Cmentarz ewangelicki - Mościska

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

brak cm na starych mapach

Opis cmentarza

polny.png mennonici.png
Położenie

Cmentarz położony przy drodze biegnącej z Ostrowitego w kierunku Studzianki. Jedziemy przez Ostrowite drogą wojewódzką nr 534 w kierunku Rypina. Na wysokości szkoły zjeżdżamy w drogę po prawej stronie i po ok. 1,2 km jesteśmy na miejscu. Cmentarz od wschodu sąsiaduje z ulicą, a z pozostałych stron z gruntami uprawnymi.

Podstawowe informacje
Data założenia 1937
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Rypin (od 1938), Michałki-Rypin (1863-1938), Michałki (1784-1863)
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,11 ha
Nr działki 65
Kształt zbliżony do prostokąta
Najstarszy zachowany nagrobek 1937?
Istniejąca dokumentacja ?
Zagrożenia śmieci, dewastacja
Stan zachowania UPAMIĘTNIONY i UPORZĄDKOWANY, Typ VIb
Roślinność
Drzewa dąb, klon, świerk
Krzewy iglaki …
Inne trawa, …

Układ wewnętrzny cmentarza częściowo czytelny. Utworzona aleja wtórna prowadząca do kamienia pamiątkowego. Brak zarejestrowanych pomników przyrody.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce TAK 1 1937-1945 cegła -
Krzyże NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK > 12 1937-1945 beton -
Mogiły ziemne NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Postumenty NIE - - - -
Przyścienne NIE - - - -
RAZEM > 13 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama TAK 1 1937? beton pojedynczy słupek po bramie
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne TAK 1 20?? granit tablica informacyjna
Inskrypcje


Galeria zdjęć

fot. Grzegorz Becmer, 2016;

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12

fot. Tymoteusz Słowikowski, 2015;

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14

fot. Paweł Bogdan Gąsiorowski, 2012;

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4

Renowacja

Nie przeprowadzono. Do upamiętnienia doszło najpóźniej w 2012.


Osadnictwo w Mościskach

Historia

Rumunek Mościska stanowił część własności właścicieli majątku Brzeźno (łącznie z wsią Ostrowite i rumunkiem Pyter), którymi pod koniec XVIII wieku była rodzina Rościszewskich. W XIX wieku Mościska składały się z wsi i folwarku, który oddzielono od dóbr Ostrowite w 1877. Brak dostępu do map określających wielkość Mościsk i Przyrowy w przeszłości nie pozwala na określenie, czy opisywany cmentarz należał pierwotnie w granicach wsi Przyrowa.
Tymczasem w opracowaniu dotyczącym dziejów społeczności niemieckiej w okolicach Rypina czytamy, że w okresie międzywojennym na terenie obwodu szkolnego Kleszczyn, do którego należały także Mościska i Przyrowa, działała grupa zielonoświątkowców. Zarówno ewangelicy, jak i polskie Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego nie traktowały ich jako oficjalny związek religijny (czytaj Kościół), a określali mianem sekty. Ich przywódcą pełniącym rolę kaznodziei był syn rolnika Adam Nikel. Każdy nowo przyjęty był chrzczony poprzez zanurzenie się w wodach Jeziora Kleszczyńskiego. Co najciekawsze, autor przywołanego opracowania Adam Treichel podaje, że posiadali oni swoją kaplicę i cmentarz w Przyrowie.
Brak dokładnych planów archiwalnych wsi nie pozwala jednoznacznie stwierdzić, czy miejsce gdzie położony jest cmentarz dawniej należał do Przyrowy. Ze starych map możemy wyciągnąć jedynie wniosek, że Mościska przed II wojna światową ograniczały się do pasa ziemi pomiędzy Jeziorem Kleszczyńskim, a Jeziorem Ostrowickim, a Przyrowa najprawdopodobniej zajmowała teren pomiędzy Jeziorem Czarownica, a Jeziorem Ostrowickim, lecz pewności nie ma. Współcześnie zabudowania stojące wzdłuż drogi położonej za wschodnim brzegiem Jeziora Ostrowickiego,w tym cmentarz, to Mościska. Poza tym to raczej argument o ewentualnym nieudzieleniu pochówków członkom sekty przez pastora z Rypina bardziej uzasadnia fakt założenia nowego cmentarza w 1937 aniżeli zapełnienie starego w Kleszczynie.
Jednoznacznych dowodów na to, że w dziś granicach wsi Mościcka, a przed wojną najprawdopodobniej na terenie Przyrowy, mieści się cmentarz zielonoświatkowców nie można przedstawić, ale skłaniam się ku tej hipotezie. Dlatego wkrótce z mapy zapomnianych cmentarzy gminy Brzuze zniknie osobno zaznaczony bez podanej lokalizacji cmentarz w Przyrowie. Jeśli tak, to na tablicy winno pisać "cmentarz zielonoświątkowców".
Nazwę zielonoświątkowcy przyjęto za Kneiflem, bo Treichel określa ich mianem sekta Fetlera, co wskazywałoby raczej na sztundystów. Tak czy owak ewangeliczni chrześcijanie.

Ludzie


Bibliografia:

  1. 150 Jahre evangelisch-lutherische Gemeinde Michałki-Rypin, wersja elektroniczna, 2008, s. 14. comp.jpg
  2. E. H. Busch, Beitrage zur Geschichte und Statistik des Kirchen und Schulwesens der Ev.-Augsburg. Gemeinden im Konigreich Polen, Leipzig, 1867, s. 193.
  3. P. Gałkowski, Genealogia ziemiaństwa ziemi dobrzyńskiej XIX - XX wieku, Rypin, 1997, s. 173. comp.jpg
  4. W. Gawarecki, Opis topograficzno - historyczny Ziemi Dobrzyńskiéy, Płock, 1825, tabelka na końcu. comp.jpg
  5. E. Kneifel, Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden in Polen 1555-1939. Eine Parochialgeschichte in Einzeldarstellungen. Vierkirchen über München : Selbstverlag des Verfassers, 1971, s. 59-60.
  6. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 1, Miasto Stołeczne Warszawa, Województwo Warszawskie. Warszawa: GUS, 1925, s. 161. comp.jpg
  7. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. VI, s. 692. comp.jpg
  8. A. Treichel, Geschichte des Deutschtums von Rippin und Umgegend, 1943, s. 36, 42, 54-55.

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License