Cmentarz ewangelicki - Niechorz II
Położenie cmentarza - mapy
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony tuż przy drodze krajowej nr 25, ok. 500 m. na zachód od centrum wsi Niechorz, w kierunku Sępólna. Ceglana brama umieszczona jest na skraju lasu i widoczna od strony szosy. Od północy, wschodu i zachodu cmentarz graniczy z lasem, od południa z szosą.
Podstawowe informacje
| Data założenia |
k. XIX w. / p. XX w. |
| Wyznanie |
ewangelicki |
| Ówczesna parafia |
Sępólno (od 1772, od XVII w. był zbór w Sepólnie), w Niechorzu istniał dom modlitwy już w XVIII w., rozebrany w 1739 |
| Status |
nieczynny |
| Powierzchnia |
~0,29 ha |
| Nr działki |
17 |
| Kształt |
prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek |
? |
| Istniejąca dokumentacja |
Karta cmentarza, oprac. C. Ostas, 1988 |
| Zagrożenia |
śmieci |
| Stan zachowania |
ZŁY, Typ III |
| Data zamknięcia, likwidacji |
1965, ? |
Cmentarz urzędowo zamknięty 26.06.1965 (UZC III - /149/ 65)
Roślinność
| Drzewa |
dąb, świerk, … |
| Krzewy |
… |
| Inne |
barwinek, paproć, bluszcz |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza czytelny. Istnieje aleja. Od północy ograniczony szpalerem świerków.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki |
| Rodzaj |
Istnienie |
Ilość |
Data powstania |
Materiał |
Uwagi |
| Cenotafy |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Cippusy |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Grobowce |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Krzyże |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Obeliski |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Mogiły obmurowane |
TAK |
ok. 40 |
I poł. XX w. |
lastryko |
co najmniej 10 dziecięcych |
| Mogiły ziemne |
TAK |
2 |
? |
- |
- |
| Płyty poziome |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Płyty pionowe |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Pola grobowe |
NIE |
- |
- |
- |
w 1988 istniały 2 ogrodzenia żeliwne |
| Postumenty |
TAK |
>3 |
I poł. XX w. |
piaskowiec, lastryko |
- |
| Przyścienne |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| ŁĄCZNIE |
>40 stanowisk |
| Elementy |
| Rodzaj |
Istnienie |
Ilość |
Data powstania |
Materiał |
Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy |
NIE |
- |
- |
- |
w 1988 istniały słupki od ogrodzenia |
| Brama |
TAK |
1 |
XX w. |
cegła |
- |
| Kościół |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Kaplica |
NIE |
- |
- |
- |
- |
| Inne |
NIE |
- |
- |
- |
- |
Inskrypcje
Galeria zdjęć
fot. Karolina Falleńczyk, 2017
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
fot. Karolina Falleńczyk, 2014
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
 |
| fot. 17 |
 |
| fot. 18 |
fot. Karta cmentarza, oprac. C. Ostas, 1988
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
Renowacja
Nie przeprowadzono. Dwa nagrobki są zadbane, co dowodzi pamięci choć niekoniecznie lokalnych mieszkańców. W planie odnowy miejscowości Niechorz na lata 2008-2015 nie zostały ujęte działania związane z cmentarzem. W 2017 sierpniowa nawałnica doprowadziła do połamania znacznej ilości drzew na cmentarzu wskutek czego uszkodzone zostały nagrobki. Na dzień 27.12.2017 nie zostało to sprzątnięte.
Osadnictwo w Niechorzu
Historia
Niechorz wymieniany jest najdawniej w 1496 r. jako wieś i młyn, który funkcjonuje od 1506 r. Podobno nazwa wywodzi się od polskiego słowa "niechać". Od 1739 r. istniał folwark wystawiony za czasów gdy właścicielami Niechorza (do 1821 r.) byli Potuliccy. Nie wiadomo, czy opuszczenie wsi przez gburów w 1739 r. spowodowane było przez rozebranie tutejszej kalwińskiej świątyni ewangelickiej. Stała ona prawdopodobnie przy starszym z cmentarzy ewangelickich. Od tej pory protestanci uczęszczali do zboru w Sępólnie Krajeńskim. Od co najmniej 1754 do co najmniej do 1920 r. działała szkoła ewangelicka. W 1925 r. stanowisko nauczyciela było nieobsadzone. W okresie międzywojennym właścicielem majątku była rodzina Szukalskich.
W latach 80. XIX w. ewangelicy stanowili ok. 95% mieszkańców. W 1921 r. było ich 73% Z dawnej zabudowy można zobaczyć dwór oraz młyn wodny.
Ludzie
Lista strat z I wojny światowej: Barabas, Becker, Berndt, Bigalke, Bleck, Erdmann, Frase, Grabau, Gutknecht, Iwitzki, Jacobus, Jahr, Janke, Kiesel, Kramer, Kruger, Lenz, Lockstadt, Loeper, Lubrecht, Manthei, Marach, Marquardt, Mirschel, Neubauer, Niemczyk, Pinkowski, Reetz, Schultz, Seehaver, Straßewski, Swinka, Turczynski, Wiedenhöft, Winter, Zühlsdorf
W księdze adresowej z 1928 r. wymieniono nazwiska: Bleck (gospodarz), Heindrich (gospodarz), Lindenburg (gospodarz), Radtke (gospodarz), Rasmus (gospodarz), Szukalski (cegielnia), Winowiecki (młyn)
Bibliografia:
- 2571 Zempelburg, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1874.
- E. Calier, Powiat nakielski w XVI stuleciu. Szkic geograficzno-historyczny, Poznań: W. Simon, 1886, s. 30.
- J. Dorawa, Szkice z dziejów wsi podsępoleńskich, [w:] "Dzieje Sępólna Krajeńskiego" pod red. Z. Biegańskiego, 2010, s. 522-523.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 492-494.
- Informacje o Niechorzu na stronie powiatu sępoleńskiego, http://www.powiat-sepolno.pl/201,niechorz.html [dostęp: 03.02.2015]
- Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 50.
- Karta cmentarza, oprac. C. Ostas, 1988
- W. Krasiński, Zarys dziejów powstania i upadku reformacji w Polsce, t. II, cz. 2, Warszawa: J. Bursche, 1905, s. 158.
- Księga adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów województwa pomorskiego, Toruń, 1929, s. 460.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1189.
- A. Mietz, Archidiakonat kamieński archidiecezji gnieźnieńskiej. Struktura terytorialna i stan kościołów w czasach staropolskich 1512-1772, Włocławek: Lega, 2005, s. 101.
- Niechorz w Polonia Maior - Fontes, dokument elektroniczny, 2009.
- Plan odnowy miejscowości Niechorz 2008-2015, 2008
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 42.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. VII, s. 45-46.
