Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony w południowo-wschodnim krańcu wsi, przy drodze z Wielkiego Rychnowa (ok. 1 km od jego centrum) do stacji kolejowej Kamionki Jezioro. Od północy, zachodu i południa graniczy z polami uprawnymi, a od wschodu ze wspomnianą drogą.
Podstawowe informacje
| Data założenia | XIX w. |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Kowalewo Pomorskie, przed 1853 r. Golub |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,28 ha |
| Nr działki | 195 |
| Kształt | wielobok zbliżony do pięciokąta |
| Najstarszy zachowany nagrobek | ~II poł XIX w. |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | - |
| Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
Układ cmentarza nieco zatarty na skutek zarośnięcia zielenią. Stan zachowania nekropolii zły z uwagi na dewastację nagrobków. Nie zachowały się żadne tablice inskrypcyjne. Co ważne na cmentarzu nie zanotowano żadnych śmieci.
Roślinność
| Drzewa | Dąb, Klon, Sosna, Brzoza |
| Krzewy | Lilak |
| Inne | Bluszcz, Konwalia |
Brak alei. Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Drzewostan w większości wtórny - samosiejki klonu i sosny.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | TAK | 5 | - | - | pozostały tylko podstawy po nich |
| Obejścia | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | 24 | ? | lastryko, piaskowiec | w tym 6 dziecięcych |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | 3 | - | - | w kształcie ułamanego pnia dębu |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje - fot. A. Uzarowicz, 2015
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2013
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
Renowacja
Nie przeprowadzono. Cmentarzem najprawdopodobniej opiekują się mieszkańcy z najbliższych domów. Brak jakichkolwiek śmieci.
Osadnictwo w Nowym Dworze
Historia
Nowy Dwór (Nowydwór, Nowodwor, niem. Neuhof) w najdawniejszych czasach był własnością zakonu benedyktynek z Torunia. W 1415 r. założono tu folwark. Jak podaje Słownik Geograficzny, w początku XVIII w. podczas wojen całkiem spustoszony, rola leżała odłogiem. W takim stanie przejął w dzierżawę wieś Jan Dworkowski (od 1716 r.), który zbudował tu dworek. Od 1754 r. pieczę przez kilkadziesiąt lat sprawował Izydor Piotrkowski. Prawdopodobnie to za jego kadencji do wsi przybyli osadnicy pochodzenia niemieckiego w ramach kolonizacji fryderycjańskiej - jest o nich wzmianka w spisie ziemskim z 1783 r.
Wieś w 1868 r. liczyła 128 mieszkańców (110 katolików i 18 ewangelików).
Spis powszechny z roku 1921 wykazał, iż Nowy Dwór zamieszkiwało 150 osób (73 mężczyzn i 77 kobiet). Podział wyznaniowy: 15 katolików i 135 ewangelików. Podział narodowościowy: 102 Polaków i 48 Niemców. To dowodzi silnej polonizacji ewangelików we wsi (o ile spis zawiera prawdziwe dane), a przeważnie podział wyznaniowy pokrywał się z podziałem narodowościowym.
Jarosław Kłaczkow podaje, że we wsi żyło też kilkunastu herrnhutów mających swoją gminę w pobliskim Wielkim Rychnowie. Nie posiadamy wiadomości co do miejsca ich pochówku. Prawdopodobnie byli chowani na cmentarzu razem z pozostałymi ewangelikami aczkolwiek występowanie dwóch cmentarzy protestanckich w tak małej wsi może również wskazywać na to, że jeden z nich był dedykowany tylko im.
Ludzie
Kataster fryderycjański z lat 1772-1773 zawiera następujące nazwiska:
- Bogulski Carl
- Dorempecka Johann
- Kaminski Andreas
- Kludschienski Andeas
- Roschka Mathes
- Ruschkowski Adam
- Saworski Joseph
- Szobotzinski Joh[ann]
Bibliografia:
- 2878 Kielbasin, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1910.
- Heym B., Geschichte des Kreises Briesen und seiner Ortschaften, Briesen am Wpr: Otto Weise, 1902, s. 312-313
- Kłaczkow Jarosław, Wspólnota Herrnhucka w Wielkim Rychnowie na Pomorzu w latach 1920-1939 - tło sporu z władzami polskimi o dzierżawę tego majątku [w:] Zbigniew Karpus et al. W kraju i na wychodźstwie. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Sławomirowi Kalembce w sześćdziesięciopięciolecie urodzin Toruń - Olsztyn: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2001.
- Maercker Hans, Geschichte der ländlichen Ortschaften und der drei kleineren Städte des Kreises Thorn in seiner früheren Ausdehnung vor der Abzweigung des Kreises Briesen i. J. 1888. Danzig, 1900, s. 404-405.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926.
- Sulimierski Filip, Chlebowski Bronisław, Walewski Władysław i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. VII, s. 296.