Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony przy ulicy Opławiec zaraz za posesją nr 5. Od strony północnej, wschodniej i południowej graniczy z gospodarstwami domowymi, a od zachodu z nieutwardzona ścieżką.
Podstawowe informacje
| Data założenia | II poł. XIX w. |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Okole (od 1893), Bydgoszcz (1772-1893) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,07 ha |
| Nr działki | 16 |
| Kształt | czworokat nieforemny |
| Najstarszy zachowany nagrobek | I poł. XX w. |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | śmieci, likwidacja cmentarza |
| Stan zachowania | FATALNY, Typ III |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, |
Roślinność
| Drzewa | klon, sosna, … |
| Krzewy | lilak, grochodrzew, … |
| Inne | pokrzywy, trawa, … |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Brak informacji co do istnienia alei. Układ cmentarza częściowo czytelny.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | TAK | 2 | ? | żeliwo, drewno | oba krzyże w polu grobowym: drewniany z krucyfiksem i żeliwny |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | ok. 10 | I poł. XX w. | beton, lastryko | |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | TAK | 1 | I dekada XX w. | żeliwo | z dwoma obmurówkami i krzyżami |
| Postumenty | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| ŁĄCZNIE | ok. 10 stanowisk | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | I poł. XX w. | beton | pojedynczy słupek od ogrodzenia |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Inskrypcje
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2015;
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
 |
| fot. 17 |
Renowacja
Nie przeprowadzono. Porównując starą mapę ze współczesną satelitarną widzimy, że teren należący do cmentarza był większy i posesja nr 5 leży na jego terenie jednak spoglądając na zdjęcie satelitarne z 1941 nie sposób stwierdzić, czy były tam groby. Widzimy także, że cmentarz sięgał ulicy od wschodu. Początkowo parafia rzymskokatolicka pw Przemienienia Pańskiego planowała tu kontynuować pochówki jednak ze względów społecznych zaniechano ten pomysł. Rada Osiedla planowała uporządkować teren i postawić tablicę. Z pewnością były wycinane krzaki w 2012 albo 2013.
Plan zagospodarowania przestrzennego nie przewiduje użycia terenu cmentarza pod budownictwo ani też pod ponowne dokonywanie pochówków.
Osadnictwo w Opławcu
Historia
Niestety nie znamy dokładnej daty powstania Opławca. Najwcześniejsza informacja mówi, że przywłaszczył sobie ten teren starosta bydgoski Franciszek Gałecki pod koniec XVII wieku. Trudno jednak orzec, czy Opławiec był wówczas zamieszkały gdyż według danych z inwentarzy wójtostwa bydgoskiego w 1712 znajdowało się tu pustkowie (deserta). Pewną wiadomość pochodzi za to z 1720, gdy wójt bydgoski osadził kontraktem niejakiego Stolińskiego, a tym samym wiemy że chodziło o folwark. Przywilej dzierżawny nie spotkał się podobno z aprobacją królewską jednak Stoliński mieszkał w Opławcu jeszcze w 1753. Potem kontrakt podpisał kapitan de Kleyst, a po nim Michał Zybert (przynajmniej w 1766). Folwark stał tam gdzie współcześnie znajduje się siedziba firmy energetycznej i podlegał pod wójtostwo bydgoskie do 1793, a potem stał się własnością rządu pruskiego. Kolejna wzmianka o osadnictwie pochodzi z lat 1781-1782. Wówczas sprowadzono do Opławca 3 osoby z w ramach tzw. kolonizacji fryderycjańskiej. Nie wiemy, czy nowi mieszkańcy ulokowani zostali we folwarku, czy może dali początek nowej kolonii. Opławiec jako folwark i kolonia wymieniany jest w spisie z 1833. Prawie w ogóle nie znamy nazwisk jego dzierżawców: w 1852 był nim Krystian Pansegrau, a w 1908 kupił go niejaki Mosiński spod Koronowa.
Opławiec jako wieś pojawia się przynajmniej 1860. Zamieszkany był w ogromnej większości przez ewangelików. Uczęszczali oni do parafii protestanckiej w Bydgoszczy, a od 1893 do parafii ewangelickiej w Okolu. Szkoła ewangelicka najpierw mieściła się w Smukale, potem na przełomie wieków powstała szkoła ewangelicka w Opławcu, która po odzyskaniu niepodległości stała się polską szkołą powszechną. Pierwszy spis powszechny z 1921 podaje, że ewangelicy stanowili 69% populacji. Drugi spis z 1931 zanotował
Od 1895 roku przez Opławiec przejeżdżała powiatowa kolej wąskotorowa w stronę Koronowa, a od 1904 w lesie w pobliskiej Smukale Górnej otwarto sanatorium przeciwgruźliczne. Od końca XIX wieku aż do wybuchu II wojny światowej Opławiec w oczach bydgoszczan był cieszącym się uznaniem kąpieliskiem podmiejskim. Największymi atutami była położona na zakolu Brdy restauracja z salą taneczną, las sosnowy oraz sama rzeka, w której się kąpano, pływano na kajakach albo przechadzano wzdłuż niej podziwiając meandry i zbocza.
Opławiec przyłączono do Bydgoszczy w 1954.
Ludzie
Sprowadzeni w 1781-1782: Hetzel (Wirtembergia), Huncker (Wirtembergia), Stiefbold (Szwajcaria)
Lista strat z I wojny światowej: Bakow, Behnke, Beyer, Dandey, Debuschewitz, Domdey, Frase, Gerstler, Grimm, Heise, Hohnke, Huhnke, Kallies, Lawrenz, Lesniewicz, Manitz, Meier, Meifert, Pansegrau, Radtke, Redel, Thiem, Wiese
Nauczyciel z 1921: Józef Wegner
Nauczyciel z 1927: Tomasz Matysiak
Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Hildebrancki (murarz), Szmelc (karczma)
Bibliografia:
- 2873 Bromberg West, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1940.
- Amtsblatt der Königlichen Preussischen Regierung zu Bromberg z 12.03.1852, nr 11, s. 100.
- J. N. Bobrowicz, Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego, 1846, s. 427.
- Dziennik Poznański z 28.10.1908, nr 248, s. 3.
- Dziennik Urzędowy Okręgu Szkolnego Poznańskiego z 01.07.1921 r., nr 4, s. 93.
- Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Poznańskiego z 01.07.1927, nr 2, s. 54.
- R. Guldon, Z. Guldon, Inwentarz wójtostwa bydgoskiego z 1744 roku, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Prace Wydziału Nauk Humanistycznych, Seria C, nr 10, Prace Komisji Historii, VII, 1970, s. 93-94.
- J. Jakubowski, Cmentarz w gęstych krzakach, "Express Bydgoski", wyd. internetowe z 12.09.2007,
- R. Kabaciński, Inwentarze starostwa i wójtostwa bydgoskiego z lat 1753-1766, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, źródła do dziejów Bydgoszczy, nr 9, 1977, s. 22, 68-69.
- S. Kozierowski, Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski, t. II M-Z, Poznań, 1922, s. 100.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1376.
- A. Licznerski, Rozwój terytorialny Bydgoszczy, "Kronika Bydgoska", 1964-1965, t. 2, s. 14.
- Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego "Opławiec-Koronowska" w Bydgoszczy na podstawie uchwały Rady Miasta Bydgoszczy nr LXIX/1326/06 z 31 maja 2006 r.
- A. Mutzel, L. Krug, Neues topographisch-statistisch-geographisches Wörterbuch des Preussischen Staats, Dritter Band, 1822, s. 317.
- Orędownik z 02.05.1895, nr 101, s. 3.
- Rys historyczny osiedla Opławiec, http://www.oplawiec.com.pl/index.php/dzieje-osiedli
- Rysunek miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego "Opławiec-Koronowska" w Bydgoszczy stanowiący załącznik nr 1 do uchwały Rady Miasta Bydgoszczy nr LXIX/1326/06 z 31 maja 2006 r.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 4.
- Stary cmentarz ewangelicki na stronie parafii rzymskokatolickiej pw Przemienia Pańskiego, http://www.parafiaoplawiec.pl/stary-cmentarz-ewangelicki-oplawiec-bydgoszcz.html
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. VII, s. 555.
- Uebersicht der Bestandtheile und Verzeichniss aller Ortschadten des Bromberger Regierungsbezirks, 1818, s. 17.
- Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks, Bromberg: Gruenauer, 1833, s. 17.
- Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 4-5.
- A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 341.
- K. Zimmermann, Fryderyk Wielki i jego kolonizacya na ziemiach polskich. T. 2, s. 18.
- F. Żmidziński, Przemiany w gospodarce wiejskiej starostwa bydgoskiego, BTN, prace Wydziału Nauk Humanistycznych, Seria C, nr 13, Prace Komisji Historii, 9, 1973, s. 104, 106.