Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony na obszarze zalesionym. Jadąc drogą wojewódzką nr 254 z Brzozy w kierunku Łabiszyna mijamy pikietaż mówiący o 4, 8 km tej trasy (przy przystanku PKS) i dojeżdżamy do skrzyżowania z krzyżem przydrożnym oraz żółtym krzyżem z prawej strony. Tu zmieniamy kierunek na zgodny z drogowskazem o treści "Nowe Smolno 10, 12" (nie skręcamy prostopadle w prawo, a tak jak pokazuje znak). Po ok. 200 metrach dojeżdżamy do budynku dawnej szkoły ewangelickiej. Na wysokości tego budynku skręcamy w prawo i kontynuujemy jazdę wzdłuż krawędzi lasu po prawej stronie. Po ok. 240 metrach zatrzymujemy się. Po prawej stronie mamy cmentarz. Od południa graniczy z drogą, którą dojechaliśmy, a z pozostałych stron z lasem.
Podstawowe informacje
| Data założenia | poł. XIX w. (1862?) |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Brzoza (od 1907), przedtem Łabiszyn (od 1782) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ok. 0,24 ha |
| Nr działki | 12321/7 |
| Kształt | czworokąt zbliżony do trapezu prostokątnego |
| Najstarszy zachowany nagrobek | k. XIX w. |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | dewastacja, likwidacja, śmieci |
| Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
| Data zamknięcia, likwidacji | ?, - |
Działka cmentarza należy do Lasów Państwowych - Nadleśnictwo Bydgoszcz. Według informacji Banku Danych o Lasach najstarszy drzewostan na cmentarzu - działce wydzielonej "i" - liczy 157 lat. To może aczkolwiek nie musi być wskazówką do ustalenia wieku cmentarza. Istnieje rozbieżność co do kształtu cmentarza. Współczesne wydzielenie różni się od kształtu przedstawionego na starych mapach.
Roślinność
| Drzewa | dąb, … |
| Krzewy | lilak |
| Inne | trawa, … |
Brak alei informacji o istnieniu alei. Brak pomników przyrody. Układ cmentarza nieznany.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane z postumentem | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | 3 | k. XIX - I poł. XX w. | beton, piaskowiec | - |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| w tym z krzyżem | NIE | - | - | - | - |
| w tym z postumentem | NIE | - | - | - | - |
| w tym bez postumentu | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | 2 | k. XIX w. | piaskowiec | - |
| w tym klasyczne | TAK | 2 | k. XIX w. | piaskowiec | - |
| w tym krzyże | NIE | - | - | - | - |
| w tym obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
| RAZEM | 5 stanowisk | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Brak danych o pochówkach osób znanych i szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2016
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
Renowacja
Nie przeprowadzono.
Osadnictwo w Nowym Smolnie
Historia
W spisie Goldbecka z 1789 nie wymieniono Smolna. Po raz pierwszy pojawia się na mapie Schroettera z pocz. XIX w. Jak podają statystyki z 1813 była to osobna wieś zamieszkana przez 45 mieszkańców. Niewiele więcej ludności zamieszkiwało ją w 1833, bo 48 ludzi. Od powstania Smolno wchodziło w skład klucza łabiszyńskiego należącego do Skórzewskich. Po raz pierwszy nazwę Nowe Smolno zaczęto używać w 1848 roku (według ksiąg metrykalnych parafii ewangelickiej Łabiszyn). Najprawdopodobniej założono nową wieś, a istniejące Smolno nazwano Starym Smolnem. W 1860 roku w Nowym Smolnie żyło 93% ewangelików (w Starym Smolnie 96%). Na pewno istniała już wtedy szkoła w Nowym Smolnie. W latach 60. XIX w. Stare Smolno weszło jako kolonia w skład Kobylarni, a Nowe Smolno nadal było odrębną wsią. Ilość ewangelików malała z każdą dekadą. Do największego odpływu protestantów doszło w pierwszych dwóch dekadach XX w. Tuż przed wybuchem I wojnie światowej w Nowym Smolnie żyło 62% ewangelików. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę pierwszy spis powszechny zanotował 53% ewangelików. W czasie okupacji nazwę wsi zmieniono na Aumühlen.
W latach 1782-1907 wieś należała do parafii ewangelickiej w Łabiszynie, a następnie do parafii w Brzozie. Tutejszy nauczyciel Artur Janz poległ na frontach I wojny światowej w 1916 roku w stopniu porucznika rezerwy.
Ludzie
Zmarli w Nowym Smolnie na podstawie ksiąg metrykalnych Łabiszyn (1782-1863): Kind (1847), Beyer (1858), Zutz (1861), Rakoski (1862)
Lista strat z I wojny światowej: Busse, Hehlke, Konopa, Kubiak, Mittelstaedt, Muller, Rosentreter
Księga adresowa z 1928: Ristan (wiatrak)
Bibliografia:
- 1579 Labischin, Königl. Preuss. Landesaufnahme , 1:25 000, 1900.
- J. N. Bobrowicz, Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego, 1846, s. 515.
- Gemeindelexikon für das Königreich Preussen… H. 5. Provinz Posen, 1908, s. 172-173.
- Gemeindelexikon für die Provinz Posen: auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1 Dezember 1885 und anderer amtlicher Quellen, 1888, s. 212-213.
- Die Gemeinden und Gutsbezirke des Preussischen Staates und ihre Bevölkerung. 4, Die Gemeinden und Gutsbezirke der Provinz Posen und ihre Bevölkerung : nach den Urmaterialien der allgemeinen Volkszählung vom 1. December 1871, 1871, s. 182-183.
- Handbuch für Kreis Schubin bearbeitet von G. Rösner, Bromberg, 1912, s. 30-31, 53.
- KB Labischin, Taufen 1782-1864. Opracowanie ze strony Vogel-Vorfahren, http://vogel-vorfahren.de/
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, 1928, s. 1454.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 92.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. X, s. 912.
- Uebersicht der Bestandtheile und Verzeichniss aller Ortschadten des Bromberger Regierungsbezirks, 1818, s. 41.
- Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks : mit einer geographisch-statistischen Übersicht derselben, Bromberg: Gruenauer, 1833, s. 106.
- Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 146-147.
- A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 175-176.
- Zentralblatt für die gesamte Unterrichtsverwaltung in Preußen, 1917, nr 59, s. 220.