Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Położony na polu ok. 25 metrów od drogi Z Ostromecka do Rafy. Jadąc przez Mozgowinę w stronę Rafy droga w pewnym miejscu charakterystycznie skręca najpierw w prawo, potem po podjechaniu pod górkę w lewo. Gdy miniemy te zakręty, to po ok. 60 m. po lewej stronie widzimy zielony zagajnik. Od północy, wschodu i południa otoczony przez pole, od zachodu graniczy z sadem.
Podstawowe informacje
| Data założenia | XIX w. |
| Wyznanie | mennonicko-ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Ostromecko (od 1855 - ~1904), przedtem Chełmno, od 1862 Ostromecko samodzielną parafią) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,19 ha |
| Nr działki | 90 |
| Kształt | prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek | k. XIX w. |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | śmieci, dewastacja |
| Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, - |
Gdyby wiek cmentarza ustalić na podstawie wieku dębu to powstałby on w latach 60. XIX w. Sądząc po charakterystycznym ułożeniu terenu utworzonym sztucznie oraz świadectwom potwierdzającym założenie wsi przez osadników olęderskich, wśród których byli mennonici, cmentarz powstał wcześniej, już w XVIII w.
Roślinność
| Drzewa | dąb, klon, … |
| Krzewy | grochodrzew, lilak |
| Inne | … |
Na cmentarzu występuje pomnik przyrody - dąb szypułkowy o obwodzie pnia 346 cm. Przypuszczalny wiek drzewa ok. 140 lat. Układ cmentarza czytelny. Charakterystyczny jest podział na 3 piętra kwater.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | > 20 | k. XIX w- I poł. XX w. | lastryko, sztuczne odlewy | |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | > 6 | k. XIX w. - I poł. XX w. | lastryko, sztuczne odlewy, żeliwo | wolnostojące, przy mogiłach oraz destrukty |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| ŁĄCZNIE | > 25 stanowisk | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Inskrypcje - fot. Michał P. Wiśniewski, 2015
Galeria zdjęć
fot. Kornel Pleskot, 2016
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
 |
| fot. 17 |
 |
| fot. 18 |
 |
| fot. 19 |
 |
| fot. 20 |
 |
| fot. 21 |
 |
| fot. 22 |
fot. Michał P. Wiśniewski, 2015
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
 |
| fot. 17 |
 |
| fot. 18 |
 |
| fot. 19 |
 |
| fot. 20 |
 |
| fot. 21 |
 |
| fot. 22 |
 |
| fot. 23 |
 |
| fot. 24 |
 |
| fot. 25 |
Renowacja
Nie przeprowadzono. Cmentarz nie posiada karty cmentarnej ani nie figuruje w SUIKZP Gminy Dąbrowa Chełmińska - oficjalnie nie istnieje. W 2010 r. przewodniczący Rady Gminy Pan Józef Hentrich obiecał dopisać go do gminnej ewidencji zabytków, lecz nie zostało to dokonane.
Osadnictwo w Mozgowinie
Historia
Mozgowina to wieś olęderska założona dzięki właścicielom majątku w Ostromecku. Wspomniana jest w 1714 r. w inwentarzu dóbr ostromeckich. Nie wiadomo, czy olędrzy gospodarowali przed potopem, ale daty podpisania pierwszych kontraktów z olędrami z sąsiednich miejscowości należących do klucza ostromeckiego wskazują na duże prawdopodobieństwo założenia Mozgowiny w I poł. XVII w. Ostatni znany kontrakt dla nowych mieszkańców został podpisany w 1804 na jedynie 6 lat. W 1812 r. na wysokości Mozgowiny przeprawiały się wojska napoleońskie. Szkoła ewangelicka istniała od co najmniej 1862 r. W okresie międzywojennym (od przynajmniej 1928 r.) była to polska szkoła powszechna.
Pod koniec lat 60. XIX w. wieś zamieszkana była wyłącznie przez protestantów. Wg pierwszego spisu powszechnego, w 1921 r. było ich 94%.
Ludzie
Lista strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Fritz, Hanke, Honke, Klawitter, Muller
1922 rok : Gutzlaff (sołtys)
1938: Hanke
Bibliografia:
- 2875 Fordon, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1909.
- Diecezja chełmińska. Zarys historyczno-statystyczny, Pelplin, 1928, s. 243.
- J. T. Dziedzic, P. Ossowski, Powiat i miasto Chełmno. Monografia krajoznawcza. Chełmno: F. Tyszkiewicz, 1923, s. 19.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 479-480.
- W. Nowosad, Osadnictwo olęderskie w dobrach szlachty Prus Królewskich. Stan źródeł i możliwości badawcze, "Archiwa - Kancelarie - Zbiory", 2005, t. 1, s. 93.
- Z. Raszeja, Ostromecko i okolice, Bydgoszcz: Margrafsen, 2002, s. 356.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 8
- Studium Uwarunkowań i Zagospodarowania Przestrzennego, Dąbrowa Chełmińska, 2005, http://www.bip.dabrowachelminska.lo.pl/?cid=151&bip_id=587 [dostęp: 17.03.2015]
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. VI, s. 753.