Cmentarz ewangelicki - Mąkowarsko

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

monk.PNG

Opis cmentarza

polny.png smieci.png
Położenie

Cmentarz polny usytuowany przy ul. Sportowej na zachodnim skraju wsi, przy drodze na wieś Dziedzinek. Będąc przy kościele ruszamy drogą krajową nr 25 w stronę Sępólna Krajeńskiego i po ok. 80 m skręcamy w lewo w ul. Sportową. Po dalszych 400 m. dojeżdżamy do cmentarza będącego po prawej stronie. Od północy i zachodu otacza go pole uprawne, od wschodu składowisko odpadów, a od południa ul. Sportowa.

Podstawowe informacje
Data założenia IV ćw. XIX w
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Mąkowarsko (od 1895) Gogolin-Lucim-Sitowiec (1872- 1895), Mąkowarsko pod: Lucim-Sitowiec, Koronowo (1772-1872)
Status nieczynny
Powierzchnia 0,21ha
Nr działki na terenie 532/1, 533/1, 533/2, 536/112
Kształt zbliżony do prostokąta
Najstarszy zachowany nagrobek brak
Istniejąca dokumentacja ?
Zagrożenia dalsze zaśmiecanie, splantowanie
Stan zachowania BARDZO ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji 1945?, ?
Roślinność
Drzewa ?
Krzewy lilak, grochodrzew, …
Inne ?

Brak informacji o alei. Układ cmentarza częściowo czytelny.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK >10 I poł. XX w. lastryko, beton -
Mogiły ziemne NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Postumenty TAK ? - - destrukty
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Przyścienne NIE - - - -
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Krzyż NIE - - - -
Inne NIE - - - -

Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych

Inskrypcje

Nie znaleziono.


Galeria zdjęć

fot. Karolina Falleńczyk, 2015
{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot.7

Renowacja

Nie przeprowadzono. Południowo wschodnia część cmentarza została zajęta przez sąsiadujący skład odpadów. Większość terenu jest mocno zaśmiecona. Według rysu historycznego Mąkowarska cmentarz ewangelicki został całkowicie zniszczony i nie ma po nim śladu.


Osadnictwo w Mąkowarsku

Historia

Protestanci w Mąkowarsku stanowili nieliczną mniejszość. Najwięcej było ich w latach 70. XIX w. gdy stanowili 16% mieszkańców. Jednak stopniowo było ich coraz mniej. W 1921 r. 8%, w 1939 mniej niż 3%. Pierwotnie podlegali zborowi w Koronowie. W 1872 r. wydzielono z niego parafię Gogolin-Lucim-Sitowiec, przy czym Mąkowarsko należało do części Lucim-Sitowiec. Mimo względnie najmniejszej ilości wiernych postanowiono, że właśnie ta miejscowość będzie przyszłym centrum religijnym. W 1895 r. przeniesiono tam władze gminy Lucim-Sitowiec, tym samym zmieniając formalną nazwę parafii na Mąkowarsko. Wówczas istniał już dom modlitwy, którego rozbudowę do stanu kościoła z wieżą ukończono w 1901 r. Stan obiektu i organizacja życia parafialnego zyskała uznanie w oczach wizytatorów dokonujących inspekcji w 1933 r. Chwalono również stan cmentarzy. Po 1945 r. zbór służył jako magazyn GSu aż do 1966 r. gdy rozebrano go, a cegłę z rozbiórki podobno przeznaczono na budowę tysiąclatki. W dawnej pastorówce działało do 1997 r. przedszkole.

Ludzie

Lista poległych w I wojnie światowej zawiera następujące nazwiska: Adrian, Balser, Baranowski, Bleck, Bonkowski, Buczkowski, Chmarzyński, Czabelski, Czeszewski, Danrose, Dinarkowski, Domeck, Drojnia, Dymarkowski, Fuhrmann, Grohl, Holka, Jaworski, Juhlke, Kaczmarzewski, Kentzer, Klaczynski, Klatecki, Konarski, Kopischke, Krajecki, Krasinski, Kubacki, Kujawa, Lange, Lemanski, Lipski, Lobodzinski, Maciejewski, Madlach, Matz, Michalski, Mleczak, Mrozinski, Mulcan, Mydlach, Muller, Neumann, Nietka, Nowakowski, Pacek, Pankanin, Partyka, Pociot, Polasik, Raddatz, Roszczynalski, Rosinski, Rybarczyk, Rybka, Schmidt, Siekierski, Smiegel, Sorgatz, Sprengel, Stasiewski, Steinkraus, Stenzel, Strehlau, Sudek, Szabelski, Szczepański, Szramkowski, Tesmer, Thomaschewski, Toyza, Urbanowski, Wardziński, Wegner, Weilandt, Weinert, Weyna, Wierschutzki, Wiese, Witucki, Wulf, Zabel, Zajakala, Zoldowicz

Księga adresowa Polski z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Barlik (właściciel ziemski), Brycki (gościniec), Byliński (właściciel ziemski), Dewałt (piekarz), Domek (kołodziej), Kencer (właściciel ziemski), Lange (właściciel ziemski), mateja (rzeźnik), Mroziński (właściciel ziemski), Muller (właściciel ziemski), Packa (kołodziej), Parkomin (cieśla), Rybarczyk (krawiec), Rybka (właściciel ziemski), Ryterska (akuszerka), Sikora (murarz), Spojda (handel bydłem), Szews (właściciel ziemski), Szmyt (właściciel ziemski), Śliwiński (rzeźnik, karczma), Weinert (właściciel ziemski), Szramkowski (szewc), Zgojewski (murarz)

Spis posiadaczy ziemskich pow. 20 ha. z 1939 r.: Barlik, Brycki, Domek, Erdmnann, Kentzer, Lange, Mroziński, Muller, Muzioł, Myśliwiec, Rybka, Szews, Szmyt, Weinert,

Księga adresowa z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Bast (hotel, sklep), Borucki (rzeźnik), Bratz (rzeźnik), Brycki (sklep), Dewald (piekarz), Kotas (kołodziej), Kwiatkowski (fryzjer), Raguschke (kowal), Osowski (krawiec), Szramkowski (szewc), Witt (krawiec), Wojtalewicz (kołodziej), Zigtak (szewc)


Bibliografia:

  1. 2572 Waldau, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1: 25 000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1940 comp.jpg
  2. Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 120. comp.jpg
  3. W. Hubatch, Die evangelischen General-Kirchenvisitationen in den von Ost- und Westpreußen sowie Posen 1920 abgetrennten Kirchenkreisen, Göttingen : Vandenhoeck & Ruprecht, 1971, s. 368-369.
  4. J. Kuffel, Historia Mąkowarska, http://makowarsko-parafia.pl/viewpage.php?page_id=409 [dostęp: 27.07.2015]
  5. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1358. comp.jpg
  6. A. Lattermann, Einfuehrung in die deutsche Sippenforschung in Polen und dem preussischen Osten. Poznań: Historische Geselschaft fuer Polen, 1938, s. 82. comp.jpg
  7. Plan Rozwoju Miejscowości Mąkowarsko, 2007, http://www.bip.koronowo.pl/?app=uchwaly&nid=1625 [dostęp: 27.07.2015]
  8. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie, Warszawa: GUS, 1926, s. 4. comp.jpg
  9. Statistische Nachweisungen betreffend die im Jahre 1895 unter Mitwirkung der Staatsbaubeamten vollendeten Hochbauten, "Zeitschrift fur Bauwesen", 1897, Bd 47, Beilage 3, s. 68-69, http://opus.kobv.de/zlb/volltexte/2010/9040/pdf/ZfB_1897_10-12_Beilage_3.pdf [dostęp: 27.07.2015]
  10. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Koronowo. Cz. I. uwarunkowania rozwoju, Koronowo, 2009, s. 53, http://www.bip.koronowo.pl/?app=uchwaly&nid=3751&y=2009 [dostęp: 15.06.2015]
  11. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. VI, s. 218. comp.jpg
  12. A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen, Posen: W. Decker, 1898, s. 92-93. comp.jpg
  13. Zasób Kirchliches Archivzentrum Berlin, http://kab.scopearchiv.ch/detail.aspx?ID=216025 [dostęp: 26.07.2015]

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License