Cmentarz ewangelicki - Młyniec Pierwszy

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

m1909.JPG

Opis cmentarza

las.png
Położenie

Cmentarz położony był w lesie, przy nieutwardzonej drodze. Będąc w centrum Młyńca na wysokości mostu przez Drwęcę udajemy się na wschód ok. 230 m. aż zobaczymy po lewej stronie kapliczkę. Skręcamy w drogę po jej lewej stronie i dalej posuwamy się ok. 380 m. tak jak idzie szlak niebieski z Ciechocina do Chełmży. Następnie po lewej spotykamy aleję leżącą równolegle do skrzyżowania z nieutwardzoną drogą, w którą skręcamy (w lewo). Po ok. 50 m. z lewej strony mamy teren gdzie był położony cmentarz. Widać dwa dęby wyróżniające się wśród sosen. Po drugiej stronie ok. 100 m. dalej stoi dom.

Podstawowe informacje
Data założenia III ćw. XIX w.
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Grębocin-Lubicz-Rogowo (Grębocin)
Status nieistniejący
Powierzchnia ~0,12 ha
Nr działki nie wyodrębniono, na terenie działki nr 80
Kształt zbliżony do prostokąta
Najstarszy zachowany nagrobek brak
Istniejąca dokumentacja ?
Zagrożenia -
Stan zachowania NIE ISTNIEJE, Typ I
Data zamknięcia, likwidacji 1945 (po 1920?), ?
Roślinność
Drzewa dąb, klon, …
Krzewy lilak, grochodrzew, …
Inne trawa, konwalia, paproć, …

Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Brak informacji co do istnienia alei. Układ cmentarza nieznany.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Obejścia NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Mogiły obmurowane NIE - - - -
Mogiły ziemne NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Postumenty NIE - - - -
Przyścienne NIE - - - -
ŁĄCZNIE ?
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -
Inskrypcje

Nie znaleziono ze względu na brak nagrobków.


Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2014

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11

Renowacja

Nie przeprowadzono ze względu na brak nagrobków. Z relacji świadków w latach 90. XX w. jeszcze istniały.


Osadnictwo w Młyńcu Pierwszym.

Historia

Wieś wymieniona została po raz pierwszy w dokumencie z 1265 r. Od 1421 r. była własnością benedyktynek toruńskich, które odstępują w 1609 r. kapitule chełmińskiej plac nad Drwęcą, na który kapituła zwoziła drzewo ze swoich dóbr, by dalej spławić je do Wisły. Podobno od 1611 r. istniała kaplica wystawiona przez ojców Jezuitów. Młyniec jako dobro kościelne staje się po I zaborze domeną pruską i podlega urzędowi domenalnemu w Złotorii, a potem w Brzezinku.
Według Maerckera pierwsi ewangelicy pojawili się we wsi na przełomie lat 70 i 80. XVIII w., czyli tuz po I rozbiorze. Najwięcej było ich w latach 80. XIX w. - 22%. Odsetek ewangelików w Młyńcu Pierwszym według spisu powszechnego z 1921 r. sięgał ok. 10%. Już na samym początku okresu międzywojennego, w 1923 r. wieś całkowicie spolonizowała się. Można przypuszczać, że miejscowy cmentarz ewangelicki nie był już wtedy używany i popadł w zapomnienie. We Młyńcu istniała (od co najmniej 1866 r.) szkoła katolicka. Na początku XX w. zapewne stała się symultanna, w 1912 rozbudowano ją.
Młyniec najbardziej znany jest ze złóż kruszywa i piachów skąd je transportowano kolejką gospodarczą (od 1908 r.) do Turzna, a dalej materiał wysyłany był m. in. na budowę pruskiej kolei wschodniej. Złoża kruszywa są eksploatowane do dziś. Przed laty działały jeszcze dwa istniejące we wsi młyny wodne: Pachur i Bierzgiel oraz przytułek dla biednych.

Ludzie

W księdze adresowej z 1912 r. figurują nazwiska: Aronsohn (właściciel domu), Broese, Buchholz, Czarnecki, Dombrowski, Eigner (nauczyciel), Elgert, Harbarth, Heise (młyn), Katarzyński (rzeźnik), von Kliński, Koźlikowski (młyn), Levy (sklep), Lewandowski, Marquardt (nauczyciel), Nass (karczma), Rundt, Schober, Schwersenz (szynkarz), Śmiejkowski (maszynista), Szydłowski, Telke, Teschke, Weiss, Wiliński, Wołowski, Ziółkowski.

Na liście strat z I wojny światowej figurują nazwiska: Bartkiewicz, Białkowski, Cohn, Czarnecki, Debczyński, Domaszewski, Dombrowski, Dorau, Dronschkowski, Fischer, Heise, Huse, Jarzembkowski, Katarzyński, Kelsch, Kulaschinski, Lanzuzki, Lesser, Lewandowski, Lewke, Machtilski, Marulewski, Milarski, Nalenz, Nitzler, Raabe, Rogowski, Romanowski, Schallkowski, Tomaschewski, Trykowski, Turalski.

W księdze adresowej z 1928 r. figurują nazwiska: Bruzkiewicz (gorzelnia), Ciszewski (cieśla), Czarnowski, Górny (szewc), Guraczyński (szewc), Heise (młyn), Jarzemski (koszykarz), Józefczyk, Kędziorski (sklep), Kępski (rzeźnik, sklep), Koźlikowski F. (młyn), Koźlikowski S. (zajazd), Milarski J. (koszykarz), Milarski R. (koszykarz), Radać (koszykarz), Sobolski (art. tytoniowe), Szydłowski (koszykarz), Weinschenck, Wilangowski (kowal), Wiśniewski (murarz), Wolff.

W księdze adresowej z 1941 r. figurują nazwiska: Górny (szewc), Heise (młyn), Katarzyński (stelmach), Kempski (rzeźnik), Koźlikowski J. (sklep), Koźlikowski F. (tartak, młyn), Tenhke (kowal).


Bibliografia:

  1. 1511 Gramtschen, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1910. comp.jpg
  2. Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 120. comp.jpg
  3. J. Fankidejski, Utracone kościoły i kaplice w dzisiejszej dyecezji chełmińskiej podług urzędowych akt kościelnych, Pelplin, 1880, s. 58-59. comp.jpg
  4. "Gazeta Bydgoska" z 6 marca 1923 r., nr 52, s. 5. comp.jpg
  5. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1188. comp.jpg
  6. H. Maercker, Geschichte der ländlichen Ortschaften und der drei kleineren Städte des Kreises Thorn in seiner früheren Ausdehnung vor der Abzweigung des Kreises Briesen i. J. 1888. Danzig, 1900, s. 382-383. comp.jpg
  7. Pfarr-Almanach der Provinz Westpreussen, Danzig, 1897, s. 98.
  8. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 57 comp.jpg
  9. O. Steinmann, Der Kreis Thorn. Statistische Beschreibung. Thorn 1866, s. 287 i in. comp.jpg
  10. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubicz. Część A: Uwarunowania zagospodarowania przestrzenego, Warszawa, 2011, s. 69-70. [dostęp: 24.07.2014] comp.jpg
  11. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. VI, s. 543. comp.jpg
  12. "Thonindustrie Zeitung" 1912, nr 36, s. 205.

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License