Cmentarz ewangelicki - Myśliwiec

Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia

Położenie cmentarza - mapy

---

Opis cmentarza

Położenie

Cmentarz położony na zachód od centrum wsi. Będąc na głównym skrzyżowaniu wsi i stojąc między dawnym zajazdem (sklep), a figurką z twarzą skierowaną ku przystankowi PKS skręcamy w lewo. Po ok. 400 m. skręcamy w lewo. Po następnych 200 metrach mamy cm po lewej stronie przy drodze. Od zachodu sąsiaduje ze wspomnianą drogą, a z pozostałych stron z polem uprawnym.

Podstawowe informacje

Data założenia	II poł. XIX w. (w 1874 jest)
Wyznanie	ewangelicki
Ówczesna parafia	Wąbrzeźno (od 1852), kościół już w 1836 jako filia parafii w Radzyniu Chełmińskim (od 1795)
Status	nieczynny
Powierzchnia	~0,29 ha
Nr działki	177
Kształt	prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek	1886
Istniejąca dokumentacja	APE Malbork sygn. 9/59/0/1566 [Cmentarz ewangelickiej gminy wyznaniowej w Myśliwcu, powiat Wąbrzeźno, 1885-1889
Zagrożenia	śmieci, dewastacja, likwidacja
Stan zachowania	ZŁY, Typ III
Data zamknięcia	1945?, -

Roślinność

Drzewa	dąb, kasztanowiec
Krzewy	lilak…
Inne	barwinek, bluszcz, fiołek, …

Na terenie cmentarza znajduje się uschnięty dąb będący pomnikiem przyrody o obwodzie 325 cm. Układ cmentarza częściowo czytelny. Brak informacji o istnieniu alei. Podobno starodrzew został wycięty.

Nagrobki i inne elementy

Nagrobki
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Cenotafy	NIE	-	-	-	-
Cippusy	NIE	-	-	-	-
Grobowce	NIE	-	-	-	-
Krzyże	NIE	-	-	-	-
Obeliski	NIE	-	-	-	-
Mogiły obmurowane	TAK	> 30	I poł. XX w.	lastryko, beton
Mogiły ziemne	NIE	-	-	-	-
Płyty poziome	NIE	-	-	-	-
Płyty pionowe	NIE	-	-	-	-
Pola grobowe	TAK	1	I poł XX w.	żeliwo	fragment ogrodzenia
Postumenty	TAK	> 3	I poł. XX w.	lastryko, beton	w tym 1 podstawa pod krzyż
Przyścienne	NIE	-	-	-	-
ŁĄCZNIE	> 31 stanowisk
Elementy
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Mur ogrodzeniowy	NIE	-	-	-	-
Brama	NIE	-	-	-	-
Kościół	NIE	-	-	-	-
Kaplica	NIE	-	-	-	-
Inne	NIE	-	-	-	-

Brak danych o osobach znanych i zasłużonych pochowanych na cmentarzu.

Inskrypcje - Michał P. Wiśniewski, 2016; Ann i Michał Chabros, 2016; Grzegorz Becmer, 2016;

---

Galeria zdjęć

fot. Grzegorz Becmer, 2016

fot. 1

fot. 2

fot. 3

fot. 4

fot. 5

fot. 6

fot. 7

fot. 8

fot. 9

fot. 10

fot. 11

fot. 12

fot. 13

fot. Anna i Michał Chabros

fot. 1

fot. 2

fot. 3

fot. 4

fot. 5

fot. 6

fot. 7

fot. 8

fot. 9

fot. 10

fot. 11

fot. Michał P. Wiśniewski, 2016

fot. 1

fot. 2

fot. 3

fot. 4

fot. 5

fot. 6

fot. 7

fot. 8

fot. 9

fot. 10

fot. 11

fot. 12

fot. 13

fot. 14

fot. 15

fot. 16

fot. 17

fot. 18

fot. 19

fot. 20

fot. 21

fot. 22

fot. 23

fot. 24

fot. 25

fot. 26

---

Renowacja

Widać było efekty wycinki krzaków w poprzednich latach, które jednak zalegają na cmentarzu. W czerwcu 2016 z inicjatywy Urzędu Gminy oraz miejscowej szkoły przeprowadzono wycinkę krzaków.

---

Osadnictwo w Myśliwcu.

Historia

Z pewnością Myśliwiec istniał już w 1391 roku gdy według dokumentów istniał tu folwark będący własnością zakonu krzyżackiego choć najwcześniejsze źródła wspominają miejscowość już w 1251 jako wieś należącą do biskupstwa chełmińskiego. Co ciekawe, za czasów krzyżackich folwark był eksklawą komturstwa papowskiego. Przed rokiem 1570, a zapewne po 1466 powrócił w posiadanie biskupów chełmińskich. Była to wówczas wieś gburska, której mieszkańcy płacili czynsz biskupom i zobowiązani byli do pańszczyzny na ich korzyść. Dwie wojny ze Szwedami, a najbardziej potop spowodował jej niemal całkowite zniszczenie. W XVII w. odrodziła się za sprawą korzystnych kontraktów osadniczych jakie podpisywało biskupstwo z czynszownikami. Gburom nadano w użytkowanie całą wieś, zezwolono na hodowlę owiec i produkcję piwa. Powstały nawet dwa rumunki należące do Myśliwca. Tuż po pierwszym zaborze nastąpiła sekularyzacja majątku kościelnego i wieś podobnie jak cały tzw. klucz wąbrzeski biskupstwa chełmińskiego przeszedł w ręce rządu pruskiego. Myśliwcem zarządzał urząd domenalny w Przydworzu. Od 1783 urząd zaczął sprowadzać nowych niemieckojęzycznych osadników. Wszyscy mieszkańcy w 1831 zostali poddani uwłaszczeniu.
Protestanci od 1852 podlegali pod parafię ewangelicką we Wąbrzeźnie. Według spisu z 1871 prócz ewangelików i katolików mieszkało 15 innych chrześcijan. Niewykluczone, że byli to baptyści. Wówczas 35% mieszkańców było analfabetami. Pierwszy budynek szkolny zbudowano w 1880 (rozebrano w 1965), drugą większą szkołę postawiono w 1912. W latach 80. XIX protestanci stanowili blisko 54% społeczności Myśliwca. Już w niepodległek Polsce wg pierwszego spisu powszechnego było ich ok. 47%. Ilość ta malała dość szybko na skutek wyjazdów do Niemiec. Drugi spis powszechny zanotował ich jedynie 14%.
W powstaniu styczniowym brał udział jeden z mieszkańców nazwiskiem Cyrklaf. W 1944 przez krótki czas w Myśliwcu ukrywał się jeden ze sprawców zamachu na Hitlera Carl Goerdler. Podczas okupacji wysiedlono dwóch gospodarzy Agnieszkę Heyder i Józefa Kanowskiego. Gospodarstwa po nich przejęli Emanuel Buchholz i Samuel Bieck.

Ludzie

Spis nazwisk z 1614: Dziedzic, Goły, Gracz, Janek, Kielian, Kowal, Kurlaga, Mikołaj, Oprawka, Zęgwirski, Zurek

Lista strat z I wojny światowej: Bayduschewski, Buchholz, Chojnacki, Cyrklaff, Dittmann, Doering, Dombrowski, Doring, Dulski, Gahr, Gajewski, Galczewski, Goerke, Grapentin, Grzenkowitz, Hauffe, Herrmann, Hoffmann, Janke, Kaminski, Kaptein, Karwaszewski, Kilauewski, Kirschke, Kroggel, Kuhn, Lange, Lisewski, Lochmuller, Maschke, Matthews, Murawski, Nehring, Neske, Neumann, Pehlke, Plotz, Roschinski, Ruzynski, Sandowski, Schiller, Schwarz, Seling, Senkbeil, Sondowski, Stahnke, Templin, Thom, Weinhold, Wessler, Witkowski, Zdrojewski, Ziarkowski

W księdze adresowej z 1928 r. figurują nazwiska: Fijałkowski (bydło, rzeźnik), Murawski (murarz), Ostrowski (zajazd), Sadowski (wiatrak), Sochacki (bydło), Stanek (wiatrak), Strażewski (piwo), Wierzbowski (nabiał)

Księga adresowa z 1941: Ostrowski (zajazd)

---

Bibliografia:

WIZ PAR

1. 2779 Briesen, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1874.
2. APE Malbork sygn. 9/59/0/1566 [Cmentarz ewangelickiej gminy wyznaniowej w Myśliwcu, powiat Wąbrzeźno, 1885-1889
3. B. Borysowski, Dokumentacja cmentarzy poewangelickich w powiecie wąbrzeskim, Wąbrzeźno, 2003.
4. R. Czaja (red.), Historia gminy Wąbrzeźno t. 1, Wąbrzeźno: UG Wąbrzeźno, 2006, 319-322.
5. Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 120.
6. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 474-475.
7. B. Heym, Geschichte des Kreises Briesen und seiner Ortschaften, Briesen am Wpr: Otto Weise, 1902, s. 305-306.
8. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1189.
9. Myśliwiec w internetowym "Słowniku geograficzno-historycznym ziem polskich w średniowieczu", http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=1318&q=my%C5%9Bliwiec&d=0&t=0
10. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 64.
11. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego gminy Wąbrzeźno, 2013, s. 29, 32-33, 35, 41
12. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. VI, s. 833.

---

Lapidaria » powiat wąbrzeski » gmina Ryńsk » Myśliwiec