziński (fryzjer), Winiarski (murarz, stolarz), Wojciechowski (rzeźnik)
Bibliografia:
- 2574 Lubiewo, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1: 25 000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1913.
- Gemeindelexikon für die Provinz Westpreussen : auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1. Dezember 1885 und anderer amtlicher Quellen, 1885, s. 138-139.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 532.
- E. Jacobson, Topographisch-statistisches Handbuch für den Regierungsbezirk Marienwerder, 1868, s. 162-163.
- W. Kozłowski, Tucholskie wsie, Tuchola, 2009, s. 239-248.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1182.
- H. Maercker, Eine polnische Starostei und ein preußischer Landkreis. Geschichte des Schwetzer Kreises 1473-1873, Band II, "Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, 1886-1888, H. 17-19", s. 250-251.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 49.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. V, s. 413.