Cmentarz ewangelicki - Niewierz

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

nie.PNG

Opis cmentarza

polny.png renowacja.png
Położenie

Cmentarz położony w polu, blisko drogi krajowej nr 15. Jadąc przez Niewierz w stronę Brodnicy, ok. 370 m. za przystankiem PKS znajduje się droga polna w lewo. Już w momencie skrętu zauważymy cmentarny zagajnik. Od północy i wschodu graniczy z polem uprawnym, od południa z drogą, którą przyjechaliśmy,a od zachodu z nieużytkami (dawnym wyrobiskiem).

Podstawowe informacje
Data założenia 1890
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Brodnica (od 1772, pierwsi protestanci w Brodnicy już w 1553)
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,39 ha
Nr działki 77
Kształt prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek pocz. XX w.
Istniejąca dokumentacja APE Malbork, sygn. 9/59/0/1889, Der Begräbnisplatz in Niewierz, 1891
Zagrożenia śmieci, dewastacja
Stan zachowania UPAMIĘTNIONY, Typ VIb
Data zamknięcia, likwidacji 1945?, -

Cmentarz nie miał charakteru wyznaniowego, a komunalny.

Roślinność
Drzewa dąb, klon, …
Krzewy lilak, grochodrzew, …
Inne trawa, …

Układ cmentarza czytelny.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK 35 I poł. XX w. piaskowiec, lastryko, beton
Mogiły ziemne NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Postumenty TAK > 3 I poł. XX w. piaskowiec, lastryko, beton
Przyścienne NIE - - - -
ŁĄCZNIE > 35 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy NIE - - - -
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne TAK 1 2009 kamień polny, granit kamień z tablicą pamiątkową

Brak danych o osobach znanych i zasłużonych pochowanych na cmentarzu.

Inskrypcje - fot. Mariusz Kaniecki, 2015;


Galeria zdjęć

fot. Mariusz Kaniecki, 2015

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17
{$caption}
fot. 18
{$caption}
fot. 19
{$caption}
fot. 20
{$caption}
fot. 21
{$caption}
fot. 22
{$caption}
fot. 23
{$caption}
fot. 24
{$caption}
fot. 25
{$caption}
fot. 26
{$caption}
fot. 27
{$caption}
fot. 28
{$caption}
fot. 29
{$caption}
fot. 30
{$caption}
fot. 31
{$caption}
fot. 32
{$caption}
fot. 33
{$caption}
fot. 34
{$caption}
fot. 35
{$caption}
fot. 36
{$caption}
fot. 37
{$caption}
fot. 38
{$caption}
fot. 39
{$caption}
fot. 40

Renowacja

Prace porządkowe polegające na usunięciu zarastającej zieleni przeprowadzono w 2004 roku. Na koniec zamontowano kamień z tablicą pamiątkową. Nie zajęto się nagrobkami. Część z nich nadal stoi w krzakach.


Osadnictwo w Chojnie

Historia

Niewierz istniał już w 1222 r. W czasach krzyżackich majątek należący do zakonu. W okresie I Rzeczpospolitej w posiadaniu starosty brodnickiego Rafała Działyńskiego, który w 1561 nakazał wybudowanie folwarku. Do 1718 r. w posiadaniu właścicieli majątku Bobrowo (Czapscy), dalej do 1820 w posiadaniu właścicieli Kruszyn Szlacheckich (Czapscy). W 1820 r. posiadłość nabyli Wybiccy. Ostatnim właścicielem był Michał Wybicki. W Niewierzu urodził się dr Józef Wybicki, lekarz, minister byłej dzielnicy pruskiej, starosta pomorski, organizator Instytutu Bałtyckiego.
Dawny majątek został w 1887 roku wykupiony przez pruską komisję kolonizacyjną, a następnie rozparcelowany i zasiedlony niemieckimi osadnikami. Nazwę na Neuheim zniemczono w 1894 roku. Efekt akcji kolonizacyjnej widać jak na dłoni w spisach statystycznych. W 1885 roku, na dwa lata przed wykupem Niewierz zamieszkiwany był przez tylko 1 ewangelika i 173 katolików. W 1910 r. ewangelicy stanowili 72% mieszkańców. Po odzyskaniu niepodległości część z nich opuściła wieś sprzedając gospodarstwa Polakom przybyłym na ogół z zaboru rosyjskiego. Pierwszy spis powszechny zanotował 45% mieszkańców wyznania ewangelickiego. Protestanci podlegali parafii ewangelickiej w Brodnicy i mieli do dyspozycji szkołę ewangelicką zbudowaną w latach 90. XIX w.

Ludzie

Lista strat z I wojny światowej: Blum, Celmer, Dzikowski, Gorski, Goszinski, Guhlke, Hildebrandt, Kleest, Kowalski, Kraft, Pawłowski, Pniewski, Schreiber, Schulz, Suszynski, Szemborski, Timm, Wilm, Woyke

Kalendarz Nauczycielski na rok 1925 - Marta Ziółkowska (nauczycielka)

Księga adresowa Polski z 1928 r wymienia następujące nazwiska: Stummeier (właściciel ziemski)

Księga adresowa z 1941 r. wymienia następujące nazwiska: Blumpowski (kowal), Pudlewski (stelmach)


Bibliografia:

  1. 2781 Wrotzk, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1911. comp.jpg
  2. APE Malbork, sygn. 9/59/0/1889, Der Begräbnisplatz in Niewierz, 1891
  3. Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 123. comp.jpg
  4. Gemeindelexikon für die Provinz Westpreussen : auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1. Dezember 1885 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1887, s. 104-105. comp.jpg
  5. Gemeindelexikon die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln : auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1912, s. 69-70. comp.jpg
  6. Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, Berlin, 1880, s. 98-99. comp.jpg
  7. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg, 1890, s. 546-548. comp.jpg
  8. Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 26. comp.jpg
  9. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1190. comp.jpg
  10. H. Plehn, Ortsgeschischte des Kreises Strasburg in Westpreussen, Königsberg, 1900, s. 85. comp.jpg
  11. Program opieki nad zabytkami Gminy Brodnica na lata 2011-2014, Brodnica, 2010, s. 97, http://archiwum.brodnica.ug.biuletyn.net/upload/File/Program_Opieki_nad_Zabytkami_Gminy_Brodnica.pdf [dostęp: 03.11.2015]
  12. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 4 comp.jpg
  13. R. Stawski, Walka o polskie majątki, "Czas Brodnicy", wyd. internetowe z 17.10.2013, http://www.czasbrodnicy.pl/czasbrodnicy/1,93191,14794686,Walka_o_polskie_majatki.html [dostęp: 03.11.2015]
  14. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Brodnica. Część A. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego, Brodnica 2010, s. 28, 41, 48, http://archiwum.brodnica.ug.biuletyn.net/upload/File/3%2839%29%281%29.pdf [dostęp: 04.11.2015]
  15. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. VII, s. 133. comp.jpg
  16. J. Wultański, Historia ewangelicyzmu brodnickiego, Brodnica 1998

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License