Cmentarz ewangelicki - Murzynko

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

klmorin.PNG

Opis cmentarza

zabudowany.png chronione.png church.png
Położenie

Cmentarz położony na zachodnim krańcu wsi przy głównej drodze przez nią biegnącej. To droga wojewódzka nr 246. Ze skrzyżowania w Lipiu na cmentarz jest ok. 1 km. Należy jechać drogą nr 246 w stronę Dąbrowy Biskupiej. Od północy i wschodu cmentarz graniczy z gospodarstwami domowymi, od południa z drogą nr 246, a od zachodu z polem uprawnym.

Podstawowe informacje
Data założenia I poł. XIX w. (od co najmniej 1846)
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Murzynko (od 1846), przedtem Inowrocław
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,38 ha
Nr działki nie wyodrębniono, na terenie większości 7/4 i kawałek 7/1
Kształt prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek I poł. XX w.
Istniejąca dokumentacja ?
Zagrożenia śmieci, likwidacja cmentarza
Stan zachowania PODCZAS PORZĄDKOWANIA, Typ VIb
Data zamknięcia, likwidacji 1945?, -

Pierwotnie działka cmentarna zajmowała o większy obszar 0,5 ha, tzn. niemal całą działkę 7/4 i kawałek 7/1. Część terenu gospodarstwa na północ od cmentarza (0,1 ha) to dawna działka cmentarna.

Roślinność
Drzewa jesion, klon, …
Krzewy lilak, grochodrzew, …
Inne bluszcz, …

Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza częściowo czytelny.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce TAK 2 k. XIX w. - I poł. XX w. cegła, … -
Krzyże TAK 1 I ćw. XX w. żeliwo krzyż ażurowy zachowany w całości, poza tym co najmniej 2 podstawy z uciętymi krzyżami
Obeliski NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK >40 k. XIX w. - I poł. XX w. lastryko, piaskowiec, beton -
Mogiły ziemne NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Postumenty TAK >10 I poł. XX w. lastryko, piaskowiec, beton -
Przyścienne NIE - - - -
ŁĄCZNIE >40 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - istniało ogrodzenie cmentarne zabrane na cmentarz rzymskokatolicki w Murzynnie
Brama NIE - - - istniała brama cmentarna, obecnie rozebrana
Kościół NIE - - - do końca lat 60. XX w. istniał kościół parafii ewangelickiej w Murzynku położony tuż za cmentarzem na wschód od niego
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -
Inskrypcje


Przypuszcza się, że "pieczara" to grobowiec pierwszego pastora parafii w Murzynku Ludwiga Ehrlicha pełniącego obowiązki przez 38 lat. Zaraz za nią jest następny grobowiec. Znaleziono także obelisk właściciela majątku Lipie, Arnolda von Rosentiela (1864-1926).


Galeria zdjęć

fot. Karolina Falleńczyk, 2016

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4

fot. Michał P. Wiśniewski, 2016

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14

fot. Michał P. Wiśniewski, 2015

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16

Renowacja

Akcji porządkowania cmentarza podjęli się mieszkańcy wsi, Stowarzyszenie na rzecz wsi Murzynko i miejscowa OSP. Pierwsze porządki przeprowadzono 17.10.2015 r. Udało się odkrzaczyć część cmentarza, pozbierać śmieci i odsłonić kilkanaście nagrobków. Podczas prac znaleziono całkowicie zachowany ażurowy krzyż, który został zabrany do siedziby OSP. Kolejne prace odbyły się 10.04.2016 roku. Największym znaleziskiem okazał się być obelisk właściciela majątku Lipie, Arnolda von Rosentiela
Fotorelacje z prac:

  1. Prace z 10.04.2016 r.
  2. Prace z 17.10.2015 r.

Osadnictwo w Murzynku

Historia

Przedtem określana tez jako Małe Murzynno, Murzynek i Murzyniec. Według Edmunda Calliera Murzynko istniało już w 1250 r. i należało do kapituły kruszwickiej. Od co najmniej 1545 r. zmieniła właścicieli w obrębie własności kościelnej i do I rozbioru Polski Murzynko stanowiło własność kapituły włocławskiej. W wyniku sekularyzacji majątku kościelnego władze pruskie najpierw włączyły wieś w skład obwodu dominalnego w Murzynnie, potem w Inowrocławiu. To zadecydowało o sprowadzeniu kolonistów niemieckich oraz założeniu kolonii tuż przy zachodnim krańcu wsi. Była to wieś rozwinięta gospodarczo. Oprócz kościoła wybudowanego w 1863 r. w Murzynku istniała szkoła ewangelicka, młyn, mleczarnia, kuźnia, karczma, posterunek żandarma i piekarnia. Pola zostały poddane melioracji. W 1905 r. zamontowano wąskie tory kolejki gospodarczej wiozącej buraki do cukrowni w Tucznie. Parafię ewangelicką w Murzynku powołano już w 1846 r. i do czasu utworzenia nowej w Gniewkowie należało do niej ponad 30 miejscowości.
W drugiej połowie lat 80. XIX w. znakomita większość obywateli była protestantami (efekt kolonizacji) - 92% dla Murzynka wsi i koloni Murzynko. W 1902 r. komisja kolonizacyjna dokupiła teren i w 1904 r. osiedliła kolejnych Niemców. Po odzyskaniu niepodległości ilość ich spadła do 56% i spadała aż do 1939 r.
Punkt skupu buraków i tory istniały jeszcze w 2004 r. Kościół rozebrano w latach 60. XX w.

Ludzie

W księdze adresowej z 1903 r. wymieniono nazwiska: Eschenbach (nauczyciel), Etter (właściciel gospodarstwa), Friedland (pastor), Guhring (właściciel gospodarstwa), Heinze (właściciel gospodarstwa), Herrman (mistrz rzeźnicki, sołtys), Hoffmann (stelmach), Jost (karczma), Kade (zarządca majątku), Kaiser (właściciel mleczarni), Kalinowski (szewc), Karminski (kowal), Mutschler (sołtys kolonii), Roman (karczma, piekarz), Schott (karczma), Schultz (żandarm), Wurtz (właściciel młyna)

Lista strat z I wojny światowej: Altenburg, Andryszak, Balling, Borowicz, Braun, Chełminiak, Guhring, Heinze, Henschel, Herrmann, Holke, Holt, Hubner, Kinne, Knamm, Kwiatkowski, Lemke, Lewandowski, Liedtke, Martin, Meyer, Mierzwicki, Mikolajczak, Muller, Paschulski, Pietrzak, Rapp, Raatz, Romann, Schott, Schuhlmann, Sieracki, Szafranski, Szlakiewicz, Tonn, Volkmann, Weiß, Weißert

Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Bukowiecki (młyn parowy), Czarnecki (artykuły kolonialne), Fotynowicz (zboże), Frankowski (zakład ogrodniczy), Harmel (cieśla), Hermann (handel bydłem), Hirsch (zboże), Horwat (szewc), Karminski (artykuły kolonialne, kowal, rzeźnik), Mielcarek (tapicer), Mielcarski (siodlarz), Mierzejewski (zboże), Morawski (wyroby tytoniowe), Mutschler (artykuły kolonialne, karczma), Płaczek (krawiec), Polanowski (stolarz), Sucharski (piekarz)

Dzięki informacjom, które nadesłali Bert Brechmann i Rainer Zobel wiemy, że (INS.3):

  1. Katharina Romann urodziła się 25.01.1830 w Szpitalu, zmarła 25.05.1899 w Murzynku. Jej rodzice to David Romann i Anna Maria Herrmann
  2. Gottlieb Romann urodził się 07.04.1826 w Piastowicach, zmarł 18.04.1900 w Murzynku. Jego rodzice to Johann Adam Rohmann i Magdalena Lehr

Bibliografia:

  1. 3176 Argenau, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1940. comp.jpg
  2. Adressbuch für die Stadt Inowrazlaw und die Kreise Inowrazlaw und Strelno, Inowrazlaw: Kujawischer Bote, 1903, s. 159. comp.jpg
  3. Biogram pastora Ludwiga Ehrlicha, http://de.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Ehrlich [dostęp: 02.04.2015]
  4. E. Callier, Kruszwica, Inowrocław: Dziennik Kujawski, s. 152, 154. comp.jpg
  5. Die Geschichte, die wirtschaftliche und die kulturelle Entwickelung des Kreises Hohensalza bis zum Jahre 1911, Hohensalza, 1911, s. 84-85, 737. comp.jpg
  6. Z. Guldon, Rozmieszczenie własności ziemskiej na Kujawach w II połowie XVI w., Toruń, 1964, s. 91.
  7. Informacje od Panów Berta Brechmanna i Reinera Zobla.
  8. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1367. comp.jpg
  9. Monumenta Historica Dioeceseos Wladislaviensis, XXV, Włocławek, 1912, s. 64. comp.jpg
  10. A. Pawiński, Źródła dziejowe, tom XII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Wielkopolska. Tom I, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1883, s. 249. comp.jpg
  11. Plan Odnowy Miejscowości Murzynko, Gniewkowo, 2008, http://gniewkowo.bipgmina.pl/wiadomosci/221/wiadomosc/75748/uchwala_nr_xxx2482008_rady_miejskiej_w_gniewkowie_z_dnia_2810200 [dostęp: 02.04.2015].
  12. Porządkowanie cmentarza ewangelickiego w Murzynku, Informacje ze strony Stowarzyszenia na rzecz wsi Murzynko, http://www.murzynko.pl/n,26,porzadkowanie-cmentarza-ewangelickiego-w-murzynku.html [dostęp: 13.10.2015].
  13. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 22. comp.jpg
  14. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa, 1880-1902, t. VI, s. 813. (Murzynek) comp.jpg
  15. A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen, Posen: W. Decker, 1898, s. 143. comp.jpg

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License