Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
brak cmentarza na starych mapach |
Opis cmentarza



Położenie
Cmentarz położony na wzniesieniu na południe od wsi. Jedziemy drogą wojewódzką nr 246. Za Murzynkiem na pierwszym skrzyżowaniu prosto, następnie mamy drugie skrzyżowanie z kapliczką maryjną gdzie zjeżdżamy z drogi nr 246 nie skręcamy jednak mocno w lewo, lecz zjeżdżamy na lewo w stronę Żyrosławic. Dalej ok. 400 m. do skrętu w lewo i tam skręcamy w lewo jadąc w dół dawną kamienną drogą. Po lewej stronie tej drogi mamy zagajnik na skarpie gdzie jest cmentarz.
Podstawowe informacje
Data założenia | pocz. XX w. |
Wyznanie | ewangelicki |
Ówczesna parafia | Murzynko (od 1846), przedtem Inowrocław |
Status | nieczynny |
Powierzchnia | ~0,16 ha |
Nr działki | nie wyodrębniono, na terenie 170 |
Kształt | trójkąt |
Najstarszy zachowany nagrobek | I poł. XX w. |
Istniejąca dokumentacja | ? |
Zagrożenia | śmieci, likwidacja cmentarza |
Stan zachowania | FATALNY, Typ III |
Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, |
Roślinność
Drzewa | klon, dąb, … |
Krzewy | lilak, grochodrzew, … |
Inne | bluszcz, … |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza nieznany.
Nagrobki i inne elementy
Nagrobki | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
Cippusy | NIE | - | - | - | - |
Grobowce | NIE | - | - | - | - |
Krzyże | NIE | - | - | - | - |
Obeliski | NIE | - | - | - | - |
Mogiły obmurowane | TAK | 1 | I poł XX w. | ? | destrukt |
Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
Postumenty | TAK | >1 | I poł. XX w. | beton | postument z inskrypcją i 2 destrukty |
Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
ŁĄCZNIE | >2 stanowiska | ||||
Elementy | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
Brama | NIE | - | - | - | - |
Kościół | NIE | - | - | - | - |
Kaplica | NIE | - | - | - | - |
Inne | NIE | - | - | - | - |
Inskrypcje
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2015
Renowacja
Nie przeprowadzono. Najprawdopodobniej nagrobki zostały w dużej mierze zlikwidowane.
Osadnictwo w Murzynnie
Historia
Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z I poł. XIII w. Wówczas była ona częściowo w posiadaniu biskupów kujawskich, a częściowo wsią książęcą. W 1271 r. nastąpiło przekazanie wsi zakonowi krzyżackiemu, który zamierzał utworzyć tu swoją komturię. Nie doszło do tego jednak utworzono prokuratorię i z pewnością rozpoczęto budowę zamku. Przez cały czas wieś i najbliższy teren był areną walk polsko-krzyżackich. Ostatecznie Krzyżaków wyparto w 1422 r i miejscowość stała się polską królewszczyzną. Po niedługim czasie Murzynno było siedzibą starostwa niegrodowym obejmującym 7 miejscowości i dzierżawionym na przestrzeni lat przez rody Służewskich, Grudzińskich, Szczawińskich i Bnińskich. Przy czym tenutą było co najmniej od 1659 r, a przedtem częścią starostwa inowrocławskiego. Tuż po pierwszym zaborze pruskim Murzynno przekształcono w domenę pruską. W 1912 r. dołączono do Murzynna folwark Klepary (zakupione przez komisję kolonizacyjna w 1906). Wcześniej, bo w 1905 r. do Murzynna dołączono Bystronowice (zakupione przez komisję kolonizacyjną w 1903).
W drugiej połowie XVI w. wybudowano tu kościół rzymskokatolicki pw. Św. Mateusza (przed 1597 r.). Wydaje się jednak, że początków kościoła można szukać jeszcze w czasach krzyżackich. Pierwotnie był filią parafii w Brannie, potem utworzył niezależną parafię obejmującą Murzynno i Nową Wieś (dzisiejsze Żyrosławice). Na ogół były to świątynie drewniane. W 1854 r. wystawiono kościół murowany, który rozebrano w okresie międzywojennym, by utworzyć większy ukończony w 1934 r.
Oprócz kościoła Murzynno posiadało pocztę i dwie szkoły (katolicką i ewangelicką), urząd stanu cywilnego, utwardzone drogi i wiatrak koźlak. Niedaleko przechodziły tory gospodarczej kolejki buraczanej. W okresie pruskim sprowadzano kolonistów niemieckich jednak nigdy nie była to taka kolonizacja jak w pobliskim Murzynku. W latach 80. XIX w. było 20% ewangelików, w 1921 r. 50% jednak ilość ta malała do 1939 r. Rządcą domeny w latach 60. XIX w. był von Pelkowski, od co najpóźniej 1903 do co najmniej 1907 von Kunkel, a od najpóźniej 1913 do co najmniej 1926 dzierżawcą była rodzina Barczak.
Ludzie
W księdze adresowej z 1903 r. wymieniono nazwiska: Artur von Kunkel (zarządca domeny Murzynno), Schwantes (inspektor), Benedykczyński (właściciel gospodarstwa), Drygalski (właściciel gospodarstwa), Freter (właściciel gospodarstwa), Kamiński (gościniec), Kemper (właściciel gospodarstwa), Kłoskowski (sołtys), Kordziński (proboszcz, nauczyciel w stanie spoczynku), Pawlak (właściciel gospodarstwa), Rosołowski (nauczyciel), Saliński (karczma), Sobociński (właściciel gospodarstwa), Weiss (młynarz), Woinke (nauczyciel), Zimmermann (właściciel gospodarstwa)
Lista strat z I wojny światowej: Arndt, Barczak, Bentkowski, Bialka, Borowicz, Buczkowski, Ciesielski, Dąbrowski, Domagalski, Drogowski, Filczyński, Freter, Gliwiński, Guza, HildebrandtJanowczyk, Kiesewetter, Krayniack, Kubicki, Kucharski, Mildebrandt, Muller, Pazderski, Raats, Rohrbach, Rosolowski, Roszak, Sawicki, Sieracki, Sobociński, Szafrański, Tylloch, Urban, Wojciechowski
Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Kamiński (restauracja), Kłosowska (restauracja), Tabaczyński (kowal), Tokarz (szewc)
Księga adresowa z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Kamiński (rzeźnik, sklep), Urbański (rzeźnik, sklep), Zielke (kowal)
Bibliografia:
- Adressbuch für die Stadt Inowrazlaw und die Kreise Inowrazlaw und Strelno, Inowrazlaw: Kujawischer Bote, 1903, s. 159.
- E. Callier, Kruszwica, Inowrocław: Dziennik Kujawski, s. 152-154.
- Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 206.
- Die Geschichte, die wirtschaftliche und die kulturelle Entwickelung des Kreises Hohensalza bis zum Jahre 1911, Hohensalza, 1911, s. 84-85, 88-89.
- "Gazeta Toruńska" z 13 sierpnia 1912 r., nr 183, s. 2.
- Z. Guldon, Rozmieszczenie własności ziemskiej na Kujawach w II połowie XVI w., Toruń, 1964, s. 91.
- Gueter-Adressbuch der Provinz Posen, Stettin: Paul Niekammer, 1907, s. 186-187.
- Güter-Adressbuch für die Provinz Posen, Leipzig: Reichenbach'sche Verlagsbuchhandlung, 1913, s. 206-207.
- Księga adresowa gospodarstw rolnych województwa poznańskiego, Poznań, 1926, s. 88-89.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1367.
- Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich, 1659-1665. Część 2: Województwa sieradzkie, łęczyckie, brzesko-kujawskie, inowrocławskie i Ziemia Dobrzyńska, Toruń: TNT, 1996, s. 313.
- Murzynno na stronie Polskiezabytki.pl, http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/9288/Murzynno/ [dostęp: 03.04.2015]
- A. Pawiński, Źródła dziejowe, tom XII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Wielkopolska. Tom I, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1883, s. 254.
- Plan Odnowy Miejscowości Murzynno, Gniewkowo, 2009, http://gniewkowo.bipgmina.pl/wiadomosci/221/wiadomosc/105647/uchwala_nr_xlv3872009_rady_miejskiej_gniewkowo_z_dnia_30_grudnia [dostęp: 03.04.2015].
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 22.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa, 1880-1902, t. VI, s. 813.
- Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 102-103.
- A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 143.